ΛΥΡΙΚΟΝ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 16

Sanremo 69 Gigliola Cinquetti-La Pioggia

Π. Ήφαιστος-Η Νέα Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, Παλιά Προβλήματα και Νέα Θέματα

Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές

Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

www.ifestos.edu.gr  

Η Νέα Ελληνική Εξωτερική Πολιτική: 

Παλιά Προβλήματα και Νέα Θέματα

ΙΔΙΣ Παντείου Πανεπιστημίου – Μέγαρο Μουσικής 19.5.2010

Αναλύσεις 10 λεπτών χωρούν μόνο μέσα σε ένα τηλεγράφημα και υποχρεωτικά στερούνται εξειδικευμένων επιχειρημάτων. Τηλεγραφικά και συμπερασματικά, λοιπόν, θα επισημάνω τα εξής:

            Πρώτον, προϋπόθεση για μια Ελληνική εξωτερική πολιτική το 2030 είναι να υπάρχει η Ελλάδα, κάτι διόλου αυτονόητο όχι μόνο για το νεοελληνικό κράτος αλλά και για πολλά άλλα αδύναμα κράτη της περιμέτρου της Ευρασίας που αρχίζει στα Βαλκάνια και καταλήγει στην Άπω Ανατολή. Βασικά, η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1990 συμβολίζει την αρχή του τέλους της Βεστφαλίας και την αναβίωση του κόσμου των ιστορικών Εθνών, η εξέλιξη του οποίου ανακόπηκε από την πτώση της Βυζαντινής Οικουμένης και από το αποικιοκρατικό φαινόμενο που συνεχίστηκε με την κοσμοϊστορική ηγεμονομαχία του 20^ου αιώνα. Μετά τον 16ο αιώνα, η αποικιοκρατία, οι ηγεμονισμοί και τα εσχατολογικά ιδεολογικά δόγματα δημιούργησαν ένα επίπλαστο διακρατικό σύστημα του οποίου η αποδόμηση και η επαναδιάταξη μόλις τώρα αρχίζει. Αφενός ασθενείς και επίπλαστες οντότητες δεν θα επιβιώσουν ακέραιες και αφετέρου γιγαντιαίες πολιτισμικές και θρησκευτικές οντότητες που επί αιώνες κρατήθηκαν στο περιθώριο επανέρχονται στο διεθνοπολιτικό προσκήνιο.

            Δεύτερον, η Ελλάδα θα επιβιώσει όχι μόνο αν αντεπεξέλθει της παρούσης κρίσης αλλά κυρίως αν αποκτήσει εθνική στρατηγική πνευματικά θεμελιωμένη και συμβατή με τις δυναμικές που αναπτύσσονται στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Όμως, σε ένα οποιοδήποτε κράτος αυτό είναι απολύτως αδύνατο εάν κυριαρχήσουν μεταμοντέρνα θεωρήματα ιδεολογήματα τα οποία ροκανίζουν το ανθρωπολογικό υπόβαθρο και καταπολεμούν τις κοσμοθεωρητικές παραδοχές που στηρίζουν την εθνική ανεξαρτησία. Στον ακαδημαϊκό, πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο ο μεταμοντερνισμός έχει διεισδύσει όσο σε κανένα άλλο κράτος. Έτσι, μακρόπνοη εθνική στρατηγική δεν μπορεί να υπάρξει. Πάντως, σε αντίθεση με άλλες ανταγωνιστικές κοινωνίες της ευρύτερης περιφέρειας, η κοσμοθεωρητική συγκρότηση, η ισχύς, η πνευματική ευρωστία, και η ανθρωπολογική συνοχή είναι αγαθά που στο νεοελληνικό κράτος καθίστανται ολοένα και σπανιότερα.

Τρίτον, υπό το πρίσμα τέτοιων αντιθετικών τάσεων και μιλώντας για την προβολή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τις δύο επόμενες δεκαετίες απαιτείται να διακρίνουμε μεταξύ παθητικών «διεθνών σχέσεων» που κάθε χώρα έχει από την στιγμή της ίδρυσής της και εξωτερικής πολιτικής που προϋποθέτει επαρκή ισχύ, σκοπούς και στρατηγική εκπλήρωσής της. Μια εξωτερική πολιτική προϋποθέτει μονιμότερους στρατηγικούς προσανατολισμούς, τακτικό και στρατηγικό σχεδιασμό και ασυμβίβαστη θέληση να εκπληρώσει εκείνα τα εθνικά συμφέροντά τα οποία είναι συμβατά με την διεθνή νομιμότητα. Λογικά, οι προβλέψεις πρέπει να είναι δυσοίωνες σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου εδώ και πολύ καιρό στο επίπεδο των πολιτικοστοχαστικών ελίτ η έννοια εθνικό συμφέρον καταπολεμείται και μάλιστα με ένα ιδιάζοντα αν όχι ανερμήνευτο ζήλο.

            Τέταρτον, το κύριο ζήτημα για όλα τα κράτη της ευρύτερης περιφέρειας στην οποία ανήκει η Ελλάδα είναι παλιό και αναβιώνει μετά το τέλος της αποικιοκρατίας και της εκατονταετούς ηγεμονικής διαπάλης του 20^ου αιώνα που την διαδέχθηκε. Η σταδιακή αποδέσμευση των εθνών από τον ηγεμονικό ζυγό προκαλεί μια δραστική αναδιάταξη που επαναπροσδιορίζει τα πάντα στον μετά-Βυζαντινό κόσμο. Εκείνο δηλαδή τον κόσμο που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι βαθιά στην Μικρασία, την Μείζονα Μέση Ανατολή, την Άπω Ανατολή και τα μετά-Σοβιετικά έθνη. Κύριοι παίχτες είναι αναμφίβολα η Ρωσία, οι δυνάμεις της Ινδικής Χερσονήσου, η Κίνα και η Τουρκία, αν βεβαίως εκπληρωθεί η εξαιρετικά ριψοκίνδυνη αλλά διόλου αμελητέα Νταβουτόγλεια κοσμοθεωρία.

Αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα το γεγονός ότι στην περίμετρο της Ευρασίας το τουρκικό εθνοκράτος επιχειρεί να αναβαθμιστεί δραστικά στα πεδία της οικονομίας, της πολιτικής σκέψης, των πολιτικών σχέσεων και των διπλωματικών συμφωνιών. Η θέση του τουρκικού εθνοκράτους θα καθίσταται ολοένα και πιο ισχυρή στον βαθμό και στην έκταση που η Νταβουτόγλεια κοσμοθεωρία θα προσελκύει το ενδιαφέρον όχι των μεγάλων δυνάμεων όπως ήδη συμβαίνει αλλά και του ενάμιση δισεκατομμυρίου μουσουλμάνων οι κοινωνίες και τα κράτη των οποίων στην μετά-αποικιακή ιστορική φάση αναζητούν στρατηγικό προσανατολισμό, στρατηγικό σχέδιο και αντί-ηγεμονική κοσμοθεωρία. Τα δισεκατομμύρια μουσουλμάνων στην μετά-νεοτερική εποχή, εκτιμώ, αξιώνουν υπεράσπιση του πνευματικού τους κόσμου και τρόπους θεμελίωσης των προϋποθέσεων που θα διασφαλίζουν την ανθρωπολογική ετερότητά τους και τα ιστορικά πνευματικά ερείσματά τους. Η στρατηγική της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας της τελευταίας δεκαετίας σε αυτά αποσκοπεί και όποιος έχει αμφιβολία καλά κάνει θα διαβάσει τοΣτρατηγικός Βάθος του αρχιτέκτονα της νέας τουρκικής διπλωματίας Αχμέτ Νταβούτογλου που μετά από δική μου πρωτοβουλία μεταφράστηκε και κυκλοφορεί στα ελληνικά.

            Μέσα στους μετασχηματισμούς που ήδη συντελούνται στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο που αρχίζει από τα Βαλκάνια και φθάνει στην Κίνα, η Ελλάδα κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί αν όχι σταδιακά εκμηδενιστεί. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία καταμαρτυρούνται ιδεολογικές στάσεις και συμπεριφορές που δεν μπορώ να αναπτύξω εδώ και που οδηγούν σε κατήφορο αδυναμίας του οποίου η οικονομική κρίση δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου της πνευματικής και ανθρωπολογικής αποδόμησης. Όμως, οι αντίστροφες προϋποθέσεις είναι που απαιτούνται για να κατέχει η Ελλάδα ισχυρή θέση και ρόλο στις ήδη προδιαγεγραμμένες τάσεις που ανασυντάσσουν τον μετά-αποικιακό και μετά-Σοβιετικό κόσμο της Ευρασιατικής περιμέτρου. Τον χώρο δηλαδή Ανατολικά της Ελλάδας με τον οποίο οι έλληνες  συνδέονται ιστορικά, στον οποίο το 1922 υπέστη πανωλεθρία και στον οποίο αντί να αναπτυχθεί αναπτύσσοντας κάθε είδους δεσμούς, λανθασμένα και αυτιστικά πίστεψε ότι κάτι τέτοιο θα βρισκόταν σε αντίθεση με τους δεσμούς της με τον δυτικό κόσμο. Διαβάζοντας τον Νταβούτογλου βλέπουμε ότι και η Τουρκία κάτι αντίστοιχο έκανε, αλλά την τελευταία δεκαετία το αντιστρέφει υπό το πρίσμα της νέο-Οθωμανικής κοσμοθεωρίας και των Νταβουτόγλειων διπλωματικών δογμάτων.

            Πέμπτον, ο κόσμος αλλάζει και μικρά και μεσαία κράτη θα επιβιώνουν και θα ευημερούν αν καταλάβουν σωστά τα επερχόμενα γεγονότα. Δεν πρόκειται για ξαφνική κοσμογονία αλλά για διεθνείς αναδιατάξεις που ήδη δρομολογήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν εδώ προς άλλα τυρβάζαμε αφού προηγουμένως αριστερά και νεοφιλελεύθερα πολιτικοστοχαστικά ελίτ υιοθέτησαν πλήρως τα δονκιχοτικά και αδιέξοδα επεμβατικά δόγματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Πιο συγκεκριμένα, ο πύργος στην άμμο των μετά-Βυζαντινών δυτικών ηγεμονιών με τον οποίο Ελλάδα προσκολλήθηκε με μια αβάστακτα εξαρτημένη σχέση, μετασχηματίζεται ραγδαία. Βασικά, καταρρέει. Καταρρέει α) λόγω του σωρευμένου βάρους αντιφάσεων και ατασθαλιών τεσσάρων περίπου αιώνων αποικιοκρατίας και ηγεμονισμού, β) λόγω αντικειμενικών δυσκολιών για απεριόριστη και απρόσκοπτη εκμετάλλευση του παγκόσμιου πλούτου στις περιφέρειες, γ) λόγω αυτοχειριασμού που προκλήθηκε από την ενθάρρυνση των μεταμοντέρνων ιδεολογημάτων στα δυτικά πανεπιστήμια, κάτι που τους αποδυναμώνει ανθρωπολογικά και πολιτικά και δ) λόγω ανορθολογισμού στην ΕΕ όπου τα υπερεθνικά ελίτ τα οποία είναι φορείς άτοπων και ανεδαφικών κοσμοπλαστικών δογμάτων προτάσσουν θεσμούς που είναι ξένοι με τις οντολογικές κα ανθρωπολογικές προϋποθέσεις των ευρωπαϊκών εθνών. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα που καταμαρτυρεί τα πάντα, αναμφίβολα, είναι η ΟΝΕ και η πρόσφατη κρίση είναι διδακτική. Τελειώνω λοιπόν περιγράφοντας τις δύο απορρέουσες τάσεις.  Αυτή είναι η ουσία και θα σταθούμε για λίγο σε αυτή.

Τις δύο επόμενες δεκαετίες και καθ’ όλη την διάρκεια του επερχόμενου αιώνα θα συμβιώνουν και αλληλοεπηρεάζονται δύο ήδη διαγεγραμμένες κυρίαρχες τάσεις που θα συμπλέκονται στο εσωτερικό ενός δυαρχικού και διφυούς διεθνούς συστήματος οι ιδιότητες του οποίου ήδη καταμαρτυρούνται καθημερινά και ολοένα και πιο έντονα.

