ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΝΑΓΟΥ - ΕΚ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ

ΘΕΡΙΝΗ ΤΡΟΠΗ
Ας χαιρετίσωμεν πρώτον τον Ήλιον…

ΜΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ

ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΝΑΓΟΥ

ΕΚ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ

Ας χαιρετίσωμεν πρώτον τον Ήλιον, ο οποίος με τας θερμάς ακτίνας του φωτός του επηρεάζει τόσον τα δημιουργήματα της μητρός Γης, όσον και τας ανθρωπίνους ψυχάς, όπως εκδηλώνούν αφθονώτερον τα συναισθήματά των, την αγάπην των και την λατρείαν των προς τους Θείους νόμους της Φύσεως, τους συντρέχοντας εις την πρόοδον και την διατήρησιν του είναι των. Αι θερμαί ακτίνες του συμβάλλουν εις την ωρίμανσιν των καρπών της Γης, εκ των οποίων αντλούμεν πλουσίως την δύναμιν των στοιχείων και του χυμού των, προς λειτουρyίαν της οργανικής μας φύσεως και εις την δημιουργίαν και εκδήλωσιν του ανθρωπίνου πνεύματος. Διότι, άνευ της επιδράσεώς των, τόσον η διανόησις όσον και η λειτουργία του πνεύματός μας,  θα εστερούντο του μέσου της ενεργείας των.

Η λειτουργία του πνεύματος και τα όργανα της διανοήσεώς του δεν θα ήτο δυνατόν να συντελεσθούν. Η λειτουργία των αισθήσεων θα ήτο λανθάνουσα εις την ούσίαν του πνεύματος, το οποίον δεν θα είχεν όργανον εκδηλώσεως. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν θα εδημιουργείτο άνευ της παροχής των ενεργειών του Φωτός επί της φυτικής ουσίας.

Κατά τους αρχαίους μύστας το Φως του Ηλίου όχι μόνον συντρέχει εις την οργάνωσιν των μορφών μας, αλλά δι’ αυτού παρέχεται προς το πνεύμα μας ό,τι απαιτείται δια να εκδηλώσει τας λειτουργίας του και να δώσει προς αυτάς την έννοιαν των ιδιοτήτων με τας οποίας το διακρίνομεν. Ούτω αι ψυχικαί λειτουργίαι, ως συνήθως τας αποκαλούμεν, είναι αποτέλεσμα προερχόμενον εκ του πνεύματός μας τη συνδρομή του Φωτός του Ηλίου.

Αι ιδέαι, τα αισθήματα και τα συναισθήματα της ανθρωπίνης υπάρξεως είναι εκδηλώσεις του πνεύματος, ελθούσαι εις το είναι του εγώ μας δια της επιδράσεως του Φωτός του Ηλίου επί των οργάνων μας και δι’ αυτών επί της ουσίας του πνεύματός μας. Αν τούτο δεν είναι αληθές, ο σκοπός της θαυμασίας οργανώσεως των μορφών της Φύσεως παραμένει ακατανόητος. Διότι, εάν αι μορφαί της Φύσεως δεν επιδιώκουν να καταστήσουν ενεργόν το πνεύμα της δια να αποκτήσει οντότητα, είναι αδύνατον να κατανοήσωμεν τας σχέσεις της ουσίας της Φύσεως προς το πνεύμα της. Είναι αδύνατος η κατανόησις της συνεργασίας των.

Οι αρχαίοι μύσται και κατά παράδοσιν οι νεώτεροι, εώρταζον δι’ ειδικών τελετών όχι μόνον την συνεργασίαν του πνεύματος μετά της ουσίας της Φύσεως, αλλά και απέδιδον συγχρόνως και λατρείαν προς τον Θεόν. Διότι επίστευον, ότι το Ηλιακόν Φως είναι η ζωηροτέρα εκδήλωσις της ουσίας του Θεού, δεδομένου ότι δεν ηδύναντο να εννοήσουν πνευματικήν λειτουργίαν και μορφικόν κόσμον απουσία των ιδιοτήτων της ουσίας του Θεού.

