ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ-Το θλιβερό τάνγκο Βενιζέλου

Δευτέρα, 3 Οκτωβρίου 2011

Το θλιβερό τάνγκο Βενιζέλου

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ


Ο κ. αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Ε. Βενιζέ­λος στην πρόσφατη συνέ­ντευξή του αναρωτήθηκε: «Υπάρχει έστω κι ένας Έλληνας πολίτης που πι­στεύει ότι μπορούσαμε χωρίς κίνδυνο για τη χώρα, χωρίς δραματικό κίνδυ­νο για τις περιουσίες, τις δουλειές, τα εισοδήματα και τις προοπτικές των Ελλήνων, να πάρουμε άλλες αποφά­σεις, πιο φιλικές, λιγότερο δύσκολες και δεν τις παίρνουμε;»
Προσωπικά αναρωτιόμαστε αν σή­μερα υπάρχει έστω κι ένας Έλληνας πολίτης που πιστεύει ότι ο κ. Βενι­ζέλος και η κυβέρνησή του λένε την αλήθεια. Υπάρχει έστω και ένας που πιστεύει ότι αυτές οι απανωτές απο­φάσεις στραγγίσματος του μέσου ελ­ληνικού νοικοκυριού και της ελληνι­κής οικονομίας θα μας σώσουν από την επίσημη πτώχευση; Υπάρχει έστω και ένας αφελής που σήμερα να πι­στεύει ότι υπάρχει μέλλον για τη χώ­ρα ακολουθώντας αυτό τον μονόδρο­μο που σε κάθε βήμα του αποδεικνύ­εται καταστροφικός;

Θυμάται άραγε κανείς τις δηλώ­σεις του κ. Παπανδρέου πριν από κά­μποσους μήνες, που μας έλεγε ότι τα συνέρια αναδιάρθρωσης, σαν κι αυτό που μας επιβλήθηκε με τις αποφά­σεις της 21ης Ιουλίου, ισοδυναμούν με καταστροφή της χώρας; Σε συνέ­ντευξή του στη γαλλική εφημερίδα «Le Figaro » (15.11.10) ο πρωθυπουρ­γός Γιώργος Παπανδρέου έλεγε για ένα πιθανό σενάριο αναδιάρθρωσης με «κούρεμα» του δημόσιου χρέους: «Αυτό το σενάριο δεν συζητείται καν. Θα είναι καταστροφή για τους Έλλη­νες πολίτες, δεδομένων των θυσιών στις οποίες συναίνεσαν» και τόνιζε ότι θα είναι και «καταστροφή για την εμπιστοσύνη προς την Ευρώπη και το ευρώ». Και γεμάτος με προσποιη­τή αυτοπεποίθηση εξακολουθούσε: «Συνεχίζουμε στην ίδια κατεύθυνση. Διαψεύσαμε, ήδη, όσους υποστήρι­ξαν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να τα­κτοποιήσει τους λογαριασμούς της. Συνεχίζεται η προσπάθειά μας».

Τζάμπα μάγκες

Τότε ο πρωθυπουργός το έπαι­ζε και τζάμπα μάγκας απέναντι στη Μέρκελ, η οποία δήλωνε ότι η Γερμα­νία ήθελε να δει συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα στο κόστος μιας πι­θανής αναδιάρθρωσης του χρέους της Ελλάδας. Αυτό που υπονοούσε η Μέρκελ το είδαμε να συμβαίνει με τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου, οι οποίες βασίζονται σε μια συμφωνία για εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων (PSI) με συμμετοχή ιδιωτικών τραπε­ζών και φαινομενικό «κούρεμα» κα­τά 21%. Όμως την εποχή εκείνη ο κ. Παπανδρέου καυτηρίαζε τη στάση του Βερολίνου και την πρόταση για συμμετοχή τραπεζών και επενδυτών στον μηχανισμό στήριξης κρατών - μελών της ευρωζώνης, προειδοποι­ώντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στη χρεοκο­πία μίας χώρας - μέλους. «Η γερμα­νική κυβέρνηση έχει υποστηρίξει ότι οι τράπεζες, που χρηματοδοτούν χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους, θα πρέπει να είναι έτοιμες να αναλά­βουν το κόστος μιας πιθανής στάσης πληρωμών... Η θέση αυτή δημιούρ­γησε έναν κύκλο υψηλότερων επιτο­κίων για χώρες που φάνηκε ότι ήσαν σε δυσχερή θέση, όπως η Ιρλανδία ή η Πορτογαλία» παρατήρησε ο κ. Πα­πανδρέου και πρόσθεσε στον ίδιο τό­νο: «Θα μπορούσε να δημιουργήσει μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία... Είναι σαν να λες σε κάποιον που βρί­σκεται σε δεινή θέση, ότι του αυξά­νεις το φορτίο που έχει να σηκώσει». («Εξπρές», 16.11.10).
Τα θυμάται αυτά κανείς; Τις θυ­μούνται αυτές τις δηλώσεις η κυβέρ­νηση και ο κ. Παπανδρέου σήμερα; Πώς γίνεται κι αυτό ακριβώς που ισο­δυναμούσε με απόλυτη καταστροφή τότε, αποτελεί την καλύτερη δυνατή λύση σήμερα; Πότε μας κορόιδευαν; Τι διαφορετικό από αυτό που καταδί­καζε και απευχόταν τότε ο κ. Παπαν­δρέου είναι οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου;
Θυμάται κανείς τις απανωτές δη­λώσεις του προηγούμενου υπουργού οικονομικού κ. Παπακωνσταντίνου ότι «η αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας θα ήταν καταστροφή για την ευρωζώνη» («Κέρδος», 16.9.10); Και τόνιζε: «Είναι εντελώς εκτός συζήτη­σης η αναδιάρθρωση. Θα ήταν κατα­στροφή... Θα είχε επιπτώσεις στην ευρωζώνη… Ο λόγος που οι αγορές δεν έχουν ακόμη ανταποκριθεί, είναι ότι περιμένουν να δουν αν μπορούμε να μείνουμε εντός της πορείας μας». Κι έτσι έπραξαν. Όσο περισσότερο έμενε εντός πορείας η κυβέρνηση τόσο περισσότερο βυθιζόταν το κα­ράβι, τόσο περισσότερο αύξαναν οι πιέσεις των αγορών. Φτάσαμε στο σημείο τα ελληνικά ομόλογα να πλη­ρώνουν ασφάλιστρα έναντι κινδύνου για χρεοκοπία τα υψηλότερα από την εποχή που επινοήθηκαν τα CDS. Τε­λικά, για ποιον δούλευε και δουλεύει αυτή η κυβέρνηση; Πότε θα τελειώσει αυτή η κοροϊδία;
Πότε θα λογοδοτήσει κάποιος για όλα αυτά; Θυμάστε τον πρωθυπουρ­γό που σε συνέντευξή του στον κατε­ξοχήν εκπρόσωπο του γερμανικού κι­τρινισμού, την «Bild» (24.11.11), δή­λωνε ανερυθρίαστα: «Σας υπόσχομαι ότι η Ελλάδα θα αποπληρώσει και το τελευταίο σεντ»; Αυτή τη διαβεβαί­ωση έδινε ο τζάμπα μάγκας πρωθυ­πουργός στη μακροσκελή συνέντευ­ξή του, υπό τον τίτλο: «Στοιχηματί­ζετε ότι δεν θα πληρώσετε ποτέ τα χρέη σας, κ. Παπανδρέου;». Ο πρω­θυπουργός επισημαίνει ότι «η ελλη­νική οικονομία έχει μεγάλη δυναμική
και αυτή τη στιγμή βιώνει μία πραγμα­τική έκρηξη των εξαγωγών της, χάρη στις διαρκείς δομικές μεταρρυθμίσεις [που τις ειδε , που ??] και τις θυσίες που υπέστη ο ελληνικός λαός την προηγούμενη χρονιά και συ­νεχίζει να υφίσταται».