            Αφενός είναι ο κόσμος των εθνών που τους τελευταίους αιώνες βρισκόταν υπό αποικιοκρατικό και ηγεμονικό ζυγό και οι κοινωνίες του οποίου τώρα μόλις αναβιώνουν, αναγεννιούνται και χειραφετούνται πολιτικά.. Συμπεριλαμβάνει τόσο κράτη πανίσχυρων ανθρωπολογικών διαμορφώσεων όσο και κράτη κοινωνικά ασθενών και κατακερματισμένων κοινωνιών.

 Αφετέρου, είναι ο κόσμος των ηγεμονικών συγκρούσεων που περιέγραψε άψογα, αξιολογικά ουδέτερα και σχεδόν επακριβώς ο John Mearsheimer στο έργο του Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Το τελευταίο μάλλον κείμενο, εκτιμώ, της μεγάλης περιγραφικής σχολής σπουδαίων αναλύσεων του Βεστφαλιανού διεθνούς συστήματος που άρχισαν με τον Carr και συνεχίστηκαν από αναλυτές όπως οι Morgenthau, Waltz, Aron, Gilpin, Bull, Kondylis και μερικών ακόμη. Προβάλλει στον 21ό αιώνα κάτι υπαρκτό και αληθινό: την αναπόδραστη συνέχιση της ηγεμονικής διαπάλης στον φαύλο κύκλο της οποίας οι παρακμάζουσες δυνάμεις υποβαθμίζονται στην ιεραρχία ισχύος και οι ανερχόμενες δυνάμεις τις εκτοπίζουν από την θέση ηγεμονίας. 

Εν τούτοις, ακόμη και τα καλύτερα περιγραφικά κείμενα της δυτικής βιβλιογραφίας πάσχουν εκ του γεγονότος ότι υποβαθμίζουν ή παρακάμπτουν τελείως τον δυναμισμό και την κοινωνική διαφοροποίηση του μακραίωνα διαμορφωμένου ανθρωπολογικού υποστρώματος πάνω στο οποίο διεξάγεται η ηγεμονική διαπάλη στις περιφέρειες του πλανήτη. Το πλέγμα των πολιτικών και πολιτισμικών σχέσεων στις περιφέρεις του πλανήτη είναι απείρως πιο σύνθετο και πολύπλοκο από οι ευθύγραμμες, κατά την εκτίμησή μου, θεωρήσεις του Χάντικγτον αλλά και αυτών οι οποίοι τον αντικρούουν.

Το κύριο έλλειμμα τους είναι το εξής: αντί να αναλύσουν τις κάθε είδους ηγεμονικές και άλλες δομές διακυβέρνησης σε αναφορά με την υποκείμενη ανθρωπολογία μιας έκαστης κοινωνίας ή περιφέρειας είναι παγιδευμένοι σε μια αδιέξοδη συζήτηση με άξονα αντίθετες θεωρήσεις για την σημασία ιδεολογικά εμπνευσμένων καθεστωτικών προτύπων οικουμενικής δήθεν εφαρμογής τα οποία στερούνται οντολογικών θεμελίων. Μια αδιαφοροποίητη παγκόσμια ανθρωπολογία, όμως, ποτέ δεν υπήρξε και μάλλον ποτέ δεν θα υπάρξει.

Το κατά πόσο η ανθρωποκεντρική ανάπτυξη των εθνών και του πολιτικού τους πολιτισμού οδηγεί σε κοσμοσυστημικές παραδοχές μιας κοινά αποδεκτής διεθνούς διακυβέρνησης εδρασμένης στην παραδοχή της εθνικής ανεξαρτησίας είναι ίσως το μεγαλύτερο ζήτημα για την πορεία του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος που ενώ στην Ελλάδα υπάρχει ένα διόλου αμελητέο γνωστικό κεκτημένο στην διεθνή βιβλιογραφία δεν έχει καν αγγιχτεί.

Όταν μιλάμε για τον κόσμο των εθνών σε μια μετά-Βεστφαλιανή δομή δεν υπονοούμε κάποιο επερχόμενο διεθνές σύστημα αγγελικά πλασμένο όπου η Ελλάδα και τα υπόλοιπα κράτη θα περιπατούν αμέριμνα. Το ακριβώς αντίθετο εννοούμε και πολλοί το λέγαμε συνεχώς τις δεκαετίες του 1990 και 2000. Ο John Mearseimer το τόλμησε ήδη από το 1989 με το θαρραλέο άρθρο του Why we shall miss the Cold War. Βασικά, η πολύ μεγάλη αξία της ανάλυσης του Mearsheimer τότε και τώρα έγκειται στην ακόμη καλύτερη κατανόηση του γεγονότος ότι έστω και αν πολλά έθνη κατορθώσουν να στερεώσουν την εθνική τους ανεξαρτησία τα αίτια πολέμου και κυρίως η ηγεμονική διαπάλη δεν θα εκλείψουν εύκολα γιατί είναι ριζωμένα στα ένστικτα αυτοσυντήρησης γιγαντιαίων  κοινωνικοπολιτικών σχηματισμών.

Οι τάσεις που οφείλονται στην συνεχιζόμενη ηγεμονική διαπάλη συμπλέκονται δυναμικά με τις ολοένα και πιο ισχυρές τάσεις απόρροια της ανθρωπολογικής αναγέννησης του κόσμου των ιστορικών εθνών που ροκανίζει το σύστημα της Βεστφαλίας, εν πολλοίς, όμως, για άλλους λόγους από αυτούς που περιγράφει ο Krasner στα πολυσυζητημένα κείμενά του. Ακόμη πιο σημαντικό, η αξίωση για ηγεμονική διακυβέρνηση που συχνά ευνοείται στην δυτική βιβλιογραφία –σε περιγραφικό πλαίσιο όπως στις αξιολογικά ουδέτερες θεωρήσεις του Gilpin ή στις αξιολογικά φορτισμένες θεωρήσεις πολλών νεοφιλελεύθερων αναλυτών– δυσχεραίνεται από την ολοένα και έκδηλη αξίωση λιγότερο ισχυρών κρατών για εθνική ανεξαρτησία και ισόρροπες εθνοκρατοκεντρικές σχέσεις. Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια μόνο ματιά μέσα στην αυλή των Ηνωμένων Πολιτειών, την Λατινική Αμερική. 

Πρόκειται για μια ασυγκράτητη και αήττητη δύναμη: η ανθρωπολογική και πολιτική ενδυνάμωση αναπόδραστα ενισχύει τα αντί-διεθνιστικά και αντί-ηγεμονικά αντανακλαστικά και βαθαίνει την αξίωση υπεράσπισης της ανθρωπολογικής ετερότητάς κατά κράτος και κατά περιφέρεια.

.

Παραδόξως μάλιστα, με τα όπλα του ίδιου του μοντερνισμού, δηλαδή την κυριαρχία, τα έθνη αξιώνουν εθνική ανεξαρτησία, ενώ ταυτόχρονα αναζητούν τρόπους παλαιούς και δοκιμασμένους μη κυριαρχικής κοσμοσυστημικής σύνδεσης των ανθρωπολογικά συγκροτημένων εθνών ανάλογα με την συγγένεια των πολιτισμικών, θρησκευτικών και πολιτικών τους ιδιοτήτων.

Καταμαρτυρούμενα εισήλθαμε σε μια μετάβαση κατά την διάρκεια της οποίας θα συνυπάρξουν οι μοντερνιστικές υλιστικές προϋποθέσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι ηγεμονίες των τεσσάρων τελευταίων αιώνων με τις αναδυόμενες προϋποθέσεις των ιστορικών εθνών του αχανούς και ανθρωπολογικά άγνωστου στα δυτικά πολιτικοστοχαστικά ελίτ κόσμου που όπως είπαμε αρχίζει από τα Βαλκάνια και φθάνει στην Κίνα συμπεριλαμβανομένων και όλων των κοινωνιών της πρώην ΕΣΣΔ.

            Αυτές τις μεγάλες ιστορικές ανθρωπολογικές ενότητες οι δυτικοί τις γνώριζαν πρωτίστως ως υποκείμενα επικυριαρχίας στο αδυσώπητο ηγεμονικό συγκρουσιακό πλέγμα των Νέων Χρόνων.

            Επειδή ακριβώς χειραφετούνται ολοένα και περισσότερο και επειδή αναζητούν σταθεροποίηση των εθνικών τους κοσμοθεωριών και των πολιτειακών τους δομών, αναζητούν ταυτόχρονα τα νήματα των κοσμοσυστημικών πνευματικών και πολιτικών συγκλίσεων. Πρωτίστως ανατινάζουν την μοντερνιστική αντίληψη περί μιας αμιγώς υλιστικής δημόσιας σφαίρας και περί ενός διεθνούς συστήματος καταδικασμένου να ζει ένα κυριαρχικά άκαμπτο διεθνές σύστημα.

            Για τον αναγεννημένο και ολοένα πιο χειραφετημένο κόσμο των ανατολικών εθνών που παίρνουν το νήμα εκεί που κόπηκε όταν τερματίστηκε το μεγάλο κοσμοσύστημα της πνευματικά γεμάτης Βυζαντινής Οικουμένης, και που αποτελεί ίσως και τα 9/10 του πληθυσμού του πλανήτη, είναι αδιανόητο να μην εισρέει μέσα στην δημόσια σφαίρα τους ο πνευματικός κόσμος των πολιτών τους. Όπως γνωρίζουμε, όμως, αυτό συνιστά επαναστατική αλλαγή παραδείγματος από την μοντερνιστική παρένθεση σε κάτι ιστορικά πολύ γνωστό και κυρίαρχο χαρακτηριστικό του συνόλου της ιστορικής διαδρομής.

            Αυτά μπορώ να τα πω και διαφορετικά: Ο περιφερισμός όντως έχει μέλλον. Όχι όμως με το διεθνιστικό πρίσμα των υλιστών φιλελεύθερων και λειτουργιστικών προδιαγραφών αλλά υπό το πρίσμα πνευματικά γεμάτων πολιτειακών συστημάτων, όπως εξάλλου τελικά συντελέστηκε ακόμη και στη Μέκκα του μεταπολεμικού λειτουργισμού, την διαδικασία Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία ενάντια στις μεταμοντέρνες φιλελεύθερες ιδεολογίες έκτισε ένα σύστημα εθνών ανθρωπολογικά μεστό.

Οι διεθνολογικές προεκτάσεις αυτής της αλλαγής παραδείγματος είναι ανατρεπτικές και ως προς ένα καίριο ζήτημα του φιλοσοφικού μονολόγου των δυτικών κοινωνιών. Η αδιέξοδη φιλελεύθερη και μαρξιστική διαμάχη για το ένα ή άλλο «είδος του καθεστώτος» που θα τερματίσει δήθεν τον πόλεμο, δεν έχει κανένα νόημα (ούτως ή άλλως, για τους Ρεαλιστές ποτέ δεν είχε πολύ νόημα).

            Εδώ λοιπόν επανερχόμαστε στα ουσιώδη: Μιλάμε για την ανθρωπολογική ετερότητα μιας κοινωνίας, τα στάδια ωρίμανσης του πολιτικού πολιτισμού της δημοκρατίας και την συμβατότητα μεταξύ των ανθρωπολογικών δομών και κανονιστικών δομών που η ίδια η κοινωνία ορίζει και κανείς άλλος. Ήδη έλληνες στοχαστές όπως οι Κοντογιώργης και Κονδύλης από καιρό βρίσκονται στην πρωτοπορία αυτών των συζητήσεων και προηγούνται σημαντικά με όρους διεθνούς βιβλιογραφίας.

Μιλάμε ακόμη για βαθύτατες κοσμοσυστημικές προεκτάσεις εκ του γεγονότος ύπαρξης χειραφετημένων ανθρωπολογικών ενοτήτων με ιστορικά διαμορφωμένες πολιτισμικές και πολιτικές συνάφειες και συγγένειες που ανοίγουν τον δρόμο για κοσμοσυστημικές πνευματικές, υλικές και πολιτικές συγκλίσεις που όσο θα εντείνονται μπορούν να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη του πλανήτη και της διεθνούς διακυβέρνησης μακριά από απλουστευτικές νοηματοδοτήσεις της πολιτικής με όρους ισχύος και ωμής επικυριαρχίας.