Το Φως προκαλεί την εμφάνισιν και τας ενεργείας πάντων. Η δε διαφορετική ανά τους κόσμους έντασις των ακτίνων του διακανονίζει τους τρόπους της λειτουργίας των. Και κατά τας δοξασίας των αρχαίων μυστών εις τας διαφορετικάς αυτάς λειτουργίας οφείλεται και ο χωρισμός των ζωικών μορφικών πλασμάτων εις άρρενα και θήλεα, ίνα δι’ αυτών η ψυχή του κόσμου ανέρχεται εις υψηλότερα επίπεδα προόδου.

Το γεγονός τούτο εθεωρείτο υπό των μυστών σπουδαιότατον και βαθέως εσπουδάζετο. Ιδιαιτέρως εμελετώντο τα φαινόμενα και τα αίτια εις τα οποία οφείλομεν την υπαρξίν μας. Προς τούτοις απένεμον σεβασμόν και προς τας ιεράς πράξεις της Φύσεως, Αι οποίαι παρέχουν εις το πνεύμα το μέσον της λειτουργίας των δυνάμεών του. Δια τον ημέτερον κόσμον, με μίαν λέξιν, το Φως του Ηλίου είναι η αστείρευτος πηγή από την οποίαν αντλεί ούτος τα μέσα της ζωής και της προόδου του.

Ο ιδρυτής της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας, ως γνωρίζω τουλάχιστον εγώ, είναι άγνωστος. Το γεγονός τούτο απομακρύνει πάντα οπαδόν της από προσωπολατρείας και την καθιστά διαφορετικήν από τας άλλας Θρησκείας παλαιοτέρων και νεωτέρων εποχών.

Η Ελληνική Θρησκεία εν τω συνόλω της αποτελεί ένα μεγαλούργημα. Απασχολείται επιμελώς όχι μόνον με το πνεύμα και με τας λειτουργίας αυτού, αλλά και με την Φύσιν και με την δημιουργίαν των κόσμων. Αι έννοιαι της αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας αι αποκαλύπτουσαι δι’ αλληγορικών παραστάσεων την ύπαρξιν, την γενεαλογίαν, το φύλον, τας ιδιότητας, τας σχέσεις και αντιθέσεις των Θεών, παρέχουν πλήρη και λεπτομερή απεικόνισιν των σταθμών της εξελισσομένης κατά τους Θείους νόμους ουσίας της Φύσεως, εκ της οποίας έρχεται εις το είναι της ενεργείας του το πνεύμα αυτής. Αποκαλύπτουν τα τελούμενα εν τω κόσμω ημών υπό της πνευματικής φύσεως των όντων. Παρουσιάζουν την προς τα πρόσω εξέλιξιν του ανθρωπίνου πνεύματος, το οποίον τείνει να ανέλθει εις θειοτέρους κόσμους.

Αι έννοιαι αυταί αναφέρονται περισσότερον εις τα θέματα της πνευματικής φύσεως, διοτι την πνευματικήν φύσιν πρέπει να γνωρίζει καλώς ο άνθρωπος. Αλλά δια να κατανοηθεί αύτη, πρέπει να μελετηθεί πρότερον η όλη Φύσις και οι λειτουργούντες νόμοι της, διότι, ως αφίνει η Ελληνική Θρησκεία να υπονοηθεί, η πνευματική ζωή εκδηλούται και ενεργεί δια των οργανικών μορφών της Φύσεως, ο δε νοητικός κόσμος είναι απόρροια του φυσικού κόσμου, και αποτέλεσμα αμφοτέρων είναι ο κόσμος των Θεών.

Η τοιαύτη συνοχή των εννοιών καταπλήσσει το πνεύμα του ειλικρινώς και ελευθέρως ερευνώντος την αρχαίαν Ελληνικήν θρησκείαν.