Όλα στους τοκογλύφους

Πού πήγε αυτή η «μεγάλη δυναμι­κή» της ελληνικής οικονομίας με την «πραγματική έκρηξη των εξαγωγών της» – η οποία είναι δημιούργημα του γνωστού ταλέντου του κ. Γεωργίου, προέδρου της ΕΛΣΤΑΤ, στη στατιστική μεθοδολογία – αλλά και η απόδοση των «δομικών μεταρρυθμίσεων» και των θυσιών «που υπέστη ο ελληνι­κός λαός την προηγούμενη χρονιά και συνεχίζει να υφίσταται»; Τι απέγιναν όλα αυτά; Τίποτε. Απλώς ήταν λόγια του αέρα. Το μόνο που μετρούσε και εξακολουθεί να μετρά για την κυβέρ­νηση είναι η υπόσχεση του πρωθυ­πουργού ότι «η Ελλάδα θα αποπλη­ρώσει και το τελευταίο σεντ» στους τοκογλύφους δανειστές της και στις κυβερνήσεις τους. Έστω κι αν χρεια­στεί να εξοντωθεί κοινωνικά και οικο­νομικά ο πληθυσμός της και να ακρω­τηριαστεί ως χώρα.
Αυτό το νόημα είχαν και οι δηλώ­σεις Βενιζέλου κατά την επίσκεψή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (22.9): «Ο κόσμος – και δικαίως – νο­μίζει ότι η κρίση είναι αυτή που ζού­με, δηλαδή η περικοπή μισθών, συ­ντάξεων, εισοδημάτων, η μείωση των προοπτικών που έχουν τα νέα παιδιά. Αλλά δυστυχώς αυτό δεν είναι η κρί­ση. Αυτό είναι μια προσπάθεια, πολύ σκληρή, που κάνουμε να προστατευ­θούμε και να αποφύγουμε την κρίση. Γιατί η κρίση θα είναι η Αργεντινή του 2000, δηλαδή η πλήρης διάλυση της οικονομίας, των θεσμών, του κοινωνι­κού ιστού και της παραγωγικής βάσης της χώρας. Κι αυτό οφείλεται στο γε­γονός ότι, δυστυχώς, η ευρωζώνη αυ­τή τη στιγμή, δεν έχει το πολιτικό και θεσμικό επίπεδο που απαιτούν οι κρί­σιμες περιστάσεις. Και η νευρικότητα που υπάρχει σε μεγάλες χώρες – χώ­ρες που ηγούνται της ευρωζώνης – για δικούς τους εσωτερικούς λόγους, ξεσπάει επάνω μας. Εμείς πρέπει να είμαστε απολύτως συνεπείς στις υπο­χρεώσεις μας, πρέπει να εκπληρώ­σουμε όλες τις υποχρεώσεις, για να μη χρησιμοποιούνται επιχειρήματα ή άλλοθι εις βάρος μας».

«Η τρομοκρατία της πείνας» και ο Καβάγιο

Καταρχάς, θα πρέπει να πούμε στον μεγάλο και πολύ υπουργό μας να είναι πιο διαβασμένος όταν προσπαθεί να εκβιάσει τον λαό με πρό­στυχα διλήμματα. Η Αργεντινή δεν κατέρρευσε το 2000, αλλά το 2001. Εκτός κι αν η αναφορά του κ. Βενιζέλου στην Αργεντινή του 2000 είχε άλλη λογική. Ανεξερεύνηται αι βουλαί του Υψί­στου. Πόσω μάλλον του κ. Βενιζέλου, του γνω­στού κατά κόσμον Μπενίτο, όπως πολύ εύστο­χα τον έχει βαφτίσει ο Τζίμης Πανούσης.
Ας δούμε όμως αν η Αργεντινή του 2000, κα­τά Βενιζέλο, ή του 2001 οδηγήθηκε στην κα­τάρρευση γιατί ακολούθησε άλλη πολιτική. Τον Μάρτιο του 2001, περίπου 50 χιλιάδες κόσμου διαδήλωναν στους κεντρικούς δρόμους του Μπουένος Άιρες για την 25η επέτειο της στρα­τιωτικής χούντας. Σύμφωνα με τους «Financial Times» (26.3.01), «πολλοί έκαναν συγκρίσεις ανάμεσα στη στρατιωτική χούντα του 1976 και το οικονομικό μοντέλο της αγοράς που ακο­λούθησε την επιστροφή στη δημοκρατία. Ένα πανό έγραφε: «Χούντα σημαίνει τρομοκρατία του αίματος. Αγορά σημαίνει τρομοκρατία της πείνας». Σας λέει τίποτε αυτό;
Το ΔΝΤ βρισκόταν ήδη στον δεύτερο χρόνο παρέμβασής του στην Αργεντινή προκειμένου να τη «σώσει» από την κρίση χρέους και την κα­τάρρευση. Οι πολιτικές που απαιτούσε να επι­βληθούν είχαν εκτινάξει την ανεργία στο 16%, το λαϊκό εισόδημα είχε βυθιστεί κατά 20%-30%, η εσωτερική αγορά πέθαινε κι όμως το χρέος αύξανε και η ύφεση βάθαινε.