Εδώ λοιπόν βρίσκεται και η δική μου έννοια της Κοσμοθεωρίας των Εθνών. Η ανάδυση ενός κόσμου των εθνών όπου θα συνυπάρχουν τα πνευματικά και τα αισθητά και που θα θεμελιώνεται ανθρωποκεντρικά. Θα προκαλεί έτσι πολιτική ωρίμανση η οποία θα αναιρεί ολοένα και περισσότερο τις μοντερνιστικές προϋποθέσεις που νοηματοδοτούν εγγενώς την πολιτική με όρους ισχύος και που ταυτόχρονα θα καθιστά ολοένα και πιο εδραία ως κοινή κοσμοσυστημική κοσμοθεωρία την εθνική ανεξαρτησία και ως ενδοκρατική θεωρία την δημοκρατία νοούμενη όμως όχι ως έμμεση αντιπροσώπευση με φορά δεσποτική αλλά ως τρόπο ζωής με φορά προς την Ιθάκη της άμεσης δημοκρατίας.

            Βρισκόμαστε όντως σε κομβική ιστορική στιγμή και η καλός Πολιτικός Στοχασμός που θα ολοκληρώσεις τα τρία επίπεδα ανάλυσης έχει τρις άξονες:

1.     Το ανθρωπολογικό ζήτημα που με πολύ μεγάλη ευκολία παρακάμπτουν οι υλιστικές ιδεολογίες,

2.    την ανθρωποκεντρική πολιτική συγκρότηση που θα είναι συμβατή με την ανθρωπολογική ετερότητα μιας έκαστης κοινωνικής οντότητας και

3.    τις κοσμοσυστημικές παραδοχές που θα διασφαλίζουν μια ισορροπημένη διαλεκτική σχέση μεταξύ της ασυμβίβαστης αξίωσης εθνικής ανεξαρτησίας και των ισόρροπων συναλλαγών.

Ιστορικά παραδείγματα άντλησης συμπερασμάτων για το τελευταίο είναι η Αλεξανδρινή εποχή, κάποιες φάσεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η Βυζαντινή Οικουμένη που αποκορύφωσε τον πνευματικά γεμάτο κοσμοσυστημικό πολιτικό πολιτισμό. Στον αντίποδα βρίσκονται οι ηγεμονίες των Νέων Χρόνων.

Αν και αυτή η συζήτηση ακόμη δεν έχει αρχίσει στον δυτικό κόσμο είναι θεμελιώδες να κατανοηθεί ότι ο κόσμος των εθνών του οποίου όπως είπαμε η εξέλιξη επιβραδύνθηκε μετά την πτώση του Βυζαντίου και την έλευση των υλιστικών ιδεολογιών, διαρκώς αποτινάσσει τα δεσμά υλιστικών υπερκρατικών ηγεμονικών αξιώσεων.

Πρόκειται για ένα κόσμο σχεδόν άγνωστο, προαναφέρθηκε, στους δυτικούς αναλυτές, ακόμη και στους κορυφαίους Πολιτικούς Ρεαλιστές, οι οποίοι αγνοούν την έννοια έθνος όπως την νοηματοδοτούν ιστορικά τα ανατολικά έθνη. Προσωπικά, δηλώνοντας άγνοια για μεγάλους στοχαστές άλλων Ανατολικών εθνών, θα έλεγα ότι οι δυτικοί πολλά θα μάθουν αν μεταφράσουν στην Αγγλική τα έργα στοχαστών της σύγχρονης ελληνικής πραγματείας που με το δικό τους πρωτότυπο επιστομολογικό συνδυάζουν τα τρία επίπεδα ανάλυσης, όπως ο Κονδύλης, ο Κοντογιώργης, ο Ζιάκας και μερικοί ακόμη.

Ο ήδη αναδυόμενος εθνοκρατοκεντρικός κόσμος θα χαρακτηρίζεται ακριβώς από το γεγονός ότι ενώ στην φάση της μετάβασης πολλών δεκαετιών στα Ανατολικά έθνη θα συνυπάρχει η έννοια της πολιτικής κυριαρχίας με την ήδη πολύ ισχυρή και οντολογικά συναφή πολιτική τάση που δυναμώνει τις εθνικές ιδιότητες και τα ανθρωπολογικά τους θεμέλια, θα συμπλέκεται δυναμικά με τα Βεστφαλιανά αίτια πολέμου.

Όπως υποστήριξα στο τελευταίο μου βιβλίο Κοσμοθεωρία των Εθνών, η πορεία του διεθνούς συστήματος μπορεί να περιγραφεί με τους όρους του ιδιοφυούς Κωνσταντίνου Καβάφη.

Πρώτον, ο εθνοκρατοκεντρικός κόσμος λογικά θα καθίσταται ολοένα και πιο εδραίος και η διεθνής διακυβέρνηση θα τείνει να προσαρμοστεί στις οντολογικές προϋποθέσεις ενός εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος.

Δεύτερον, η ανθρωπολογική και ανθρωποκεντρική πολιτική ωρίμανση των εθνών θα έχει ως συνέπεια την ολοένα και μεγαλύτερη προσκόλληση της εθνικής ανεξαρτησίας ως κοσμοθεωρίας των σχέσεών τους.

Τρίτον, η θαλασσοπορία προς την Ιθάκη, προς ένα δηλαδή ιδεατό κοσμοσυστημικό τόπο όπου θα πρυτανεύει η κοσμοθεωρία των εθνών σε αντίθεση με τις ιδεολογίες δεν ορίζεται εσχατολογικά. Ο σωστός προσανατολισμός προς την Ιθάκη ενέχει μεγαλύτερη σημασία από τον εσχατολογικό ορισμό της Ιθάκης.

Όσο η  θαλασσοπορία θα συνεχίζεται και όσο θα προσχωρούν σε αυτή την κοσμοθεωρία μεγάλα έθνη όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία τόσο περισσότερο σταθερό θα καθίσταται το εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα και αντίστροφα. Τόσο περισσότερο ενδεχομένως θα χαλαρώνουν, επίσης, οι άκαμπτες κυριαρχικές οριοθετήσεις, ιδιαίτερα μεταξύ συγγενικών εθνών στις περιφέρειες.

Τέταρτον, θαλασσοπορώντας, το εθνοκρατοκεντρικό σύστημα θα συναντά Κύκλωπες, θυμωμένους Ποσειδώνες, Λαιστρυγόνες και Σειρήνες. Τον νου μας λοιπόν να τον έχουμε τόσο στην Ιθάκη όσο και στο πως θαλασσοπορώντας θα επιβιώσουμε κατά την διάρκεια του ταξιδιού εν μέσω θυελλών, κυκλώνων και απατηλής νηνεμίας. Βιβλία όπως του John Mearsheimer που περιγράφουν και προβάλλουν τα αίτια πολέμου και η γνώση των ανθρωπολογικών δομών του κόσμου των εθνών είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δηλαδή, μιας περιεκτικής θεωρίας διεθνών σχέσεων που ολοκληρώνει τα τρία επίπεδα ανάλυσης.

1.    Τα αίτια πολέμου και κυρίως την άνιση ανάπτυξη και τα διανεμητικά προβλήματα της διεθνούς διακυβέρνησης

2.    Τις πνευματικές και υλικές προϋποθέσεις που συγκροτούν και συγκρατούν το «μετά-νεοτερικό έθνος» (post-Westphalian nation).

3.    Τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις που καθιστούν τις πολιτείες σταθερές και του συναρτημένου με αυτή εθνικού και κοσμοσυστημικού πολιτικού πολιτισμού που εμπεδώνει την κοσμοθεωρητική παραδοχή της εθνικής ανεξαρτησίας ή ακόμη και μιας υπερκείμενης μη ηγεμονικής εξουσίας που θα διαφυλάττει την εθνική ανεξαρτησία και την διαπολιτειακή ισοτιμία

Ο όρος κοσμοσύστημα σχετίζεται με δύο κάθετα διαφορετικές παραδοχές και δύο κάθετα αντιθετικές καταστάσεις. Το «κοσμοσυστημικά» είναι μια αμφίπλευρη διατύπωση:

α) Εάν πλανητικά έχουμε κοινωνική ολοκλήρωση και εξίσωση λογικό είναι να επιζητείται μια διεθνιστική ανθρωπολογία βαθμίδων ικανών να συγκροτήσουν και να συγκρατήσουν ένα σύστημα πλανητικής διακυβέρνησης. Όποιος βλέπει κάτι τέτοιο παρακαλώ να μας το πει και κυρίως να μας το αποδείξει.

β) Εάν έχουμε μόνο μια πολιτικά άξια ανθρωπολογία σε εθνικό επίπεδο, λογικό είναι να επιζητείται ένα εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα του οποίου η σταθερότητα συναρτάται με την οικουμενική παραδοχή και τις βαθμίδες εφαρμογής της κοσμοθεωρητικής παραδοχής της εθνικής ανεξαρτησίας. Αυτή η παραδοχή  βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα κάθε έννοιας διεθνισμού.

Υπάρχει ακόμη το κοσμοσύστημα της Βυζαντινής Οικουμένης το οποίο επί μακρόν συνδύαζε τον τοπικό και κοσμοσυστημικό πολιτισμό της δημοκρατίας με ανθρωποκεντρικά φιλοσοφικοπολιτικά δόγματα που αποτελούσαν τον συνδετικό κρίκο.

Το φαινόμενο αυτό δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Πιστεύω όμως ότι σε πολλές ανατολικές περιφέρειες του μη μοντερνιστικού ανατολικού κόσμου των ιστορικών εθνών, η Βυζαντινή περίπτωση προσφέρει ένα πολύτιμο ιστορικό παράδειγμα άντλησης διδαγμάτων για μια κοσμοσυστημική συνύπαρξη και για μια κοινά αποδεκτή ρυθμιστική εξουσία.  

Με την δική μου θουκυδίδεια και συνάμα Αριστοτελική ματιά το διεθνές σύστημα εισήλθε σε μια μακρά ιστορική μεταβατική φάση κατά την διάρκεια της οποίας θα βιώσουμε μια ανελέητη σύγκρουση δύο παντελώς διαφορετικών κόσμων: Από την μια πλευρά είναι ο ανερχόμενος κόσμος των εθνών και από την άλλη ο κατηφορίζων μοντερνιστικός κόσμος των υλιστικών νοηματοδοτήσεων της πολιτικής με όρους ωμής ισχύος. Όχι μόνο στο εσωτερικό αμφοτέρων παρεισφρέουν αναρίθμητοι ανταγωνισμοί και διεξάγονται ανελέητες συγκρούσεις, αλλά επιπλέον, συμπλέκονται άναρχα και αστάθμητα  σε όλα τα νοητά επίπεδα, δυάδες, τριάδες ή σε ακόμη πιο σύνθετους και ρευστούς συνδυασμούς.

Αποτελεί αυτοκτονία αν κανείς επιχειρήσει από διεθνολόγος να γίνει μελλοντολόγος. Όμως γνωρίζοντας ότι η θαλασσοπορία θα είναι δύσκολη, κανείς μπορεί να είναι προσεκτικός. Και οι έλληνες βρίσκονται στην κορυφή των απρόσεκτων κρατών.

------------------------------

Σημειώσεις προφορικής παρέμβασης

Πρώτον, προϋπόθεση για μια Ελληνική εξωτερική πολιτική το 2030 είναι να υπάρχει η Ελλάδα, κάτι διόλου αυτονόητο όχι μόνο για το νεοελληνικό κράτος αλλά και για πολλά άλλα αδύναμα κράτη της περιμέτρου της Ευρασίας που αρχίζει στα Βαλκάνια και καταλήγει στην Άπω Ανατολή.

Μετά τον 16^ο αιώνα, η αποικιοκρατία, οι ηγεμονισμοί και τα εσχατολογικά ιδεολογικά δόγματα δημιούργησαν ένα επίπλαστο διακρατικό σύστημα του οποίου η αποδόμηση και η επαναδιάταξη μόλις τώρα αρχίζει. Αφενός ασθενείς και επίπλαστες οντότητες δεν θα επιβιώσουν ακέραιες και αφετέρου γιγαντιαίες πολιτισμικές και θρησκευτικές οντότητες που επί αιώνες κρατήθηκαν στο περιθώριο επανέρχονται στο διεθνοπολιτικό προσκήνιο.