Αλλά περισσότερον καταπλήσσει τον νουν του ανθρώπου ο τρόπος της διατυπώσεώς της δι’ αλληγορικών εικόνων και συμβόλων. Διότι δια του τρόπου αυτού παρέμεινε και θα παραμείνει πάντοτε άθικτος από τον χρόνον, την αμάθειαν και τον εγωισμόν.

Η παράδοσις περί της γεννήσεως της Θεάς της Σοφίας, δεν διεφθάρη ποτέ. Η αλληγορική εικών των σχέσεων του Θεού Άρεως και της Αφροδίτης, η παρουσιάζουσα την γέννησιν του Έρωτος και της Αρμονίας, παρέμεινε μέχρι σήμερον αμετάβλητος, παρ’ όλην την ειρωνεϊαν την οποίαν υπέστη εκ των ανθρώπων πάσης εποχής. Aι πλήρεις μεγάλων εννοιών αλληγορίαι, αι αναφερόμεναι εις τας εκ του Ουρανού καθόδους και μεταμορφώσεις του Θεοϋ Διός, ως και εις τας σχέσεις του προς τας Νύμφας της Γης – τας αγνάς ψυχάς -διετηρήθησαν άρτιαι και εμπνέουν την επιθυμίαν εις το ελευθέρως ενεργούν ανθρώπινον πνεϋμα όπως ανέρχεται και συλλαμβάνει τους αληθείς δεσμούς της ψυχής των όντων και του Ηλιακού Φωτός. Τους δεσμούς τους συντελούντας εις την απελευθέρωσιν της ανθρωπίνης ψυχης εκ των παθών, τα οποία της εδημιούργησαν αι σκοτειναί επιδράσεις του καθαρώς υλικού κόσμου.

Πάσαι αι αλληγορικαί εικόνες της Ελληνικής Θρησκείας περικλείουν πλούτον ιδεών αι οποίοι είναι ικαναί να καταστήσουν το πνεύμα του κατανοούντος αυτάς, σοφόν. Αλλά η ερμηνεία των είναι εμπιστευμένη μόνον εις τους μεμυημένους πάσης εποχής.

Τα Ελληνικά μυστήρια απησχολούντο κυρίως με την ερμηνείαν των παραδόσεων της Ελληνικής Θρησκείας μετά της οποίας ευρίσκοντο εις στενοτότας σχέσεις, ενώ ο αμύητος κόσμος είχεν συγκεχυμένην αντίληψιν περί αυτών. Αφ’ ης όμως στιγμής τα Μυστήρια ελειτούργουν υπό την πίεσιν των μη μεμυημένων ιθυντόρων της Ελληνικής Εθνότητος, οι ιερείς των μυστηριακών σκηνωμάτων διέκοψαν τον μετά της πραγματικής αληθείας σύνδεσμόν των. Και από τότε ήρχισεν και η πτώσις του πνεύματος και του αληθούς πολιτισμοϋ της Ελληνικής Ψυχής.

Αλλά μεταξύ των πρώτων συντελεστών της παρακμής υπήρξαν και οι ερμηνευταί της ιδεολογίας της Ελληνικης Θρησκείας, οι έξω των μυστηρίων εργασθέντες. Διότι δεν ηδυνήΘησαν ούτοι να εννοήσουν τας υπερόχους πνευματικάς ιδιότητας του εξελιχθέντος πνεύματος των Θεών της Ελληνικής Θρησκείας, διότι δεν αντελήφθησαν την τελουμένην επιμιξίαν μεταξύ των φωτεινών ακτίνων του Ηλίου και των ανθρωπίνων πλασμάτων. Πρωτίστως όμως δεν ηδυνήθησαν να μάθουν, ότι εκάστη αλληγορική εικών δεν αναφέρεται μόνον εις τα πραγματικά της ανθρωπίνης υπάρξεως γεγονότα, αλλά και εις τα μορφικά καθ` όλου πλάσματα της Φύσεως και εις τας πνευματικάς ιδιότητας των Θεών. Η δε αδυναμία αύτη οδήγησεν τους παρερμηνευτάς της Ελληνικής Θρησκείας εις την διατύπωσιν σκέψεων αυτόχρημα ακολάστων.