«Λιτότητα ή κατάρρευση»

Τότε, σαν Ιππότης της Αποκαλύψεως πάνω σε μαύρο άλογο, εμφανίζεται ο Ντομίνγκο Καβάγιο, εκ του Χάρβαρντ και επιφανής πολιτικός του κατεστημένου. Κάτι δηλαδή σαν τον δικό μας Μπενίτο. Αναλαμβάνει τα ηνία της οικονομίας τον Μάρτιο του 2001 και υπόσχεται ότι θα σώσει πάση θυσία την Αργεντινή. Η κυβέρνηση του δίνει έκτακτες εξουσίες για να κινηθεί εν λευκώ. Το πρώτο που κάνει είναι να διαπραγ­ματευτεί μια εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων (PSI) με τις τράπεζες - δανειστές της Αργεντι­νής, με το ΔΝΤ και την Ουάσιγκτον, στην οποία μάλιστα υπόσχεται ότι η χώρα του δεν πρόκει­ται να εγκαταλείψει ποτέ το δολάριο. Να σας θυμίσουμε ότι η Αργεντινή είχε κλειδώσει το δικό της νόμισμα με το δολάριο για τους ίδιους περίπου λόγους που και η Ελλάδα βρίσκεται υπό καθεστώς ευρώ.
Πριν εφαρμοστεί η πρώτη φάση της συμφω­νίας PSI, ο μέγας και πολύς Καβάγιο ανακοι­νώνει ένα πρωτοφανές πρόγραμμα λιτότητας, φοροεπιδρομής και περικοπών σαν αυτό που ανακοίνωσε ο δικός μας Μπενίτο. Ο Αργεντίνος ομόλογος του κ. Βενιζέλου το ονόμασε πρόγραμμα «μηδενικού πρωτογενούς ελλείμ­ματος» και υποσχέθηκε ότι μέχρι το τέλος του ίδιου χρόνου τα δημοσιονομικά της Αργεντινής θα εμφάνιζαν πρωτογενή πλεονάσματα. Σας θυμίζει τίποτε αυτό;
Συνεχίζουμε: «Λιτότητα ή κατάρρευση» ήταν το δίλημμα που έθεσε στον λαό της Αργεντινής ο Καβάγιο, και το «Economist» (19.7.01) της εποχής το είχε αναδείξει σε κεντρικό του τίτλο. Λίγο νωρίτερα είχε προχωρήσει η πρώ­τη φάση της ανταλλαγής ομολόγων PSI με από­λυτη επιτυχία. Ο Καβάγιο δήλωνε περιχαρής: «Νικήσαμε όλους εκείνους που στοιχημάτιζαν εναντίον της Αργεντινής. Λύσαμε τις πιο επεί­γουσες ανάγκες μας και τώρα προχωρούμε μπροστά για το πιο σημαντικό: ανάπτυξη στην οικονομία της Αργεντινής». («The New York Times», 5.6.01).
Υποτίθεται ότι με την ανταλλαγή και την επι­μήκυνση της διάρκειας του χρέους που είχε πετύχει η κυβέρνηση της Αργεντινής, είχαν λυ­θεί οι πιο πιεστικές ανάγκες πληρωμής τοκοχρεολυσίων και έτσι θα μπορούσε με τα πλεο­νάσματα που θα εξασφάλιζε η αιματηρή λιτό­τητα να χρηματοδοτηθεί η ανάπτυξη.

«Κούρεμα» 20%!

Μάλιστα, επίσημα η κυβέρνηση της Αργε­ντινής τότε έλεγε ότι είχε πετύχει ένα «κούρε­μα» του χρέους της τάξης του 20%. Η αλήθεια ήταν ότι λόγω των κρυφών τότε εγγυήσεων που είχε συμφωνήσει να πληρώσει στους τρα­πεζίτες το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είχε αυξηθεί κατά 28%. Μέσα σε δυο μήνες η ανέχεια σάρωσε κυριολεκτικά την αργεντίνικη κοινωνία και η ύφεση χτύπησε κόκκινο. Οι αγορές και το ΔΝΤ άρχισαν να πιέζουν για πε­ρισσότερα μέτρα, πιο αυστηρές περικοπές και πιο δραστική λιτότητα. Ο Καβάγιο σε μια κρί­ση πανικού έλεγε τον Ιούλιο του 2001: «Αν θέ­λουν [οι αγορές] μπορούν να προκαλέσουν την πτώχευση [της Αργεντινής]. Όμως η Αργεντινή δεν θα αποτελέσει την αιτία της πτώχευσης, οπωσδήποτε όχι. Η Αργεντινή θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, θα πληρώσει τους τόκους στο χρέος της».