Δεύτερον, η Ελλάδα θα επιβιώσει όχι μόνο αν αντεπεξέλθει της παρούσης κρίσης αλλά κυρίως αν αποκτήσει εθνική στρατηγική πνευματικά θεμελιωμένη και συμβατή με τις δυναμικές που αναπτύσσονται στο κατώφλι του 21^ου αιώνα.

Τρίτον, μιλώντας για την προβολή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τις δύο επόμενες δεκαετίες απαιτείται να διακρίνουμε μεταξύ παθητικών «διεθνών σχέσεων» που κάθε χώρα έχει από την στιγμή της ίδρυσής της και εξωτερικής πολιτικής που προϋποθέτει επαρκή ισχύ, σκοπούς και στρατηγική εκπλήρωσής της.

Τέταρτον, αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα το γεγονός ότι στην περίμετρο της Ευρασίας το τουρκικό εθνοκράτος επιχειρεί να αναβαθμιστεί δραστικά στα πεδία της οικονομίας, της πολιτικής σκέψης, των πολιτικών σχέσεων και των διπλωματικών συμφωνιών. Η στρατηγική της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας της τελευταίας δεκαετίας σε αυτά αποσκοπεί.

Η Ελλάδα κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί αν όχι σταδιακά εκμηδενιστεί. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία καταμαρτυρούνται ιδεολογικές στάσεις και συμπεριφορές που δεν μπορώ να αναπτύξω εδώ και που οδηγούν σε κατήφορο αδυναμίας του οποίου η οικονομική κρίση δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου της πνευματικής και ανθρωπολογικής αποδόμησης.

Πέμπτον, ο κόσμος αλλάζει και μικρά και μεσαία κράτη θα επιβιώνουν και θα ευημερούν αν καταλάβουν σωστά τα επερχόμενα γεγονότα. Δεν πρόκειται για ξαφνική κοσμογονία αλλά για διεθνείς αναδιατάξεις που ήδη δρομολογήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν εδώ προς άλλα τυρβάζαμε αφού προηγουμένως αριστερά και νεοφιλελεύθερα πολιτικοστοχαστικά ελίτ υιοθέτησαν πλήρως τα δονκιχοτικά και αδιέξοδα επεμβατικά δόγματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή είναι η ουσία και θα σταθούμε για λίγο σε αυτή:

Τις δύο επόμενες δεκαετίες και καθ’ όλη την διάρκεια του επερχόμενου αιώνα θα συμβιώνουν και αλληλοεπηρεάζονται δύο ήδη διαγεγραμμένες κυρίαρχες τάσεις που θα συμπλέκονται στο εσωτερικό ενός δυαρχικού και διφυούς διεθνούς συστήματος οι ιδιότητες του οποίου ήδη καταμαρτυρούνται καθημερινά και ολοένα και πιο έντονα.

            Αφενός είναι ο κόσμος των εθνών που τους τελευταίους αιώνες βρισκόταν υπό αποικιοκρατικό και ηγεμονικό ζυγό και οι κοινωνίες του οποίου τώρα μόλις αναβιώνουν, αναγεννιούνται και χειραφετούνται πολιτικά. Συμπεριλαμβάνει τόσο κράτη πανίσχυρων ανθρωπολογικών διαμορφώσεων όσο και κράτη κοινωνικά ασθενών και κατακερματισμένων κοινωνιών.

Αφετέρου, είναι ο κόσμος των ηγεμονικών συγκρούσεων που περιέγραψε άψογα, αξιολογικά ουδέτερα και σχεδόν επακριβώς ο John Mearsheimer έργο του Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων. Το τελευταίο μάλλον κείμενο, εκτιμώ, της μεγάλης περιγραφικής σχολής σπουδαίων αναλύσεων του Βεστφαλιανού διεθνούς συστήματος που άρχισαν με τον Carr και συνεχίστηκαν από αναλυτές όπως οι Morgenthau, Waltz, Aron, Gilpin, Bull, Kondylis και μερικών ακόμη. Προβάλλει στον 21ό αιώνα κάτι υπαρκτό και αληθινό: την αναπόδραστη συνέχιση της ηγεμονικής διαπάλης στον φαύλο κύκλο της οποίας οι παρακμάζουσες δυνάμεις υποβαθμίζονται στην ιεραρχία ισχύος και οι ανερχόμενες δυνάμεις τις εκτοπίζουν από την θέση ηγεμονίας.  

Εν τούτοις, ακόμη και τα καλύτερα περιγραφικά κείμενα της δυτικής βιβλιογραφίας πάσχουν εκ του γεγονότος ότι υποβαθμίζουν ή παρακάμπτουν τελείως τον δυναμισμό και την κοινωνική διαφοροποίηση του μακραίωνα διαμορφωμένου ανθρωπολογικού υποστρώματος πάνω στο οποίο διεξάγεται η ηγεμονική διαπάλη στις περιφέρειες του πλανήτη. Το πλέγμα των πολιτικών και πολιτισμικών σχέσεων στις περιφέρεις του πλανήτη είναι απείρως πιο σύνθετο και πολύπλοκο από οι ευθύγραμμες, κατά την εκτίμησή μου, θεωρήσεις του Χάντικγτον αλλά και αυτών οι οποίοι τον αντικρούουν.

            Το κύριο έλλειμμα τους είναι το εξής: αντί να αναλύσουν τις κάθε είδους ηγεμονικές και άλλες δομές διακυβέρνησης σε αναφορά με την υποκείμενη ανθρωπολογία μιας έκαστης κοινωνίας ή περιφέρειας είναι παγιδευμένοι σε μια αδιέξοδη συζήτηση με άξονα αντίθετες θεωρήσεις για την σημασία ιδεολογικά εμπνευσμένων καθεστωτικών προτύπων οικουμενικής δήθεν εφαρμογής τα οποία στερούνται οντολογικών θεμελίων. Μια αδιαφοροποίητη παγκόσμια ανθρωπολογία, όμως, ποτέ δεν υπήρξε και μάλλον ποτέ δεν θα υπάρξει.

Το κατά πόσο η ανθρωποκεντρική ανάπτυξη των εθνών και του πολιτικού τους πολιτισμού οδηγεί σε κοσμοσυστημικές παραδοχές μιας κοινά αποδεκτής διεθνούς διακυβέρνησης εδρασμένης πάνω στην παραδοχή της εθνικής ανεξαρτησίας όπου θα πρυτανεύει μια μη κυριαρχική διαπολιτειακή τάξη πραγμάτων  είναι ίσως το μεγαλύτερο ζήτημα για την πορεία του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος που ενώ στην Ελλάδα έχει αναπτυχθεί ένα διόλου αμελητέο γνωστικό κεκτημένο στην διεθνή βιβλιογραφία δεν έχει καν αγγιχτεί.

            Όταν μιλάμε για τον κόσμο των εθνών σε μια μετά-Βεστφαλιανή δομή δεν υπονοούμε κάποιο επερχόμενο διεθνές σύστημα αγγελικά πλασμένο όπου η Ελλάδα και τα υπόλοιπα κράτη θα περιπατούν αμέριμνα. Το ακριβώς αντίθετο εννοούμε και πολλοί το λέγαμε συνεχώς τις δεκαετίες του 1990 και 2000. Ο John Mearseimer το τόλμησε ήδη από το 1989 με το θαρραλέο άρθρο του Why we shall miss the Cold War. Βασικά, η πολύ μεγάλη αξία της ανάλυσης του Mearsheimer τότε και τώρα έγκειται στην ακόμη καλύτερη κατανόηση του γεγονότος ότι έστω και αν πολλά έθνη κατορθώσουν να στερεώσουν την εθνική τους ανεξαρτησία τα αίτια πολέμου και κυρίως η ηγεμονική διαπάλη δεν θα εκλείψουν εύκολα γιατί είναι ριζωμένα στα ένστικτα αυτοσυντήρησης γιγαντιαίων  κοινωνικοπολιτικών σχηματισμών.

Οι τάσεις που οφείλονται στην συνεχιζόμενη ηγεμονική διαπάλη συμπλέκονται δυναμικά με τις ολοένα και πιο ισχυρές τάσεις απόρροια της ανθρωπολογικής αναγέννησης του κόσμου των ιστορικών εθνών που ροκανίζει το σύστημα της Βεστφαλίας, εν πολλοίς, όμως, για άλλους λόγους από αυτούς που περιγράφει ο Krasner στα πολυσυζητημένα κείμενά του. Ακόμη πιο σημαντικό, η αξίωση για ηγεμονική διακυβέρνηση που συχνά ευνοείται στην δυτική βιβλιογραφία –σε περιγραφικό πλαίσιο όπως στις αξιολογικά ουδέτερες θεωρήσεις του Gilpin ή στις αξιολογικά φορτισμένες θεωρήσεις πολλών νεοφιλελεύθερων αναλυτών– δυσχεραίνεται από την ολοένα και έκδηλη αξίωση λιγότερο ισχυρών κρατών για εθνική ανεξαρτησία και ισόρροπες εθνοκρατοκεντρικές σχέσεις. Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια μόνο ματιά μέσα στην αυλή των Ηνωμένων Πολιτειών, την Λατινική Αμερική. 

Πρόκειται για μια ασυγκράτητη και αήττητη δύναμη: η ανθρωπολογική και πολιτική ενδυνάμωση αναπόδραστα ενισχύει τα αντί-διεθνιστικά και αντί-ηγεμονικά αντανακλαστικά και βαθαίνει την αξίωση υπεράσπισης της ανθρωπολογικής ετερότητάς κατά κράτος και κατά περιφέρεια.

Παραδόξως μάλιστα, με τα όπλα του ίδιου του μοντερνισμού, δηλαδή την κυριαρχία, τα έθνη αξιώνουν εθνική ανεξαρτησία, ενώ ταυτόχρονα αναζητούν τρόπους παλαιούς και δοκιμασμένους μη κυριαρχικής κοσμοσυστημικής σύνδεσης των ανθρωπολογικά συγκροτημένων εθνών ανάλογα με την συγγένεια των πολιτισμικών, θρησκευτικών και πολιτικών τους ιδιοτήτων.

Ο ήδη αναδυόμενος εθνοκρατοκεντρικός κόσμος θα χαρακτηρίζεται ακριβώς από το γεγονός ότι ενώ στην φάση της μετάβασης πολλών δεκαετιών στα Ανατολικά έθνη θα συνυπάρχει η έννοια της πολιτικής κυριαρχίας με την ήδη πολύ ισχυρή και οντολογικά συναφή πολιτική τάση που δυναμώνει τις εθνικές ιδιότητες και τα ανθρωπολογικά τους θεμέλια, θα συμπλέκεται δυναμικά με τα Βεστφαλιανά αίτια πολέμου.

Όπως υποστήριξα στο τελευταίο μου βιβλίο Κοσμοθεωρία των Εθνών, η πορεία του διεθνούς συστήματος μπορεί να περιγραφεί με τους όρους του ιδιοφυούς Κωνσταντίνου Καβάφη.

Πρώτον, ο εθνοκρατοκεντρικός κόσμος λογικά θα καθίσταται ολοένα και πιο εδραίος και η διεθνής διακυβέρνηση θα τείνει να προσαρμοστεί στις οντολογικές προϋποθέσεις ενός εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος.

Δεύτερον, η ανθρωπολογική και αθρωποκεντρική πολιτική ωρίμανση των εθνών θα έχει ως συνέπεια την ολοένα και μεγαλύτερη προσκόλληση της εθνικής ανεξαρτησίας ως κοσμοθεωρίας των σχέσεών τους.

Τρίτον, η θαλασσοπορία προς την Ιθάκη, προς ένα δηλαδή ιδεατό κοσμοσυστημικό τόπο όπου θα πρυτανεύει η κοσμοθεωρία των εθνών σε αντίθεση με τις ιδεολογίες δεν ορίζεται εσχατολογικά. Ο σωστός προσανατολισμός προς την Ιθάκη ενέχει μεγαλύτερη σημασία από τον εσχατολογικό ορισμό της Ιθάκης.