Εσχημάτισαν μεταξύ άλλων την αντίληψιν, οτι αι σχέσεις των Θεών προς τους ανθρώπους απετέλουν αδυναμίας ψυχικάς και πνευματικάς και ούτω απέδωσαν εις τους Θεούς, ανθρώπινα ελαπώματα ανάλογα προς την ηθικήν αυτών κατάστασιν. Αλλά η ύπαρξις αδυναμιών παρεμποδίζει την νόησιν και την ηθικήν δύναμιν να λειτουργήσουν κανονικώς και να καλιερνήσουν την υλικήν υπαρξιν κατά τους Θείους νόμους, τους συντρέχοντας την πνευματικήν και ψυχικήν εξέλιξιν των όντων.

ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΝΑΓΟΥ - ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ

Ερωτάτε διά την σημασίαν της Θερινής  Τροπής….

ΜΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ

Ενα κείμενον που μας ενημερώνει και επί της εννοίας των Τροπών. Τούτο είναι υψίστης σπουδαιότητος και χρήζει προσεκτικής μελέτης.

ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΝΑΓΟΥ

ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ

Κατά την γνώμην μου τα Ελευσίνια μυστήρια εμελέτων την ανθρωπίνην ψυχήν και προ παντός ηρεύνων την πέραν του ανθρωπίνου βίου τύχην αυτής.
Τα μυστήρια ταύτα ήσαν προαγωγικά και έβαινον εκ της σπουδής των φαινομένων τής Φύσεως προς την σπουδήν των φαινομένων της ανθρωπίνης ψυχής και των ενεργειών της πέραν της ανθρωπίνης υποστάσεως.
Κατά μίαν των εκδοχών της μυήσεως, η θεά Δημήτηρ ήτο η προσωποποίησις της μητρός Γης η δε κόρη της η των σπερμάτων αυτής. Το τοιούτον οσονδήποτε και αν έχει απλήν την εμφάνισιν είναι σπουδαιότατον, εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα πάντα εν τη Φύσει τελούνται κατ’ αναλογίαν και εάν επομένως εκληφθεί η ανωτέρω ερμηνεία εις αναλογίαν των νόμων της Φύσεως εις τας περαιτέρω του Φυσικού κόσμου αναλογίας και ενεργείας αυτών, εlναι μια βάσις από της οποίας εξορμωμένη η σκέψις δύναται προχωρούσα να λύσει σπουδαιάτατα προβλήματα της ανθρωπίνης φύσεως, αφού τα πάντα εν τη λειτουργία των εξαρτώνται εκ των αυτών νόμων της ουσίας των κόσμων.
Η τελετή της μυήσεως εγίνετο μετά προηγούμενον εξαγνισμόν άμα τη πάροδω της φθινοπωρινής Ισημερίας.
Ο χρόνος προς παραδοχήν των μυουμένων μας αποκαλύπτει πολλά της δοξασίας των αρχαίων μυστών περί της σημασίας την οποίαν έχουν αι Ισημερίαι και αι Τροπαί του Ηλίου.