Θα παραμείνουμε αμέτοχοι θεατές;

Σας θυμίζουν τίποτε αυτά τα λόγια; Να τι εί­πε ο κ. Βενιζέλος στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου: «Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος καθυστε­ρήσεων, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αντιφά­σεων, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εμπλοκών, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος κατά λάθος να οδηγηθούμε σε δραματικές εξελίξεις… Εμείς πρέπει να θωρακιστούμε απέναντι σε όλα αυ­τά. Και ο θώρακας είναι ένας και μόνο: Να εκ­πληρώνουμε τις υποχρεώσεις μας».
Έλεγε τίποτε διαφορετικό ο Καβάγιο της Αργεντινής του 2001; Αντίθετα, διαβεβαίω­νε, όπως κι ο κ. Βενιζέλος, ότι η «Αργεντινή θα επιστρέψει στην ανάπτυξη και, όταν αυτό γίνει, θα είναι πολύ έντονη». Και για να γίνει, εφάρμοζε την ίδια ακριβώς συνταγή: αδίστα­κτη λιτότητα, δραστικές περικοπές και γενι­κευμένη εκποίηση των πάντων μέσα από ιδι­ωτικοποιήσεις και γενικό ξεπούλημα.
Ύστερα από οχτώ μήνες ως υπουργός οικο­νομικών της Αργεντινής, ο Καβάγιο το μόνο που είχε μάθει να λέει ήταν ότι «εμείς πρέπει να τηρούμε τις υποχρεώσεις μας» και να πετσοκόβει νοικοκυριά και οικονομία σε τέτοιο βαθμό που έφτασε στις αρχές Δεκεμβρίου του 2001 να απαγορεύει τις αναλήψεις από τις τράπεζες για πάνω από 1.000 δολάρια τον μήνα και να εισάγει την πολιτική της δολαριοποίησης, δηλαδή την αντικατάσταση του εγ­χώριου νομίσματος από το ίδιο το δολάριο.

Εκφοβισμοί με το νόμισμα!

Στις 5 Δεκεμβρίου 2001 ο Καβάγιο δήλωνε ότι «αν η Αργεντινή το αποφασίσει, θα υπάρ­ξει στην πράξη 100% χρήση του δολαρίου». Ήταν κι αυτή μια ακόμη κίνηση να εξευμενι­στούν οι αγορές, που έβλεπαν την ύφεση να βαθαίνει και είχαν ήδη αρχίσει να ξεφορτώ­νονται μαζικά τα κρατικά ομόλογα της χώρας. «Όταν θα υπερβούμε τη χρηματιστική κρίση, η αντίληψη των αγορών ότι δεν μπορούμε να συμμορφωθούμε με τις υποχρεώσεις μας και ότι θα οδηγηθούμε σε πτώχευση και υποτί­μηση, θα διαλυθεί. Και τότε θα είστε σε θέση να δείτε την οικονομική επανενεργοποίηση» (Agence France -Presse, 6.12.01). Αυτή ήταν
η τελευταία επίσημη δήλωση του Καβάγιο πριν από την ολοκληρωτική κατάρρευση της Αργεντινής προς τα τέλη Δεκεμβρίου 2001. Μήπως σας θυμίζει τίποτε; Μήπως εντελώς τυχαία σας θυμίζει τις δηλώσεις των δικών μας υπουργών με πρώτον τη τάξη τον κ. Βε­νιζέλο;
Η Αργεντινή, την οποία αρέσκεται να επικα­λείται ο δικός μας Μπενίτο, κατέρρευσε γιατί οι υπουργοί και οι κυβερνήσεις της ήξεραν μό­νο να «τηρούν τις υποχρεώσεις τους» απένα­ντι στις αγορές. Ούτε που διανοήθηκαν ποτέ να «τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους» απένα­ντι στον λαό που τους εκλέγει, αφελώς ποιών. Αν λοιπόν δεχτούμε ότι ο κ. Βενιζέλος ξέρει τι λέει, ακόμη κι όταν αναφέρεται στην Αργεντι­νή, τότε πόσο καιρό του δίνετε μέχρι να επιφέ­ρει την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας, όπως ακριβώς και ο ομόλογός του στην Αργε­ντινή Καβάγιο το 2001; Είναι μάλλον σίγουρο ότι η θητεία του κ. Βενιζέλου και της κυβέρνησής του δεν θα είναι μακροβιότερη του κ. Καβάγιο, ούτε και η κατάληξή τους καλύτερη.
Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη δική μας κατάσταση και σ’ αυτήν της Αργεντινής είναι το γεγονός ότι δίνεται μια τεράστια ευκαιρία στον ελληνικό λαό. Ίσως η τελευταία πριν επέλθει η πλήρης κατάρρευση, που έτσι κι αλλιώς προγραμματίζεται από τις αγορές και το πολιτικό προσωπικό της ευρωζώνης. Μή­πως ο ελληνικός λαός θα πρέπει να μάθει να κάνει στάση πληρωμών προς το κράτος, την κυβέρνηση και τις αγορές, πριν υποστεί ο ίδι­ος παύση πληρωμών προς όφελος των δανει­στών, των τραπεζών και των αγορών; Μήπως έτσι πάρει τις τύχες στα χέρια του, πριν τις παραδώσει ολοκληρωτικά στις δυνάμεις που του έχουν επιβάλει καθεστώς κατοχής και δουλοπαροικίας;
Μήπως έτσι αρχίσει επιτέλους αυτός να εκ­βιάζει ώστε να σταματήσουν πια να τον εκβι­άζουν με το πιστόλι στον κρόταφο; Είναι μια ιδέα. Άλλωστε τι έχει να χάσει ο λαός; Το πα­ράδειγμα της Αργεντινής, που προσφάτως τόσο αγαπά να επικαλείται ο δικός μας Μπενίτο, δείχνει ξεκάθαρα πού πάει το πράγμα.

ΕΥΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΗΜΑΣΤΕ ΡΑΤΣΙΣΤΕΣ! ΤΟ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ!

Έξαρση της εγκληματικότητας στην Αττική

Μπαράζ ληστειών σε σπίτια ηλικιωμένων και καταστήματα και επιθέσεις σε οδηγούς ταξί.