Όσο η  θαλασσοπορία θα συνεχίζεται και όσο θα προσχωρούν σε αυτή την κοσμοθεωρία μεγάλα έθνη όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία τόσο περισσότερο σταθερό θα καθίσταται το εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα και αντίστροφα. Τόσο περισσότερο ενδεχομένως θα χαλαρώνουν, επίσης, οι άκαμπτες κυριαρχικές οριοθετήσεις, ιδιαίτερα μεταξύ συγγενικών εθνών στις περιφέρειες.

Τέταρτον, θαλασσοπορώντας, το εθνοκρατοκεντρικό σύστημα θα συναντά Κύκλωπες, θυμωμένους Ποσειδώνες, Λαιστρυγόνες και Σειρήνες. Τον νου μας λοιπόν να τον έχουμε τόσο στην Ιθάκη όσο και στο πως θαλασσοπορώντας θα επιβιώσουμε κατά την διάρκεια του ταξιδιού εν μέσω θυελλών, κυκλώνων και απατηλής νηνεμίας. Βιβλία όπως του John Mearsheimer που περιγράφουν και προβάλλουν τα αίτια πολέμου και η γνώση των ανθρωπολογικών δομών του κόσμου των εθνών είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δηλαδή, μιας περιεκτικής θεωρίας διεθνών σχέσεων που ολοκληρώνει τα τρία επίπεδα ανάλυσης.

1.    Τα αίτια πολέμου και κυρίως την άνιση ανάπτυξη και τα διανεμητικά προβλήματα της διεθνούς διακυβέρνησης

2.    Τις πνευματικές και υλικές προϋποθέσεις που συγκροτούν και συγκρατούν το «μετά-νεοτερικό έθνος» (post-Westphalian nation).

3.    Τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις που καθιστούν τις πολιτείες σταθερές και του συναρτημένου με αυτή εθνικού και κοσμοσυστημικού πολιτικού πολιτισμού που εμπεδώνει την κοσμοθεωρητική παραδοχή της εθνικής ανεξαρτησίας ή ακόμη και μιας υπερκείμενης μη ηγεμονικής εξουσίας που θα διαφυλάττει την εθνική ανεξαρτησία και την διαπολιτειακή ισοτιμία

Με την δική μου θουκυδίδεια και συνάμα Αριστοτελική ματιά το διεθνές σύστημα εισήλθε σε μια μακρά ιστορική μεταβατική φάση κατά την διάρκεια της οποίας θα βιώσουμε μια ανελέητη σύγκρουση δύο παντελώς διαφορετικών κόσμων: Από την μια πλευρά είναι ο ανερχόμενος μετά-Βεστφαλιανός κόσμος των εθνών και από την άλλη ο κατηφορίζων μοντερνιστικός κόσμος των υλιστικών νοηματοδοτήσεων της πολιτικής με όρους ωμής ισχύος.

Όχι μόνο στο εσωτερικό αμφοτέρων παρεισφρέουν αναρίθμητοι ανταγωνισμοί και διεξάγονται ανελέητες συγκρούσεις, αλλά επιπλέον, συμπλέκονται άναρχα και αστάθμητα  σε όλα τα νοητά επίπεδα, δυάδες, τριάδες ή σε ακόμη πιο σύνθετους και ρευστούς συνδυασμούς.

Αποτελεί αυτοκτονία αν κανείς επιχειρήσει από διεθνολόγος να γίνει μελλοντολόγος. Όμως γνωρίζοντας ότι η θαλασσοπορία θα είναι δύσκολη, κανείς μπορεί να είναι προσεκτικός. Και οι έλληνες βρίσκονται στην κορυφή των απρόσεκτων κρατών.

Γιατί οι "σκοτεινές δυνάμεις" έφεραν στην εξουσία τον Γιώργο

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΤΣΙ!


Γιατί οι "σκοτεινές δυνάμεις" έφεραν στην εξουσία τον Γιώργο


Ο Γιώργος Παπανδρέου ήρθε στην εξουσία με προφανείς εντολές. Να αφελληνίσει και να διαμελίσει το Ελληνικό κράτος σύμφωνα με τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης.
Οι τρεις τομείς μέσω των οποίων θα γίνει αυτός ο διαμελισμός είναι:

1. ιθαγένεια στους μετανάστες

2. προώθηση της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας

3. υλοποίηση του Καλλικράτη 

Και τα τρία αυτά έγιναν με τέτοια προτεραιότητα και τόσο άγρια σπουδή που ακόμα και οι αδαείς καταλαβαίνουν πλέον τους απώτερους σκοπούς που υπηρετούν τα ανδρείκελα. Ο Καλλικράτης θα είναι η ταφόπλακα, που μόλις τεθεί πάνω στο πτώμα της Ελλάδας, οι Παπανδρεϊκοί θα εγκαταλείψουν τη διακυβέρνηση και ίσως και την Ελλάδα και θα πάνε να ζήσουν ήρεμα και πλούσια στο Μαϊάμι !  
Πως θα εξελιχθούν τα γεγονότα:
Από τις δεκατρείς περιφέρειες του Καλλικράτη, τρεις τουλάχιστον θα αυτονομηθούν από το ελληνικό κράτος και στη συνέχεια θα ενωθούν με τη μορφή συνομοσπονδίας ή κάτι παρόμοιο, η Θράκη με την Τουρκία, η Μακεδονία με τα Σκόπια και η Ήπειρος με την Αλβανία. Αυτό θα γίνει με τις αρμοδιότητες που θα δοθούν στους 13 αιρετούς περιφερειάρχες και τους 7 δοτούς τους ινστρούκτορες από την κυβέρνηση. Πως θα γίνει πρακτικά? Με δημοψηφίσματα στα οποία θα ψηφίζουν οι μετανάστες που θα συγκεντρώνονται ανάλογα στην κάθε περιφέρεια. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι η Ελλάδα θα έχει βγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα έχει προσκολληθεί στο άρμα της Αμερικής που για την ώρα έχει βάλει κάτω από την κηδεμονία της το Κόσοβο, τη Βοσνία, τα Σκόπια και τελικά τη Μακεδονία με τη συνένωση που επίκειται σύμφωνα με τα σχέδια που απεργάζονται.

Βεβαίως τα σχέδια αυτά για να υλοποιηθούν χρειάζονται κατάλληλες συνθήκες. Η κυριότερη από αυτές είναι η αποβολή της Ελλάδας από την ΕΕ. Για να γίνει αυτό χρειάζεται μια εσωτερική αναστάτωση-επανάσταση του λαού που θα γίνει είτε αυθόρμητα εφόσον συνεχώς θα πιέζεται οικονομικά ή ακόμα και με προβοκάτσια από τις ορδές του Σόρος ή των άλλων πρακτόρων σχετικών συμφερόντων που έχουν οργανωθεί ήδη μέσα στη χώρα. [...................]
 
Τι μπορεί να συμβεί τότε με όλους αυτούς τους μετανάστες που κανένας δεν θέλει να μετρήσει και που υπολογίζονται σε τρία τουλάχιστον εκατομμύρια?
Δεν θα σκοτώνουν ο ένας -Έλληνας- τον άλλον -μετανάστη- προκειμένου να επιβιώσουν? Και εάν δεν σκοτώνουν αυθόρμητα θα είναι δύσκολο σε ένα διαλυμένο κράτος να γίνει η μεγάλη προβοκάτσια? -όπου ένα τζιπ θα περνάει και θα σκοτώνει αδιακρίτως μετανάστες και Έλληνες και αυτή η ενέργεια θα αποδίδεται σε ακραία στοιχεία?

Τι θα κάνει η επόμενη κυβέρνηση που θα έλθει όταν οι Παπανδρεϊκοί θα έχουν ολοκληρώσει το έργο τους? Διότι είναι σίγουρο ότι μόλις ολοκληρώσουν το έργο τους με τον Καλλικράτη δεν θα μπορούν πια να μείνουν στην εξουσία. Τι θα κάνει τότε ο λαός? Θα ακολουθήσει την Παπαρήγα και τον Τσίπρα για να υλοποιήσουν τα σενάρια made in USA ή θα αναδειχθεί κάποιος νέος ηγέτης μέσα από τα συντρίμμια που άφησαν οι προηγούμενοι ηγέτες?

Οι λεπτομερείς αιτιολογήσεις των παραπάνω συμπερασμάτων
1. Η ιθαγένεια θα αναμείξει τους πληθυσμούς και έτσι θα συρρικνωθεί ο αμιγώς ελληνικός πληθυσμός. Συγχρόνως θα προετοιμάσει τους μελλοντικούς ψηφοφόρους του Καλλικράτη και θα εξηγήσουμε γιατί. Για την απόφαση αυτή προβάλλονται βέβαια διάφορα λογικοφανή επιχειρήματα για να συσκοτισθεί ο πραγματικός στόχος.

2. Στην σκόπιμη και προσχεδιασμένη κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας συνηγορούν τα εξής γεγονότα:

Με την προηγούμενη κυβέρνηση μπορούσαμε να δανειστούμε με επιτόκιο κάτω απο 3%. Μόλις έλαβε την εντολή η κυβέρνηση Παπανδρέου διακήρυξε ότι η προηγούμενη κυβέρνηση εξαπατούσε τους ευρωπαίους συμμάχους μας στην ΟΝΕ δηλώνοντας μικρότερο χρέος από το πραγματικό. Προκλήθηκε τέτοιος παγκόσμιος σάλος που ούτε να τον ονειρευτούν δεν μπορούσαν τα κοράκια που παραμόνευαν για να ανεβάσουν τα spreads και να κατακρημνίσουν την αξιοπιστία της Ελλάδας. Έγιναν τόσο άγαρμπες κινήσεις από μέρους της κυβέρνησης που μόνο μαθητευόμενοι μάγοι μπορούσαν να τους ξεπεράσουν. Τα επιτόκια άρχισαν να ανεβαίνουν με τρελούς ρυθμούς και παρ' όλο που υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις, όπως δανεισμός από την Κίνα με 3%, δανεισμός από Ρωσία με 4,75% ακόμα και από το ΔΝΤ με 3,5%, εμείς προτιμήσαμε να δανειστούμε από τα κοράκια με 6% και πάνω! Διαλαλώντας συγχρόνως ότι μας εκμεταλλεύονται !

Πως έγινε το μεγάλο κόλπο? Δυστυχώς με τη συνενοχή και τη συνεργασία της Τράπεζας της Ελλάδος, της Κυβέρνησης και της GoldmanSachs. Η Τράπεζα της Ελλάδος ξαφνικά και στα μουλωχτά ανέβασε τα Τ2 σε Τ10 -από δύο ημέρες σε δέκα- και οι λεγόμενοι σορτάκηδες οργίασαν, άρχισαν να πουλάνε και να αγοράζουν αέρα χωρίς να πληρώνουν επί μέρες, έτσι ώστε να έχουν αρκετό χρόνο να κάνουν παιχνίδι στην αγορά και να κερδίσουν δισεκατομμύρια με το ανεβοκατέβασμα της τιμής των ομολόγων.  Ασύλληπτη κομπίνα που την αποκάλυψε μόνο το blog politis-gr.com. Γιατί ο εισαγγελέας δεν έψαξε να βρει ποιοι ωφελήθηκαν από αυτό το κόλπο? Η ουσία είναι ότι χώρα θα μπορούσε να μην είχε φορτωθεί με τόσο μεγάλο χρέος σε τόσο μικρό διάστημα, κατά το οποίο σχεδόν όλοι τα είχαν χαμένα με τις τόσο ραγδαίες εξελίξεις.
Έπρεπε όμως να κηρύξει πτώχευση η Ελλάδα! 
Η κυβέρνηση βιάζεται υπερβολικά, παρ´ ότι βρίσκεται εν μέσω οικονομικής κρίσης να ξοδέψει 4,5 δις για να περάσει το σχέδιο Καλλικράτης και να εγκαταστήσει ένα σύστημα διακυβέρνησης που όπως διαβεβαιώνουν οι ειδικοί και εμπνευστές του όπως η κ. Τζάκρη -και μάλιστα με περισσή αναίδεια- ότι δεν θα θίξει οικονομικά κανέναν απο αυτούς που εργάζονται στις δημοτικές επιχειρήσεις. Εφόσον δεν θα μειωθεί ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων τι θα κερδίσουμε με την εφαρμογή του και μάλιστα μέσα σε τόσο μεγάλη οικονομική κρίση? Δηλαδή όχι μόνο δεν θα εξοικονομηθούν χρήματα αλλά θα αυξηθούν οι δαπάνες και μάλιστα για υψηλόβαθμα στελέχη που θα κοστίσουν ο Θεός μόνο ξέρει πόσα.