Ποίας έχει άραγε αναλογίας προς τας τέσσαρας εποχάς του έτους έχει το ανθρώπινον πνεύμα εν τη ανώδω του προς τούς Φωτεινούς κόσμους; Τα φαινόμενα αυτά απετέλουν την σπουδήν του εισελθόντος μύστου εις τον οποίον απεκαλύπτετο, ως εγώ πιστεύω, ότι η μήτηρ Γη αναπαρίσταται δια της ψυχής του καώ ότι το έργον αυτής είναι να δεχθεί εις τους κόλπους της τα σπέρματα των ιδεών των μυστηρίων, να τα γονιμοποιήσει και τα εκδηλώσει, ως πράττει τούτο η μήτηρ Γη η δεχομένη εις τους κόλπους αυτής τα σπέρματα των καρπών.
Τα σπέρματα των ιδεών πρέπει να εκδηλώσει ο μύστης και να ωθήσει την βλάστησιν τούτην εις μεταμόρφωσιν αυτής, ώστε να εμφανιστούν τα χρώματα και τα μύρα τα οποία θα ερμηνεύουν την αρμονίαν των συναισθημάτων του προς τας ιδέας του, οφείλων να δημιουργήσει εν τέλει τούς καρπούς των ιδεών, όταν θα περιβληθεί με τον ιερόν τίτλον του τελείου μύστου.
Εκείθεν των σημείων τούτων, τα Ελευσίνια Μυστήρια ανεφέροντο εις τα θειότερα εκείνα τα οποία ο ανθρώπινος νους έχει να ερευνήσει.
Ανελύετο η εσωτερική έννοια του Δράματος.
Κατά την έννοιαν τoυ Δράματος η Περσεφόνη είναι θυγάτηρ της εν Ολύμπω διαμενούσης Θεάς Δήμητρος και του Θεού Διός. Το τοιούτον πόσα δεν μας αποκαλύπτει!
Ο Θεός Ζευς είναι ο πατήρ θεών και ανθρώπων και κυρίως του Θείου Πυρός του οποίου αι ενέργεια διοργάνωσαν όχι μόνον το ανθρώπινο ον, άλλα και τας πέραν αυτού ζώσας πνευματικάς υπάρξεις.
Διά τους αγνοούντας δύναται η Περσεφόνη να περιορίζεται εις την έννοια των καρπών της Γης. Oι ευνοούντες όμως την Ελληνικήν παράδοσιν προχωρούν εις την σύλληψιν της πραγματικής αληθείας την οποίαν διά της μυήσεως απεκάλυπτον οι Μύσται της Ελευσίνος.
Κατά την Ελληνικήν παράδοσιν, οι Θεοί είναι προϊόν εξελίξεως του ανθρωπίνου πνεύματος. Τούτο μας άγει εις την έννοια ότι ούτοι δεν είναι τα σύμβολα των μεγάλων εικόνων της Φύσεως, αλλά οι κύριοι των νόμων και δυνάμεων αυτής και προ παντός της πνευματικής φύσεως.
Το τοιούτον διαπιστούται εκ του ότι και αυτός ο άνθρωπος με την περιορισμένη εκ της οργανικής του φύσεως διάνοιαν, καθίσταται κύριος και ρυθμιστής φυσικών δυνάμεων και επομένως κυρίαρχος αυτών.
Η Περσεφόνη ως κόρη του Θεού Διός και της Θεάς Δήμητρος, δεν ήτο δυνατόν παρά να αναφέρεται εις ζώσαν πνευματική ύπαρξη, εξελιχθείσα εκ του ανθρωπίνου κόσμου εις τους Θείους τοιούτους κόσμους και περιβληθείσαν με τας δυνάμεις του Διός, δι’ ο κόρη αυτού εγένετο.
Μένουσα η Περσεφόνη πλησίον της μητρός της διεποίκιλλεν δι’ έλεφαντίνης βελόνης εις τον πέπλον της την ιστορία των κόσμων και των Θεών.
Δια των εννοιών τούτων του δράματος παρίσταται ως κατέχουσα πασάν γνώσιν. Εις την κατάστασιν ταύτην ευρισκομένη ομιλεί περί του Έρωτος λέγουσα τα έξης.