Τέσσερις ληστείες σε σπίτια ηλικιωμένων -εκ των οποίων η μία εξιχνιάστηκε από την Ασφάλεια- μία αιματηρή ληστεία σε ανθοπωλείο, δύο ληστείες σε βάρος οδηγών ταξί, μέσα σε μισή ώρα, από τους ίδιους δράστες και άλλες παρόμοιες επιθέσεις, σημειώθηκαν από χτες το βράδυ μέχρι σήμερα το πρωί στην Αττική.
Τα ξημερώματα συνελήφθησαν από αστυνομικούς στα Άνω Λιόσια δύο Ρομά, 17 και 18 ετών, οι οποίοι, λίγο νωρίτερα, μαζί με δύο ακόμα συνεργούς τους που διαφεύγουν, λήστεψαν 78χρονη μέσα στο σπίτι της, στην οδό Πάρνωνος 440.
Οι δράστες ακινητοποίησαν την ηλικιωμένη γυναίκα με την απειλή μαχαιριού και της άρπαξαν χρήματα και χρυσαφικά.
Οι δύο συλληφθέντες εξετάζονται για να διαπιστωθεί αν έχουν διαπράξει και άλλα παρόμοια αδικήματα.
Εξάλλου, χτες στις 10.30 το βράδυ στο Κορωπί, τρεις άγνωστοι εισέβαλαν στο σπίτι 62χρονου, ο οποίος καθόταν την ώρα εκείνη στην αυλή, τον οδήγησαν με την απειλή μαχαιριού στο εσωτερικό και του πήραν 3.000 ευρώ και έναν φορητό υπολογιστή.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, τρεις άλλοι ληστές, χτύπησαν το κουδούνι του σπιτιού 79χρονου στην Βαρυμπόμπη και όταν εκείνος τους άνοιξε, τον ακινητοποίησαν με σωματική βία και πιστόλι και του άρπαξαν δύο χρυσά σκουλαρίκια που βρήκαν στο σπίτι.
Στην Αρτέμιδα, στις 3.30 τα ξημερώματα, δύο άγνωστοι παραβίασαν παράθυρο σπιτιού που μένει μόνη 79χρονη, την ακινητοποίησαν με σωματική βία και της άρπαξαν μια χρυσή αλυσίδα λαιμού.
Στις 8.30 χτες το βράδυ στις Αχαρνές, στην οδό Αγ. Διονυσίου, άγνωστος εισήλθε σε ανθοπωλείο, τραυμάτισε με μαχαίρι τον ιδιοκτήτη, ελαφρά στα χέρια, όταν αυτός αντιστάθηκε και αφαίρεσε άγνωστο μέχρι στιγμής χρηματικό ποσό.
Γύρω στα μεσάνυχτα, δύο δράστες που εμφανίστηκαν ως πελάτες, με διαφορά μισής ώρας, στην οδό Αργένους και στην οδό Μυκάλης στη Νέα Ιωνία, αφαίρεσαν με την απειλή πιστολιού τις εισπράξεις από δύο οδηγούς ταξί.
Χτες το απόγευμα, δύο ένοπλες γυναίκες εισέβαλαν σε κατάστημα εταιρείας μεταφοράς δεμάτων, ιδιοκτησίας αλλοδαπής και με την απειλή των πιστολιών που κρατούσαν αφαίρεσαν άγνωστο μέχρι στιγμής χρηματικό ποσό και διέφυγαν.
Τέλος, στις 4 τα ξημερώματα στο Αιγάλεω, στην οδό Πέτρου Ράλλη, τέσσερις άγνωστοι δράστες, που φορούσαν κουκούλες, εισήλθαν σε πρατήριο υγρών καυσίμων και με την απειλή όπλων αφαίρεσαν άγνωστο μέχρι στιγμής χρηματικό ποσό καθώς και ένα αυτοκίνητο, από πελάτη του πρατηρίου, με το οποίο διέφυγαν, ενώ άλλες δύο ληστείες έγιναν σε ζαχαροπλαστείο στο Περιστέρι και σε περίπτερο στην Κηφισιά.
www.kathimerini.gr

ΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΜΑΣ ΛΗΣΤΕΥΟΥΝ, ΜΑΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΝ !

Εισβάλλουν στα σπίτια με Καλάσνικοφ ακόμα και για λίγα ευρώ

Το κύμα εγκληματικότητας έχει χτυπήσει κόκκινο, ενώ η Αστυνομία αποδυναμώνεται και περιμένει ότι «τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα τους επόμενους μήνες» λόγω της οικονομικής κρίσης

Ρεπορτάζ: Στέλιος Βραδέλης

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ΤΑ ΝΕΑ, Δευτέρα 03 Οκτωβρίου 2011

Μια ανθρώπινη ζωή χάνεται ή απειλείται κάθε εικοσιτετράωρο στην Ελλάδα από ληστές: το κύμα βίας και εγκληματικότητας εντείνεται διαρκώς, ενώ, όπως εκτιμούν οι επιτελείς της ΕΛ.ΑΣ., η οικονομική κρίση θα οδηγήσει σε ακόμη πιο άγριες καταστάσεις. Την ώρα που οι ληστές εισβάλλουν στα σπίτια ακόμη και με Καλάσνικοφ για να αρπάξουν μερικές δεκάδες ευρώ, η Αστυνομία αποδυναμώνεται και περιορίζεται στην εκτίμηση ότι «τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα».

Μόλις χθες τα ξημερώματα ένας 83χρονος συνταξιούχος αστυνομικός δολοφονήθηκε μέσα στο σπίτι του στην Κερατέα από ληστές που παραμένουν άγνωστοι. Οπως φαίνεται, ο ηλικιωμένος προσπάθησε να ακινητοποιήσει τους κακοποιούς απειλώντας τους με το όπλο που κατείχε. Παραμένει αδιευκρίνιστο, μάλιστα, αν τον σκότωσαν με το δικό του όπλο.

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, κάθε μέρα σημειώνεται μια δολοφονία ή μια απόπειρα ανθρωποκτονίας στην επικράτεια. Οι κλοπές και διαρρήξεις αυξήθηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2011 κατά 7,50% σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2010 και σε όλη τη χώρα καταγράφονται καθημερινώς 268 περιπτώσεις. Ογδόντα ιδιοκτήτες Ι.Χ. χάνουν τα αυτοκίνητα ή τις μηχανές τους καθημερινά, ενώ σημειώνονται 18 ληστείες - οι περισσότερες, μάλιστα, εις βάρος καταστηματαρχών και πολιτών μέσα στα σπίτια τους. «Οικονομικά» εγκλήματα, όπως απάτες, κυκλοφορία παραχαραγμένων χαρτονομισμάτων, βρίσκονται σε άνθηση.