Η κυβέρνηση βιάστηκε υπερβολικά να δώσει την ιθαγένεια σε μετανάστες την ώρα που φεύγουν με εμβάσματα προς τις χώρες τους δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. Επίσης η κυβέρνηση βιάστηκε να εκθέσει τη χώρα διεθνώς δημοσιοποιώντας τις "λαμογιές" όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων μειώνοντας την αξιοπιστία της χώρας και ανεβάζοντας τα επιτόκια δανεισμού από 3.8 που ήταν πριν τις εκλογές σε 7%, επιβαρύνοντας έτσι τις επόμενες γενιές με ένα δυσβάσταχτο οικονομικό χρέος και με συνέπειες που μπορεί να είναι τραγικές για την Ελλάδα.
Γιατί δεν θέλουν να κάνουν ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ?

Αυτοί οι τρεις άξονες εθνικής σημασίας, που αναφέρθηκαν παραπάνω, σπρώχνονται με απίστευτη ταχύτητα στην τελική τους ευθεία, χωρίς καν συζήτηση για δημοψήφισμα. 
http://www.newstime.gr

ΙΣΠΑΝΙΑ: Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΤΑΒΑΡΑΘΡΩΝΕΤΑΙ

Τετάρτη, 19 Μαΐου 2010

ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑ... ΤΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ (ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ) ΚΑΤΑΒΑΡΑΘΡΩΝΕΤΑΙ

Ηρθε και η σειρά του Θαπατέρο, λοιπόν. Πολιτικά νεκρός θεωρείται πλέον ο Ισπανός σοσιαλιστής πρωθυπουργός από τις φιλικές του δυνάμεις στην ίδια του τη χώρα, ελάχιστα 24ωρα μετά την ανακοίνωση μέτρων λιτότητας κάτω από την πίεση της Γερμανίας, σε συνδυασμό με τις κερδοσκοπικές επιθέσεις εναντίον της Ισπανίας στο επίπεδο του διεθνούς δανεισμού.  

του Γ. ΔΕΛΑΣΤΙΚ 

Καταβαραθρώθηκε αμέσως το σοσιαλιστικό κόμμα στις δημοσκοπήσεις μετά την ανακοίνωση των πιο αντεργατικών μέτρων στην ιστορία της Ισπανίας και βρέθηκε εν ριπή οφθαλμού πάνω από εννέα (!) εκατοστιαίες μονάδες πίσω από τη Δεξιά. «Σβήνει το φως στο τέλος του τούνελ - Οι πολίτες απορρίπτουν το σχέδιο λιτότητας» ήταν οι χαρακτηριστικοί τίτλοι με τους οποίους παρουσίασε την προαναφερθείσα δημοσκόπηση η φιλοσοσιαλιστική εφημερίδα «Ελ Παΐς», η οποία σημειωτέον θεωρεί αναγκαία τα μέτρα. Πολιτική «κηδεία» τού κάνουν ήδη οι αρθρογράφοι της εφημερίδας παρά την εμφανή συμπάθεια που τρέφουν προς το πρόσωπό του, εκτιμώντας ότι είναι αδύνατον πλέον να επιβιώσει πολιτικά.

Με τα μέτρα «ο Θαπατέρο πρόδωσε τον ίδιο τον εαυτό του, διαψεύδοντας όλο τον προηγούμενο πολιτικό του λόγο ως εγγυητή των κοινωνικών δικαιωμάτων» γράφει σε άρθρο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ναυάγιο» ο Ενρίκε Χιλ Κάλβο. «Ο Θαπατέρο αυτοκτόνησε πολιτικά παίρνοντας για απόφαση που θα του κοστίσει τη θέση του, γιατί αυτή η κίνηση θα τον κάνει να φύγει από την κυβέρνηση» υποστηρίζει ο αρθρογράφος. «Η πολιτική δολοφονία του Θαπατέρο» είναι ο τίτλος άλλης ολοσέλιδης ανάλυσης της ίδιας εφημερίδας. «Ο Θαπατέρο κορύφωσε τη διαδικασία ρήξης της προσωπικής σύνδεσής του με τους εκλογείς του που τον χαρακτήριζε καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης.

Τώρα είναι μόνο ένας επαγγελματίας πολιτικός, ένα μέλος του «κατεστημένου»» τονίζεται στους τίτλους. Ανελέητο το συμπέρασμα: «Ηδη δεν ελέγχει την πολιτική και την οικονομία. Το μόνο στο οποίο μπορεί ακόμη να ασκήσει επιρροή είναι η διαδοχή του». Πάμπολλα τα άρθρα, οι αναλύσεις, τα σχόλια, οι τίτλοι ανάλογου περιεχομένου. Βέβαιη πλέον η επάνοδος της Δεξιάς στην εξουσία εξαιτίας των μέτρων του Θαπατέρο, ο οποίος δεν έχει κανένα επιχείρημα να υποστηρίξει την εγκατάλειψη των σοσιαλιστικών, υποτίθεται, ιδανικών και πολιτικής του, πέρα από τις γνωστές μεγαλόστομες κενολογίες: «Η ευθύνη μου, η ευθύνη ενός προέδρου κυβέρνησης είναι να σκέπτεται το μέλλον της χώρας του περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ή προσωπικό μέλλον» δήλωσε. Μετά τον ηγέτη των Βρετανών Εργατικών Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος με την πολιτική του τα έκανε μαντάρα και παρέδωσε την εξουσία στη Δεξιά, ο Θαπατέρο ακολουθεί με μαθηματική ακρίβεια τον ίδιο δρόμο.

Ο Πορτογάλος σοσιαλιστής πρωθυπουργός Ζοζέ Σόκρατες είναι ήδη όμηρος της Δεξιάς της χώρας του εφαρμόζοντας ανάλογα, αλλά ηπιότερα ακόμα μέτρα και όλα δείχνουν ότι και στην Πορτογαλία οι σοσιαλιστές θα εκδιωχθούν κακήν κακώς από την εξουσία με τις πρώτες εκλογές. Οσο για την Ελλάδα, όλοι έχουμε προσωπική άποψη για την πρωτοφανή ρήξη στις σχέσεις λαού και κυβέρνησης Παπανδρέου εξαιτίας των βάρβαρων μέτρων λεηλασίας μισθών και συντάξεων που επέβαλαν ΔΝΤ και ΕΕ, αλλά υλοποιεί και αναλαμβάνει το τεράστιο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος ο πρωθυπουργός, ο οποίος δυστυχώς είναι και πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Τι σχέση έχει αυτή η ακραία αντεργατική πολιτική με τις αρχές της σοσιαλδημοκρατίας; Προφανώς καμία και γι’ αυτό δικαίως ο κόσμος αισθάνεται ότι εξαπατήθηκε και είναι εξαγριωμένος. Η ουσία είναι ότι ενώ στις 15 χώρες της «παλιάς» ΕΕ είχαν απομείνει τέσσερις όλες κι όλες αμιγώς σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις (Βρετανία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία) η ζοφερή προοπτική είναι πως σύντομα ενδέχεται να μην υπάρχει καμία από αυτές στην εξουσία. Και αυτό όχι εξαιτίας κάποιας ιδεολογικής και πολιτικής υπεροχής των κομμάτων της Δεξιάς, όχι εξαιτίας της παγίδευσης των λαών σε δεξιές θεωρίες που τους εξαπατούν υποσχόμενες απατηλή ευημερία, όπως ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά εξαιτίας της υποχώρησης των σοσιαλιστών ηγετών στις πιέσεις της παγκόσμιας Δεξιάς, της απεμπόλησης των αρχών τους και την εθελούσια μετατροπή τους σε όργανα εφαρμογής ακραία αντιλαϊκών πολιτικών. Είναι άξιοι της μοίρας τους.  
ΚΙΝΔΥΝΟΣ Πολιτικό ρεύμα υπό εξαφάνιση; 
Θανάσιμη είναι πλέον η πολιτική απειλή που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ως μία από τις δύο κυβερνητικές λύσεις του συστήματος. Ενας ένας οι σοσιαλιστές πρωθυπουργοί χάνουν την εξουσία επειδή εφαρμόζουν πρωτοφανή αντεργατικά μέτρα υπό την πίεση των συντηρητικών δυνάμεων που κυριαρχούν στην ΕΕ. Δεν διστάζουν να απεμπολήσουν τις αρχές τους προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία. Αυτό μπορεί να παρατείνει την προσωπική τους κυβερνητική θητεία επί μερικούς μήνες ή ένα δύο χρόνια. Οδηγεί όμως σε κατάρρευση της ιδεολογικής και πολιτικής επιρροής της σοσιαλδημοκρατίας επί των κοινωνικών στρωμάτων που τη στηρίζουν επί έναν αιώνα και πλέον.

http://ellinikoforum.blogspot.com/2010/05/blog-post_19.html

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ:Τι κρύβεται πίσω από τον «νέο» (ή συνταγματικό) πατριωτισμό;

Αντίβαρο 

Τι κρύβεται πίσω από τον «νέο» (ή συνταγματικό) πατριωτισμό;

 http://www.antibaro.gr/node/1448

18/05/2010  --  Γιάννης Κολοβός

Η αλλαγή του τρόπου κτήσεως της ελληνικής ιθαγένειας, όπως αυτή περιγράφεται στο σχετικό σχέδιο νόμου που με περισσή σπουδή έφερε προς ψήφιση η κυβέρνηση, οδηγεί αναπόφευκτα και στην μεταβολή του ουσιαστικού περιεχομένου της έννοιας «Έλλην». Με βάση την μέχρι τώρα ισχύουσα νομοθεσία η έννοια του Έλληνα εμπεριέχει εν πολλοίς μία κοινότητα καταγωγής και κοινών πολιτισμικών συνιστωσών. 

Με την υιοθέτηση και του δικαίου του εδάφους η έννοια του «Έλληνα» συνδέεται κυρίως με την έννοια της επικράτειας του Ελληνικού κράτους και τον «συνταγματικό πατριωτισμό», χωρίς κάποιο άλλο κοινό συνδετικό στοιχείο. 

Μία τέτοια αλλαγή ουσίας θα έχει σημαντικές συνέπειες όχι μόνο στην εθνική ταυτότητα των Ελλήνων αλλά και στην ίδια την κοινωνική συνοχή της χώρας.

Χαρακτηριστικό δείγμα της σχετικής επιχειρηματολογίας που αναπτύσσεται από την κοσμοπολίτικη αριστερά (αλλά και από την φιλελεύθερη κεντροδεξιά) αποτελούν τα γραφόμενα από τον καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννη Βούλγαρη ο οποίος είχε προτείνει την επανεξέταση της νομοθεσίας για την απόκτηση ιθαγένειας και την διεύρυνση των πολιτικών δικαιωμάτων προς τους εγκατεστημένους μετανάστες με το εξής σκεπτικό: 

«Ποιούς, όμως, θεωρούμε «έλληνες πολίτες»; Και είναι αρκετό πλέον στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τα δικαιώματα να θεμελιώνονται μόνο υπό το πρίσμα της εθνικής φιλελεύθερης – δημοκρατίας;…Η αντιμετώπιση των δικαιωμάτων μέσα από το πρίσμα της εθνοτικής ομοιογένειας οδηγεί στην παραβίαση των δικαιωμάτων των εγχώριων εθνικών και θρησκευτικών μειοψηφιών, των μεταναστών και των ξένων…Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, των μεταναστεύσεων και της συνύπαρξης με ανθρώπους διαφορετικής φυλής, εθνικότητας και πολιτισμού, η ελληνική δημοκρατική πολιτεία χρειάζεται να κατακτήσει και να εξοικειωθεί με μία «νέα γενιά» δικαιωμάτων τα οποία να αντιστοιχούν στην πολυπολιτισμική σύσταση που αποκτά η κοινωνία μας» (1, σελ. 175-176).