«Επί του κυανού και πολυπτύχου πέπλου μου διαποικίλλω τας αναριθμήτους μορφάς των όντων και παντός πράγματος. Αποπεράτωσα την ιστορία των Θεών. Διεποίκιλλα το τρομερόν εκατοντακέφαλον και χιλιόχειρον χάος. Εκ τούτου προσήλθαν τα όντα. Αλλά τις ο παραγγέλων ταύτα; Ο Πατήρ των Θεών μου το είπε. Τα παρήγαγε ο Έρως».
Και αλλαχού. «Ο Έρως παρεδρεύει επί πτερωτού οχήματος κατά τους εξελιγμούς των αθανάτων εις την μίξιν των πρωτίστων ουσιών. Αυτός άγει τους θαρραλέους άνδρας, τους ήρωας, εκ του βυθού του Χάους εις τας κορυφάς του αιθέρος, γιγνώσκει τα πάντα, διέρχεται ως το αρχικό Πυρ δι’ όλων των κόσμων, κρατεί τας κλείδας του Ουρανού και της Γης».
Η εκ μέρους της Θείας κόρης διατύπωσις των τόσων Θαυμασίων εννοιών περί Έρωτος, προάγει κάθε ειλικρινή μύστην εις νέας αντιλήψεις και γεννά σκέψεις προωρισμένας διά θριάμβους. Αποκαλύπτει, ότι η Σοφία είναι εκδήλωσις των μυστηρίων, διότι εις τα μυστήρια ο άνθρωπος γυμνάζεται και γίνεται ελεύθερος να έρευνά και την Φύσιν και τα προϊόντα αυτής ελευθέρως.
Το πρόσωπον του Έρωτος διεδήλου η Θεία κόρη ότι το ηγνόει. Τούτο ήτο πολύ φυσικόν, διότι ο Έρως δεν είναι πρόσωπον, αλλά νόμος διέπων τας σχέσεις των όντων προς τούς άλλους νόμους της Φύσεως.
Είναι η φυσική της ουσίας των κόσμων δύναμις εις την ύπαρξη της οποίας οφείλουν πάντα τα οργανικά όντα το είναι των.
Εν τη εξελίξει του δράματος αφίνετο να νοηθεί ότι η Κόρη παρασύρεται υπό του Έρωτος αποπλανωμένη και έρχεται ως εκ τούτου εις μίξιν προς τας ουσίας του Άδου εκ της οποίας μίξεως γίνεται σύζυγος του Αϊδωνέως. Το μέρος αυτό είναι το σπουδαιότερων και το δυνάμενον με την κατανόησιν αυτού να δώσει προς τον μύστην την αρχήν της λύσεως του μεγάλου προβλήματος της ανά τους κόσμους τύχης της ανθρώπινης Ψυχής. Η Θεία Κόρη εμίγει με τας ουσίας του Άδου. Αλλά τι είναι Άδης;
Πάσα ουσία των κόσμων η οποία δεν εξεδήλωσε εξ εαυτής Φως και δεν έγινε ως εκ τούτου αυτόφωτος, είναι Άδης. Πάσα Ψυχή η οποία δεν φέρει (διότι δεν εξεδηλώθη εξ εαυτής) Φως, δέν δύναται παρά νά έλθει εκεί, μετά τον Θάνατον τού φυσικού της οργανισμού, όπου υπάρχει η αναλογία αυτής.
Μη έχουσα εξ εαυτής Φως εις Άδην θα έλθει. Δύο είναι αι χώραι εις τας δποίας οϊκούναϊ ψυχαί. `Ο Όλυμπος και ο Άδης. Aι χώραι του Φωτός και αι χώραι του σκότους. Η Περσεφδνη ευρισκομένη εις την χώραν του Φωτός διαδηλοί την αυτόφωτον Ψυχήν. Ως αυτόφωτος ψυχή, ως αγνή Παρθένος έχει ως μνηστήρα τον Διόνυσον. Δια να υπάρξει ως αυτόφωτος ψυχή εγένετο τοιαύτη+, ως τοιαύτη δε έμαθε εκ του