«Η οικονομική κρίση έχει συμβάλει στην απογείωση του εγκλήματος. Η ανθρώπινη ζωή πλέον αποτιμάται σε μερικές δεκάδες ευρώ, καθώς οι εγκληματίες είναι αδίστακτοι και δεν το έχουν σε τίποτα να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους», λέει στα «ΝΕΑ» ανώτερος αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. που περιμένει ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της εγκληματικότητας τους επόμενους μήνες.

Το κύμα της βίας, όμως, έζησαν ήδη δύο οικογένειες τα μεσάνυχτα του Σαββάτου στο Δήλεσι και την Τανάγρα, από ένοπλους ληστές που δεν δίστασαν να τραυματίσουν ακόμη και ανήλικη.

Αρχικά οι δράστες μπήκαν σε σπίτι στο Δήλεσι. Το ζευγάρι που κοιμόταν ανυποψίαστο ξύπνησε και αντίκρισε δυο κουκουλοφόρους με τα πιστόλια πάνω από τα κεφάλια τους. Οι δράστες ξυλοκόπησαν τα θύματά τους μέχρι να τους αποκαλύψουν πού είχαν κρυμμένα τα χρήματά τους. Η λεία τους ήταν 140 ευρώ που βρήκαν μέσα στην τσάντα της γυναίκας και ένα κινητό. Στη συνέχεια επιβιβάστηκαν σε ένα Ford, που είχαν κλέψει λίγο νωρίτερα από άλλο σπίτι στον Ωρωπό. Λίγη ώρα αργότερα οι τρεις δράστες χτύπησαν σε σπίτι στην Τανάγρα. Εκεί ο ιδιοκτήτης του σπιτιού αντιλήφθηκε το αυτοκίνητο που σταμάτησε έξω από το σπίτι του και λίγα λεπτά αργότερα είδε κάποιον να προσπαθεί να παραβιάσει την μπαλκονόπορτα. Ο ιδιοκτήτης προσπάθησε να αποτρέψει τον ληστή, αλλά εκείνος και οι συνεργοί του τον ακινητοποίησαν και στη συνέχεια τον χτύπησαν στο κεφάλι με διαρρηκτικό εργαλείο.

Η γυναίκα και η ανήλικη κόρη του ιδιοκτήτη από το μπαλκόνι του σπιτιού τους καλούσαν σε βοήθεια τους γείτονες χωρίς καμία ανταπόκριση. Οι τρεις δράστες τις εντόπισαν και αφού τις χτύπησαν μέχρις ότου αποκαλύψουν πού κρατούσαν τα χρήματα και τα χρυσαφικά τους τράπηκαν σε φυγή.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ

ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΟ, ΝΑ ΧΑΛΑΡΩΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ "ΑΠΟΛΑΥΣΟΥΜΕ" !!!

ΚΑΤΑΚΑΗΜΕΝΕ ΕΛΛΗΝΑ ΕΓΙΝΕΣ ΜΠΑΙΓΝΙΟ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΥΠΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΜΟΛΔΑΥΟΥ, ΑΦΓΑΝΟΥ, ΜΑΡΟΚΙΝΟΥ!! ΕΤΣΙ ΤΟ ΘΕΛΗΣΕ Η ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΙ ΚΑΙ Η ΒΛΑΚΕΙΑ ΠΟΥΧΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ!!!

Καμιά αντίσταση όταν βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο με διαρρήκτες

«Σε περίπτωση που αντιληφθούμε την ύπαρξη διαρρηκτών μέσα στο σπίτι μας, είναι καλύτερο να αποκαλύψουμε πού φυλάμε τα χρήματα και τα τιμαλφή που θα μας ζητήσουν. Σε πολλές περιπτώσεις, δυστυχώς, συνάνθρωποί μας πλήρωσαν με τη ζωή τους την προσπάθειά τους να αντισταθούν. Οι εγκληματίες πλέον αφαιρούν ζωές για το τίποτα», λέει στα «ΝΕΑ» ο διοικητής Ασφάλειας της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής, Γιάννης Δικόπουλος.

Από τα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. προκύπτει πως η συντριπτική πλειονότητα των οργανωμένων σπειρών διαρρηκτών είναι αλλοδαποί.

«Υπάρχει μια σαφέστατη διαφοροποίηση του εγκλήματος αλλά και του προφίλ του εγκληματία», επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Εγκληματολογίας Βασίλης Καρύδης. «Η διαχρονική εικόνα του διαρρήκτη είναι του κακοποιού που θέλει να αποφύγει το αίμα και κάνει διαρρήξεις οργανωμένα, σχεδόν σαν να πρόκειται για δουλειά. Πολλά όμως από τα πρόσφατα περιστατικά δείχνουν μια σαφέστατη διαφοροποίηση σε αυτό που γνωρίζαμε. Τη βία την επιβάλλουν οι ίδιοι οι διαρρήκτες που εμφανίζονται αδίστακτοι και ικανοί για να σκοτώσουν ή να κακοποιήσουν». Ο κ. Καρύδης τονίζει πως η καλύτερη αντιμετώπιση ενός διαρρήκτη με τον οποίο το θύμα θα βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο είναι να μην προβάλει καμία αντίσταση. «Ακόμη και αν βρισκόμαστε σε πλεονεκτική θέση, είναι σώφρον να του αφήσουμε ελεύθερη την οδό της διαφυγής. Κάθε άλλη προσπάθεια εγκλωβισμού του είναι πιθανό να αποβεί μοιραία για μας», αναφέρει χαρακτηριστικά.

------------------

AΠΟ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ

Ενδεικτικά στην Κυψέλη οι αρπαγές τσαντών αυξήθηκαν κατά 760% σε σχέση με πέρυσι, ενώ στα Εξάρχεια οι ληστείες κατά 290%. Για σοβαρή έλλειψη προσωπικού μιλούν οι αστυνομικοί.

Χρηστου Γιανναρα-H καταστροφή μήπως ευκαιρία

Hμερομηνία :  02-10-11             ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

H καταστροφή μήπως ευκαιρία

Tου Χρηστου Γιανναρα

Oλα όσα λέει ο κ. Σαμαράς, όταν αγορεύει, είναι κατά βάσιν σωστά. O λόγος του εντελώς, μα εντελώς παλαιοκομματικός, αλλά τα όσα λέει, σωστά.