Μάλιστα, ο κ. Βούλγαρης δεν προβληματίζεται για την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων καθώς, όπως υπογραμμίζει: 

«Η ιστορική, η ανθρωπολογική και η κοινωνιολογική ανάλυση δείχνει ότι η ''εθνική κουλτούρα'', παλαιότερα ο ''εθνικός χαρακτήρας'', έχει αντιμετωπιστεί συνήθως σαν εμπόδιο στον εκσυγχρονισμό της χώρας, οποιοδήποτε περιεχόμενο έπαιρνε στις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες» (1, σελ. 347-348). 

Με το ίδιο σκεπτικό ο λέκτορας του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Χριστόπουλος χαρακτηρίζει την ισχύουσα νομοθεσία περί ιθαγένειας ως «βαθιά αναχρονιστική» λόγω του ότι «λειτουργεί σε βάρος του ίδιου του δημοσίου συμφέροντος της Ελλάδας του 21^ου αι., μίας χώρας της οποίας το 10% του πληθυσμού είναι μετανάστες», 

ενώ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Π. Ιωακειμίδης θεωρεί ότι «η πραγματική πρόκληση για την Ευρώπη είναι να διαμορφώσει τους μηχανισμούς αρμονικής συμβίωσης/συνύπαρξης στη βάση της πολυπολιτισμικότητας και του σεβασμού των βασικών πολιτικών, δημοκρατικών αξιών της ανοχής των ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων».

Τι είναι η πολυπολιτισμικότητα;

Πολυπολιτισμικότητα είναι «η αποδοχή και η υποστήριξη της πληθυντικής σύνθεσης μίας κοινωνίας. Η έννοια]αναφέρεται στις στάσεις ως προς την πολιτισμική διαφορετικότητα του πληθυσμού» και «η έννοια της πολυπολιτισμικότητας, όπως χρησιμοποιείται από τους μετα-εθνικούς κοσμοπολίτες, υπονοεί ότι ο αυτόχθων πληθυσμός δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας από τους «πολλούς πολιτισμούς», μία μειονότητα μεταξύ των μειονοτήτων». 

Κατά τον Pierre van den Berghe του Πανεπιστημίου της Washington, προκειμένου να συνδυαστεί με επιτυχία η πολυπολιτισμικότητα με την δημοκρατία, θα πρέπει να αποεθνοποιηθεί το κράτος.

Η πολυπολιτισμική οπτική, διαμορφωμένη από απόψεις όπως του Gellner, θεωρεί ότι τα σύγχρονα έθνη και τα σύγχρονα έθνη-κράτη είναι προϊόντα της βιομηχανικής κοινωνίας και είναι αποτέλεσμα της διάβρωσης των υπαρχουσών εθνικοτήτων και της δημιουργίας μίας νέας κοινωνίας που βασίζεται στην υπηκοότητα. Οι απόψεις αυτές θεωρούν ότι οι θεσμοί της αγοράς και της πολιτείας θα εισαγάγουν αλλαγές στην παιδεία οι οποίες θα υποστηρίξουν τους νέους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς.

Γενικά μιλώντας, η πολυπολιτισμική θεωρία υποστηρίζει ότι κάθε πολιτισμική ομάδα μέσα σε μία πολιτεία αποτελεί μία πηγή αξιών για τα μέλη της, οι οποίες είναι μη συγκρίσιμες. Επομένως, μία κοινωνία με ένα μόνον σύνολο αξιών και κανόνων που να ισχύουν για όλα τα μέλη της καταπιέζει τις πολιτισμικές μειονότητες καθώς οι κανόνες και οι αξίες αυτές απλά θα αντανακλούν τον πολιτισμό της πλειονότητας. Με το σκεπτικό αυτό ο πλειοψηφικός τρόπος λήψεως αποφάσεων δεν νομιμοποιείται επαρκώς κατά τους οπαδούς της πολυπολιτισμικότητας καθώς, κατ’ αυτούς, για κάθε πολιτισμική ομάδα θα πρέπει να υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές προσαρμοσμένες στα συγκεκριμένα αιτήματα και ανάγκες της κάθε ομάδας. Ουσιαστικά δηλαδή η πολυπολιτισμικότητα και η αρχή της διαφορετικότητας ακυρώνουν στην πράξη κάθε έννοια συνοχής και αλληλεγγύης.

Τι είναι ο συνταγματικός πατριωτισμός;

Ο νέος (ή συνταγματικός) πατριωτισμός, ο οποίος προωθείται εμπράκτως μέσα από το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης για την ιθαγένεια, ουσιαστικά εισάγει μία «φιλελεύθερη» αντίληψη περί του τι είναι «έθνος». 

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ν. Αλιβιζάτος «Η αντίληψη αυτή στηρίζεται στις αρχές του Διαφωτισμού και στην πεποίθηση ότι η ειρηνική συμβίωση μπορεί να επιτευχθεί με την αποδοχή του Συντάγματος ως δεσμευτικού συμβολαίου για την ατομική και τη συλλογική δράση, καθώς και για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του καθενός. Θεμέλιο του έθνους είναι, με άλλα λόγια, η ειλικρινής προσχώρηση του λαού κάθε χώρας στις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης. Η γλώσσα, οι κοινές παραδόσεις, η φυλετική καταγωγή και οι δεσμοί αίματος, όσο σημαντικοί παράγοντες και αν είναι, έπονται». 

Κατά τον αναπληρωτή καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώργο Παγουλάτο «ο σύγχρονος πατριωτισμός μπορεί να συνυπάρξει με την ελευθερία, τα δικαιώματα και τον κοσμοπολιτισμό της ανοιχτής κοινωνίας χωρίς να χάνει τίποτα από τη δύναμή του…Αυτό που αλλάζει δεν είναι η ίδια η ύπαρξη, αλλά το φορτίο και περιεχόμενο της εθνικής ταυτότητας, καθώς εξελίσσονται οι ιστορικές συνθήκες…Για να λειτουργήσουν οι σύγχρονες δημοκρατίες χρειάζονται την κινητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών, απαιτούν μια κοινή ταυτότητα, και αυτή είναι η λειτουργία του πατριωτισμού. Πρόκειται όμως τότε όχι για έναν εθνικιστικό πατριωτισμό «του αίματος», αλλά για έναν σύγχρονο ''συνταγματικό πατριωτισμό'' του πολίτη».

Μάλιστα, ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνης Λιάκος υπογραμμίζει ότι «η συνείδηση του πολίτη και η ιστορική συνείδηση είναι χρησιμότερες από την έννοια της εθνικής ταυτότητας. Γιατί η εθνική ταυτότητα είναι παγιωμένη και κλειστή. Αντίθετα, η συνείδηση του πολίτη είναι ανοιχτή και δημιουργική και η ιστορική συνείδηση στοχαστική και ερευνητική. Το ζήτημα δεν είναι να απεμπολήσουμε την εθνική ταυτότητα, αλλά να την εντάξουμε στη συνείδηση του πολίτη, να την αναστοχαστούμε σε ένα περιβάλλον που αλλάζει και μεταβάλλεται».

Όμως, μία εθνική ταυτότητα που να μπορεί να προσαρμόζεται στο ταχέως μεταβαλλόμενο σύγχρονο περιβάλλον και να μπορεί να συμπεριλάβει εθνοτικά και πολιτισμικά διαφορετικούς πληθυσμούς, ούτε «εθνική» μπορεί να είναι, ούτε και να παρέχει κάποια ουσιαστική «ταυτότητα». 

Κατά τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας Christian Joppke «τα φιλελεύθερα έθνη-κράτη χαρακτηρίζονται από μία ενδελεχή από-εθνικοποίηση, κατά την οποία οι ποικίλες εθνικές ταμπέλες απλά αποτελούν διαφορετικά ονόματα για το ίδιο πράγμα, τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις της ελευθερίας και της ισότητας. Εμφανείς εκφράσεις αυτής της αποεθνικοποίησης είναι οι χωρίς-διακρίσεις μεταναστευτικές πολιτικές, η φιλελευθεροποιημένη νομοθεσία περί υπηκοότητας, και μία γενική αποστασιοποίηση από την παλαιά ιδέα της ‘αφομοίωσης’…Με την εξαίρεση της γλώσσας, οι μόνες σαφείς επιβεβλημένες υποχρεώσεις στους νεοεισερχόμενους είναι οι φιλελεύθερες επιβεβλημένες υποχρεώσεις, με κυριότερη την διαδικαστική δέσμευση στις φιλελεύθερες-δημοκρατικές αρχές» (p. 254).

Όπως ορθά παρατηρεί ο Joppke, οι «Βρετανικές» και οι «Ολλανδικές» αξίες οι οποίες διαμορφώνονται σε αυτές τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες και με τις οποίες θα πρέπει να συμμορφωθούν οι μετανάστες δεν έχουν κάτι το «Βρετανικό» ή το «Ολλανδικό». Είναι απλώς «διαφορετικά ονόματα για τις οικουμενικές πεποιθήσεις της ελευθερίας και της ισότητας που χαρακτηρίζουν όλες τις φιλελεύθερες κοινωνίες…[Είναι] οι οικουμενικές, εθνικά ανώνυμες πεποιθήσεις του φιλελεύθερου κράτους» (p. 253).

Η επισήμανση αυτή αποδεικνύεται περίτρανα ότι έχει εφαρμογή και στην χώρα μας από τον ορισμό που έδωσε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου για τον Έλληνα: 

«Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας. Τι είναι αυτό που μας καθορίζει; Είναι η κοσμοθεωρία που πρεσβεύει ο ελληνισμός, είναι οι αξίες μας που φωτίζουν διαχρονικά όλο τον κόσμο. Δημοκρατία, ισότητα, ανθρωπισμός…[Ο] ελληνισμός είναι θέμα αξιών, θέμα εννοιών, είναι γλώσσα και ανθρωπιστική παιδεία και θεώρηση του κόσμου». 

Επομένως, υπ’ αυτήν την έννοια, σε τι διαφέρει – πλην την γλώσσας – ο «Έλληνας», από τον «Βρετανό», τον «Ολλανδό» ή τον «Αμερικανό»; Μήπως η «δημοκρατικότητα» ή ο «ανθρωπισμός» αποτελούν χαρακτηριστικά μόνον των Ελλήνων; Η προβληματική φύση του συνταγματικού πατριωτισμού είναι προφανής.

Σωστά, λοιπόν, υπογραμμίζει ο καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Χρήστος Γιανναράς ότι «το να είσαι Ιταλός, Γάλλος, Βρετανός, Έλληνας ή ό,τι ανάλογο δεν δηλώνει μόνο μια συμβατική, κρατική υπηκοότητα. Δηλώνει ότι «ανήκεις» σε μια συλλογικότητα με μεγαλύτερη ή μικρότερη ως τώρα διαδρομή στην ανθρώπινη Ιστορία – ανήκεις σε μια γλώσσα, σε μια συνείδηση κοινού παρελθόντος, σε κοινή νοο-τροπία, κοινό θησαύρισμα πείρας που παραδίνεται από γενιά σε γενιά και διαμορφώνει συν-ήθειες, ένα κοινό ήθος, περίπου συλλογικό χαρακτήρα».

Η αποτυχία της πολυπολιτισμικότητας και του

 συνταγματικού πατριωτισμού

Κάνοντας μία ανασκόπηση της Ευρωπαϊκής εμπειρίας από την πολυπολιτισμικότητα, ο John Rex του Πανεπιστημίου του Warwick τονίζει ότι 

«ο πολιτισμός της γηγενούς πλειονότητας δεν μπορεί απλά να θεωρηθεί ως ένας μεταξύ ενός αριθμού πολιτισμών. Ούτε θα πρέπει να υποστηριχθεί ότι αυτός ο πολιτισμός αναπόφευκτα θα τροποποιηθεί μέσω της απορρόφησης τμημάτων από νέους μειονοτικούς πολιτισμούς... Υπάρχουν πολλά πολιτισμικά και θεσμικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών στις οποίες εγκαθίστανται οι μετανάστες τα οποία, επομένως, θα πρέπει να αποδεχθούν τα οποία παρέχουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει τώρα να ζήσουν τις ζωές τους. Μεταξύ άλλων αυτά περιλαμβάνουν την επίσημη γλώσσα της κοινωνίας, τους οικονομικούς θεσμούς της, την ποινική και αστική νομοθεσία. Η αποδοχή αυτών και η ζωή μέσα στους περιορισμούς που αυτά θέτουν είναι το τίμημα που οι μετανάστες θα πρέπει να πληρώσουν...για τα πλεονεκτήματα της μετανάστευσης».