πατρός της Διός το έργον του Έρωτος. Η τοιαύτη γνώσις της υπέμνησε το έργον το οποίον έχει να πληρώσει προς την αδελφήν της ψυχήν την ευρισκομένη εν τω σκότει. Ο Έρως την ωδήγησε εις τηv πλήρωσιν τού καθήκοντος. Το καθήκον της υπηγόρευσε την κάθοδον της εις τον Άδην. Η Περσεφόνη δεν έπεσε, άλλα κατήλθε εκουσίως έχουσα υπ` όψιν της, ότι η εκ νέου άνοδος της εξασφαλίζεται δια της λειτουργίας του ιδίου νόμου του Έρωτος.
Ο ισχυρισμός ότι η ψυχή της Φύσεως υπήρξε προ της δημιουργίας του κόσμου και ότι κατείχε πλήρη την γνώσιν, δύναται να διασκεδάσει μόνον αδυναμίας. Η ερμηνεία, ότι η Περσεφόνη είναι η προϋπάρξασα τελεία ψυχή και ότι έπεσε προς τον Άδην συνεπεία των προς τον Έρωτα τάσεων αυτής, είναι ερμηνεία εξαχθείσα από βέβηλον σκέψιν, από μη μεμυημένους εις τας αληθείας της Φύσεως ανθρώπους.
Πάντες οι γράψαντες περί Ελευσίνιων, καθ’ υπόθεσιν πάντοτε διισχυρίσθησαν ότι η Περοεφόνη είναι το σύμβολον της εκπεσούσης εκ του Φωτός εις το σκότος ψυχής και η εν τω Άδη παραμονή της ο εξιλασμός αυτής.
Τα πάντα βαίνουν εκ του ατελούς εις το τέλειον, εκ του χάους προς την τάξιν, εκ του σκότους προς το Φως, εκ δυσμών προς ανατολάς.
Η Περσεφόνη δεν έπαθε πτώσιν. Η Περσεφόνη είναι η φωτεινή ψυχή η οποία κατήλθε προς πλήρωοιν του νόμου της αλληλεγγύης, προς πλήρωσιν των υποχρεώσεων τας οποίας έχει η φωτεινή ψυχή προς τας εν τω σκότει ευρισκόμενος τοιαύτας, προς τους εν δοκιμασία ευρισκομένους ομοίους μας.
Η κάθοδος του Προμηθέως προς μετάδοσιν του φωτός προς τους ανθρώπους, αι σχέσεις του Θείου Διός προς την σύζυγον του Δευκαλίωνος, αι πάντοτε δια του νόμου του Ερωτος προς τας Νύμφας μεταμορφώσεις αυτού, η μεταξύ του ανθρωπίνου γένους κάθοδος του Θεού Απόλλωνος και αι υπό αυτού εξυπηρέτησις των αναγκών του, δεν μαρτυρούν υπέρ του έργου της Περσεφόνης ότι διέπεται υπό του αυτού νόμου της προστασίας και βοηθείας της παρεχομένης προς τας αδυνάτους ψυχάς; Ο αυτός νόμος δι’ όλας τας διασωθείσας αλληγορικής εικόνας της   Ελληνικής παραδόσεως.
Την προς τας ουσίας του Άδου μίξιν της Περσεφόνης διαπιστώνει ο Θεός Απόλλων. Μήπως και η διαπίστωσις αύτη δεν αποκαλύπτει εις τους ανθρώπους τι συνέχει τον Άδην προς τον Όλυμπον;
Την κάθοδον της Περσεφόνης επακολουθεί η κάθοδος του μνηστήρος της Διονύσου, ο οποίος και τίθεται εις διάθεσιν αυτής. Την Θείαν Κόρην παρακολουθεί η Μήτηρ αυτής Δήμητρα και αποκαλύπτει εις τους ανθρώπους την καλλιέργειαν του σίτου. Ο Διόνυσος αποκαλύπτει τον Θείον χυμόν της σταφυλής.