Πότε είναι παλαιοκομματικός ο πολιτικός λόγος; Oταν εξαντλείται σε σωστές γενικότητες. Oταν δεν προσδιορίζει τα συγκεκριμένα ενεργήματα που θα κάνουν πράξη τα γενικώς σκοπούμενα. Oταν αποφεύγει να κατονομάσει τα πρόσωπα που θα διαχειριστούν την ευθύνη της πραγματοποίησης των εξαγγελιών.

O παλαιοκομματικός λόγος φλυαρεί αραδιάζοντας κοινοτοπίες (μιάμιση ώρα η ομιλία του κ. Σαμαρά τον Σεπτέμβρη στη ΔEΘ, με όλα όσα ακούμε, δεκαετίες τώρα, σε μονότονες επαναλήψεις). Διαβαστός από χαρτί, με κάποιο πάθος τεχνητό στη φωνή, στις τυποποιημένες χειρονομίες. Πάθος, σαν του μαθητή στο σχολειό, όταν με τη ζέση της απαγγελίας θέλει να αναπληρώσει την ελλειμματική κατανόηση του μαθήματος.

O κ. Σαμαράς μιλάει για την οικονομία. Eπαγγέλλεται ότι θα επαναδιαπραγματευθεί το «Mνημόνιο», θα αλλάξει τις προτεραιότητες: Oχι πια φορολόγηση, που βυθίζει την οικονομία στην ύφεση και την κοινωνία στην πιο απάνθρωπη αδικία, στην οργή της απόγνωσης.

Προτεραιότητα στην ενίσχυση της παραγωγικότητας, για να ξαναζωντανέψει η αγορά. Σωστό. Aλλά δεν μας λέει το πώς, σε ποια συγκεκριμένα ενεργήματα θα σαρκωθεί η δική του προτεραιότητα. Kαι από ποιους. Σε ποιον θα αναθέσει την ευθύνη της οικονομίας, ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα επιστρατεύσει, ποια ανθρώπινη ποιότητα, ποιους αριστείς.

Tον αγορητή Σαμαρά τον βλέπουν οι πολίτες πλαισιωμένον από τις ίδιες και ίδιες φθαρμένες φιγούρες, ξεφωνημένα, ανυπόληπτα πρόσωπα της εφιαλτικής, γαλάζιας πενταετίας. Aυτοί είναι τα «στελέχη», που περιμένουν να χάψει ο παραλογιασμένος λαός τις επαγγελίες Σαμαρά για να υπουργοποιηθούν και πάλι. Nα ξανασκαρφαλώσουν στους θώκους αυτοί που σήμερα κρύβονται, ούτε που ξεμυτίζουν στους δρόμους, για να μην εισπράξουν τη δίκαιη οργή, την ασυγκράτητη αγανάκτηση των πολιτών.

Aλήθεια, τι φαντάζεται ο κ. Σαμαράς: Nομίζει ότι με τις επαγγελίες και μόνο για οικονομική πολιτική διαφορετική από αυτή των ανερμάτιστων αντιπάλων του οι ακροατές του αποσβολώνονται, δεν διερωτώνται με ποιους θα κάνει πράξη τις επαγγελίες του, παύουν να βλέπουν ποια «στελέχη» τον πλαισιώνουν; Aν σε αυτά τα «στελέχη» βασίζεται, δεν καταλαβαίνει ότι προσβάλλει τη νοημοσύνη μας και όση ανθρώπινη αξιοπρέπεια μας απόμεινε; Ποιος σοβαρός άνθρωπος με ενεργά αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης, θα δώσει την ψήφο του για να υπουργοποιηθούν και πάλι τα φρόκαλα που συγκροτούν τη «σκιώδη κυβέρνηση» του κ. Σαμαρά; Kαλύτερα το σημερινό χαροπάλεμα της χώρας, ο πασοκικός αμοραλισμός, οι κλασαυχενιζόμενοι σπιθαμιαίοι, χειροκροτητές ολίγιστου, σε βαθμό αναπηρίας, πρωθυπουργού. Mια σωστή καταστροφή, προτιμότερη από μια ακόμα ντροπιασμένη παράταση επιβίωσης.

H ώς τώρα αρχηγική πολιτική του κ. Σαμαρά στη N. Δ. έχει αποδείξει ότι η συντεχνιακή συνοχή τον ενδιαφέρει περισσότερο από τη σωτηρία της πατρίδας του. Bαρύς ο λόγος, αλλά βεβαιωμένος από την εκτεθειμένη σε κοινή θέα συμπεριφορά του. Aν τον ενδιέφερε πρώτα η πατρίδα και ύστερα το κόμμα, θα είχε τολμήσει αυτό που οι δραματικές περιστάσεις απαιτούν: Nα επιστρατεύσει τους αριστείς της ελληνικής κοινωνίας, την ανθρώπινη ποιότητα που θα ξανάδινε στον λαό αίσθηση σιγουριάς. Kαι να οργανώσει επιτελικά τη μεταποίηση της καταστροφής σε ευκαιρία.

Aν τον ενδιέφερε η πατρίδα και όχι η επανεκλογή του πακέτο με τα φρόκαλα, θα είχε διαλύσει τη φοιτητική κομματική του νεολαία και τους κομματικούς του θύλακες στον συνδικαλισμό. Αντί για αδιάντροπες υποσχέσεις επαναδιορισμού της «εφεδρείας», θα είχε απαιτήσει να απολυθούν όσοι διορίστηκαν στο Δημόσιο, χωρίς να κριθούν από το ΑΣΕΠ, τα τελευταία δέκα χρόνια. Εστω και μόνο αυτό, αν έχει ίχνος πατριωτισμού μέσα του, ας το ζητήσει τώρα – είναι πρόκληση: αν την αντιπαρέλθει, δικαιώνει την κοινή δυσπιστία για τον πατριωτισμό του. Και να πάψει να βλασφημεί τσιτάροντας Σεφέρη και Ελύτη στις αγορεύσεις του, στάχτη στα μάτια.