Το βασικό πρόβλημα της πολυπολιτισμικής οπτικής είναι, κατά την διατύπωση του καθηγητού Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Duke Edward Tiryakian, το εξής: «Το ερώτημα είναι αν ο «συνταγματικός πατριωτισμός» και η συσχέτισή του με πολιτικές αξίες επαρκεί για να παρέξει μία κοινή κουλτούρα, ένα κοινό καλό που να μπορεί να ενσωματώσει τόσο τον γηγενή πληθυσμό όσο και τους νεοεισερχόμενους μετανάστες, ειδικά όπου οι νεοεισερχόμενοι φέρουν ένα πολύ διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο σε σχέση με τον κατεστημένο εθνικό πολιτισμό».

Κατά τον William Pfaff το πρόβλημα «...δημιουργήθηκε από καλές προθέσεις συνδυασμένες με λάθος υποθέσεις αναφορικά με τις ανθρώπινες, κοινωνικές και πολιτικές πραγματικότητες της πολιτισμικής διαφοράς… Κάποιες ψευδαισθήσεις για την φύση του ανθρώπου προωθούνταν – και προωθούνται. Οι άνθρωποι της Δύσεως θέλουν να πιστεύουν σε αυτές τις ψευδαισθήσεις, παρά τα όσα έχει κάνει η ιστορία για να τις καταρρίψει». Και οι ψευδαισθήσεις αυτές «περιλαμβάνουν την πεποίθηση ότι οι βασικές αξίες των Δυτικών δημοκρατιών είναι έμφυτες, και ότι η εκπαίδευση, η φιλελευθεροποίηση των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών, και η πολιτική δράση μπορεί να απελευθερώσει αυτές τις αξίες μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι δεν τις αναγνωρίζουν ακόμα. Θεωρείται ότι όλοι βαδίζουν όχι μόνον προς την φιλελεύθερη δημοκρατία αλλά επίσης προς την εκκοσμίκευση ή την θρησκευτική αδιαφορία. Οι Δυτικές πολιτικές (ακόμα και οικονομικές) αξίες θεωρούνται ως παγκόσμιες, ότι ισχύουν για όλες τις κοινωνίες τώρα και για το μέλλον... Επιδεικνύεται αδιαφορία ή άγνοια για την ηθική πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης κατά το παρελθόν. Όλα καταλήγουν σε μία αφελή εκδοχή της πεποίθησης στην αναπόφευκτη ανθρώπινη πρόοδο που προέκυψε κατά τον Γαλλικό Διαφωτισμό... και την οποία η ιστορία έχει καταρρίψει επανειλημμένως» .

Πολύ διαφωτιστική για το τι πήγε στραβά στην περίπτωση της Βρετανίας είναι η άποψη του αρχιραββίνου της χώρας Jonathan Sacks ο οποίος υπογραμμίζει ότι «…έχουμε σκεφθεί την κοινωνία σαν ένα ξενοδοχείο όπου πληρώνεις χρήματα σε αντάλλαγμα για υπηρεσίες και τότε ο καθένας είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει αρκεί να μην ενοχλεί τους άλλους επισκέπτες. Τα ξενοδοχεία είναι καλά, αλλά δεν δημιουργούν μία αίσθηση του ανήκειν. Η κοινωνία δεν είναι ξενοδοχείο. Είναι το σπίτι που χτίζουμε όλοι μαζί».

Κατά τον καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Harvard Samuel Huntington «ένα Πιστεύω από μόνο του, δεν δημιουργεί ένα έθνος...Ελάχιστα έθνη προσδιορίσθηκαν μόνο από μία ιδεολογία ή σύνολο πολιτικών αρχών. Οι πιό αξιοσημείωτες περιπτώσεις της σύγχρονης εποχής σχετίζονται με τα κομμουνιστικά κράτη...Όταν ο κομμουνισμός έχασε την ελκτικότητά του και το κίνητρο για να διατηρηθούν αυτές οι οντότητες χάθηκε με τον τερματισμό του Ψυχρού πολέμου, όλες, πλην την Βόρειας Κορέας, εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από χώρες που προσδιορίζονται από την εθνικότητα, την κουλτούρα και την εθνότητα» (σελ. 465). Και συνεχίζει υπογραμμίζοντας «Ένα έθνος που προσδιορίζεται μόνο από την πολιτική ιδεολογία είναι ένα εύθραυστο έθνος. Οι αρχές του Πιστεύω – ελευθερία, δημοκρατία, πολιτικά δικαιώματα, μη εφαρμογή διακρίσεων, κράτος δικαίου – είναι δείκτες του τρόπου οργάνωσης μία κοινωνίας. Δεν καθορίζουν την έκταση, τα όρια ή τη σύνθεση αυτής της κοινωνίας... Οι αρχές αυτές δεν μπορούν ν’ αποτελούν τη μοναδική βάση που διακρίνει τους Αμερικανούς από τους άλλους» (σελ. 466).

Ο Huntington υποστηρίζει ότι «είναι μάλλον απίθανο να βρίσκουν οι άνθρωποι στις πολιτικές αρχές εκείνες τις βαθιές συγκινήσεις και το περιεχόμενο που παρέχει η φιλία, η συγγένεια, το αίμα και η αίσθηση του ανήκειν, η κουλτούρα και η εθνικότητα. Αυτές οι εξαρτήσεις μπορεί να έχουν ελάχιστη ή και καθόλου βάση στην πραγματικότητα, όμως ικανοποιούν μία βαθιά ανθρώπινη λαχτάρα για συμμετοχή σε μία κοινότητα νοήματος» (σελ.467). Μάλιστα, προβλέπει ότι «μία πολυπολιτισμική Αμερική θα γίνει με τον καιρό μία Αμερική με πολλά πολιτικά Πιστεύω, με ομάδες που θα έχουν διαφορετικές κουλτούρες οι οποίες θα ενστερνίζονται διαφορετικές πολιτικές αξίες και αρχές ριζωμένες σε αυτές τις διαφορετικές κουλτούρες» (σελ. 468).

Ο καθηγητής και πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Γιώργος Κοντογιώργης επισημαίνει ότι «το επιχείρημα της πολύ-πολιτισμικότητας δεν μπορεί παρά να οδηγήσει μεσοπρόθεσμα στην πολύ-πολιτειακή συγκρότηση του κράτους» (σελ. 53) και αυτό θα συμβεί γιατί «το κυρίαρχο έθνος βρίσκεται αντιμέτωπο με τη δηλωμένη βούληση του εθνοτικού (πολιτιστικού, γεωγραφικού κ.λπ.) «άλλου» να αναγνωρισθεί το πολιτισμικό του ιδίωμα και, συνεπώς, να υποστασιοποιηθεί πολιτικά ή να μετάσχει ισότιμα στη διαμόρφωση του λεγόμενου δημόσιου χώρου. Το αίτημα αυτό συνεπάγεται την πολύ-πολιτειακή συγκρότηση του κράτους και, συνακόλουθα, το διαζύγιό του από την εκλεκτική του συνάφεια με ένα και μοναδικό έθνος» (σελ. 52).

Το ίδιο έχει υπογραμμίσει και ο πολιτειολόγος Κώστας Ζουράρις υπενθυμίζοντας ότι: «Υπάρχει ένας μέγιστος πολιτικός νόμος του Θουκυδίδη...«Ισόψηφοι όντες και ούχ ομόφυλοι, έκαστος το εφ’ εαυτόν σπεύδει». Η δημοκρατία (ισόψηφοι όντες) προϋποθέτει την ομοιογένεια και την ομογένεια, γιατί αλλιώς έκαστος το εφ’ εαυτόν σπεύδει...άρα η δημοκρατία λειτουργεί με ομόφυλο...Το πολυπολιτισμικό δημιουργεί γκέτο και ζει ο καθένας στο γκέτο του. Η ισότητα των πολιτικών δικαιωμάτων είναι στοιχείο ανεπαρκέστατο για συγκρότηση κοινωνίας...Γίνεται ένα σκορποχώρι όπου καθένας για το εφ’ εαυτόν σπεύδει».

Μία συμπυκνωμένη απόδοση των προαναφερθέντων δίνει ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Κλοντ Μισεά ο οποίος τονίζει ότι «Ο πυρήνας της φιλελεύθερης φιλοσοφίας είναι η ιδέα ότι μόνον μια ιδεολογικά ουδέτερη εξουσία μπορεί να εξασφαλίζει την ειρηνική συνύπαρξη των πολιτών. Συγκεκριμένα…κάθε άτομο είναι ελεύθερο να ζει σύμφωνα με τον δικό του ιδιωτικό ορισμό της ευτυχίας ή της ηθικής (αν έχει κάποια ηθική), υπό τον όρο ότι δεν θα βλάπτει την ελευθερία του άλλου. Το τελευταίο κριτήριο γίνεται γρήγορα ανεφάρμοστο, από τη στιγμή που θέλουμε να διατηρήσουμε μιαν αυστηρή ιδεολογική ουδετερότητα. Το παράδοξο είναι ότι η λογική του πολιτικού και πολιτισμικού φιλελευθερισμού δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε έναν νέο πόλεμο όλων εναντίον όλων, που διεξάγεται αυτή τη φορά στα δικαστήρια. Επειδή απαγορεύεται να έχουμε έναν φιλοσοφικό ορισμό του γενικού συμφέροντος, το φιλελεύθερο δίκαιο είναι υποχρεωμένο να νομοθετεί στα τυφλά, με βάση τον συσχετισμό δυνάμεων που υπάρχει σε μια δεδομένη στιγμή στην κοινωνία. Μια κοινωνία που αρνείται κάθε πολιτική σημασία σε κοινές ανθρώπινες αξίες, οδηγείται αναπόφευκτα να θέλει να διεκπεραιώνει τα πάντα με το δίκαιο. Εγώ υποβάλλω σε κριτική το φιλελεύθερο σύστημα από μια ριζοσπαστική δημοκρατική -ή, αν προτιμάτε, αναρχική- σκοπιά, επειδή απειλεί όλο και περισσότερο τις στοιχειώδεις δημοκρατικές ελευθερίες. Ο φιλελευθερισμός αποκλείει κάθε αναφορά σε κοινές ηθικές αξίες… Μια κοινωνία που είναι ταυτόχρονα ατομικιστική και "πολυπολιτισμική" δεν μπορεί επομένως να βρει μιαν επίφαση ανθρωπολογικής συνοχής, παρά μόνο στη λατρεία της ανάπτυξης και της κατανάλωσης. Να γιατί η οικονομία έγινε η θρησκεία των σύγχρονων κοινωνιών».

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η πολυπολιτισμικότητα συγκρούεται με την ουσία της δημοκρατίας καθώς η τελευταία, ως πολιτικό σύστημα, πρέπει να στηρίζεται σε μία αμοιβαία εμπιστοσύνη και αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών και στην αίσθηση αυτών περί ενός κοινού οράματος και κοινών ηθικών υποχρεώσεων. Και αυτά κείνται πολύ παραπάνω από την απλή διακήρυξη πίστης στην δημοκρατία, στο Σύνταγμα και στους νόμους την οποία επιβάλλει ο «συνταγματικός πατριωτισμός» του «δικαίου του εδάφους». 

Όταν η πολυπολιτισμική κοινωνία περιλαμβάνει τόσο διαφορετικές πολιτισμικά ομάδες ώστε να μην υπάρχει κοινό όραμα, κοινές αξίες και κοινές ηθικές υποχρεώσεις τότε η κοινωνική αλληλεγγύη καταρρέει και επικρατούν φυγόκεντρες δυνάμεις.