 Ό σίτος   και ο οίνος  Υπήρξαν  τα   κατ    εξοχήν  σύμβολα  των μυστηρίων και αυτών των Χριστιανικών. Υπό τα σύμβολα ταύτα κρύπτονται αι μεγαλύτεροι έννοιαι αι έχουσαι σχέσιν προς τον πνευματικόν κόσμον εκ του οποίου ήλθεν η Θεά Δήμητρα και ό Διόνυσος. Εν τη εξελίξει των μυστηρίων απέδιδον σπουδαιότη­τα εις τας σχέσεις Περσεφόνης και Διονύσου.
Προφανώς πρόκειται περί πνευματικών νόμων τους οποίους ό μυούμενος έπρεπε να μάθει. Ό Διόνυσος αποκαθίσταται εις τας ερωτικός του σχέσεις με την Περσεφόνην και διά των σχέσεων του τούτων καθίσταται ό ελευθερωτής αυτής λαμβάνων το όνομα Διόνυσος Ελευθερεύς.
Ο Ίακχος εξελίσσεται εις Ελευθερέα Διόνυσον. Τούτο υπαγορεύει να γίνει σύζυγος της Περσεφόνης να ελευθερώσει αυτήν εκ της μίξεως αυτής προς τας ουσίας του Άδου και να την φέρει και την αποκαταστήσει μεγαλοπρεπώς εις τον Όλυμπο. Εις αυτά υπάρχει η μεγάλη έννοια της αποθεώσεως της ανθρωπινής ψυχής και της οριστικής εγκαταλείψεως υπ’ αυτής των χωρών του Άδου. Η αντίληψις περί Διονύσου του όποιου το έργον είναι να μεταφέρει τας ψυχάς από τας δοκιμασίας εις την χαράν και ευτυχίαν, εξέπεσεν δυστυχώς εις την εκτίμησιν του ανθρωπίνου γένους και εξελήφθη ως το σύμβολον της οινοπο­σίας και της εξ αυτής αναισθησίας.
Τα μυστήρια της Ελευσίνος υπήρξαν τα θεμέλια του διαφωτισμού της ανθρωπινής ψυχής, τα υποδείξαντα εις αυτήν την οδόν προς το Φως της σωτηρίας.
Η εικών της παλαιούσης προς το σκότος ψυχής διετυπώθη πλήρως, όπως και τα μέσα δι’ ων θα δυνηθεί εξ αυτών να εξέλθει νικήτρια. Ιδού διατί οι μυηθέντες εις τα μυστήρια ωμολόγησαν, ότι ο μυηθείς εν  Ελευσίνι άνθρωπος θα απολαύσει μετά θάνατον ευδαιμονίας…. Εάν των μορφών και των όντων μήτηρ είναι η Γη, διότι διαθέτει προς οργάνωσιν αυτών την ουσίαν της, πατήρ τούτων είναι ο Ήλιος, διότι άνευ του Φωτός αυτού ουδέν θα αδύνατο να οργανωθεί ουδέν θα αδύνατο να ζήσει. Άνευ του Φωτός του Ηλίου ο ανθρώπινος οργανισμός δεν θα υπήρχε και η ανθρωπινή ψυχή δεν θα είχεν μέσον εκδηλώσεως των ενεργειών αυτής.
Ο Ήλιος είναι ό πατήρ του ανθρωπίνου οργανισμού και ό συντηρητής αυτού διό τού Φωτός του και ως εκ τούτου το ανθρώπινων γένος οφείλει να γνωρίζει να απευθύνει προς αυτόν ειλικρινή χαιρετισμόν.
Όθεν ημείς, ας απευθύνωμεν προς αυτόν χαιρετισμόν, προς τον φωτοδότην του κόσμου, προς τον διαλύοντα όλα τα σκότη, προς τον φέροντα προς την ψυχήν τού ανθρώπου την γλυκύτητα και την χαράν της ζωής.
Ομιλία γενομένη υπό του Σπ. Κ. Νάγου εις Ελευσίνα το έτος 1923