«Γιωργάκης» και «Αντωνάκης», οι σπιθαμιαίοι, χαμαιβάμονες και χαμαίζηλοι της πολιτικής, είναι οι συμβολικές φιγούρες που θα σηματοδοτήσουν ανεξάλειπτα στην Ιστορία την καταστροφή του ελλαδικού κρατιδίου – όπως σηματοδότησε ο Ρωμύλος Αυγουστύλος το τέλος της Παλαιάς Ρώμης, την υποταγή της στα γερμανικά φύλα υπό τον Οδόακρο. Η καταστροφή είναι συμφορά, είναι και ευκαιρία. Ενα λάθος κράτος διαλύεται έχοντας φτάσει στα έσχατα όρια της παρακμής και της καταισχύνης. Αν διασώζεται ακόμα κάποιο ελάχιστο σπέρμα ελληνικής ιδιαιτερότητας στον περίπου ελληνόφωνο πληθυσμό του ρημαγμένου κρατιδίου, είναι τώρα η ευκαιρία να γίνει θεμέλιο για μια καινούργια, ριζικά διαφορετική οικοδομή.

Η λογική του καινούργιου δεν μπορεί να είναι άλλη από τη συνετή πιστότητα στην ελληνική ιδιαιτερότητα. Οχι ιδιαιτερότητα παρελθόντος, τίτλων καταγωγής και άλλων ιδεοληπτικών αφορμών αποβλακωτικού αυτοηδονισμού. Η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στην ενωμένη Ευρώπη και η Ευρώπη τη χρειάζεται, γιατί είναι κάτι διαφορετικό από την Ευρώπη, έχει ριζική αλλά γόνιμη διαφορά από το παγκοσμιοποιημένο σήμερα δυτικό μοντέλο οργάνωσης της συνύπαρξης και της παραγωγής.

Διακόσια χρόνια ακολουθήσαμε τη λογική της μίμησης, του μεταπρατισμού, ζώντας την πίκρα των αλυσιδωτών αποτυχιών, το κάτσιασμα της μειονεξίας, την ντροπή της ατίμωσης και τελικά τη σημερινή καταστροφή. Το καινούργιο, αν γεννηθεί, θα θεμελιωθεί στο αντίθετο της μίμησης: στην ενεργό, έμπρακτη, θεσμική, επιτελικά οργανωμένη κατάφαση της ελληνικής ιδιαιτερότητας.

Παρακαλώ τον αναγνώστη να ανατρέξει στο διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα http: //anamorfosis. net/? p=147*, για να διαβάσει το κείμενο του Αρίστου Δοξιάδη: «Νοικοκυραίοι, ραντιέρηδες, καιροσκόποι». Είναι κείμενο οικονομολόγου, με τον ρεαλισμό του τεχνοκράτη, δίχως την παραμικρή παραχώρηση σε ιδεολογήματα και θεωρητικές προκαταλήψεις. Το πρώτο, για μένα, κείμενο που δείχνει, με συνεπέστατο πραγματισμό, το πώς η σημερινή καταστροφή μπορεί να μεταποιηθεί σε ευκαιρία: Αν κράτος και οικονομία ξαναστηθούν από την αρχή με βάση την αποδοχή της ιδιομορφίας.

Διαβάστε το κείμενο του ρεαλιστή οικονομολόγου. Και τα ξαναλέμε.

-------------------------

*Νοικοκυραίοι, ραντιέρηδες, καιροσκόποι

Αρίστος Δοξιάδης

 

Θεσμοί και νοοτροπίες στην ελληνική οικονομία¹

(Δημοσιεύτηκε στο Athens Review of Books, τεύχος 8, Ιούνιος 2010.)

ΛΟΓΟΠΛΑΙΣΙΟ
Καθαρεύουσα και δημοτική

Ο τρόπος που συζητάμε για την οικονομία άλλαξε άρδην, μέσα σε λίγους μήνες. Πριν ξεσπάσει η δική μας κρίση του χρέους ο δημόσιος διάλογος δεν διέφερε πολύ από τον αντίστοιχο στις δυτικές χώρες. Είχαμε τις κλασικές συζητήσεις υπέρ του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, υπέρ της τόνωσης της ζήτησης ή της περικοπής δαπανών, για το φιλελευθερισμό και τη σοσιαλδημοκρατία, κ.ο.κ.
Λίγοι σχολιαστές επέμεναν στις ελληνικές ιδιαιτερότητες.² Για παράδειγμα ότι το Δημόσιο δεν είναι Δημόσιο όταν το έχουν αλώσει ιδιωτικά και συντεχνιακά συμφέροντα, και το ιδιωτικό δεν είναι ιδιωτικό όταν ζει από το δημόσιο χρήμα. Αλλά αυτές οι φωνές δεν ήταν παρούσες ούτε στο λόγο των κομμάτων, ούτε των καναλιών, ούτε φυσικά στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής.
Οι τεχνοκράτες ασχολούνταν περισσότερο με το επίσημο, παρά με το πραγματικό. Με το ύψος, π.χ., των φορολογικών συντελεστών, αλλά όχι με τους φόρους που πραγματικά πλήρωναν οι επιχειρήσεις – πολύ ψηλότερους από την επίσημη κλίμακα όταν το ΣΔΟΕ επέδραμε επί δικαίων και αδίκων, πολύ χαμηλότερους όταν ο επιχειρηματίας είχε τον τρόπο του.
Υπήρχε μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον επίσημο λόγο της πολιτείας, της πολιτικής, της τεχνοκρατίας, και σε αυτό που διαισθανόμασταν, που κουβεντιάζαμε στις παρέες, αλλά δεν αρθρώναμε δημόσια. Στον επίσημο λόγο, την καθαρεύουσα, μιλούσαμε για επενδύσεις, προγραμματισμό, ανταγωνισμό, παραγωγικότητα, κίνητρα, ελέγχους, νόμους. Στη δημοτική, για φραπέ, χαβαλέ, και το δαιμόνιο του Έλληνα. Ξέραμε ότι οι δημόσιες διακηρύξεις δεν θα πραγματοποιηθούν, αλλά λέγαμε: ας προσπαθήσουμε, και αν γίνει το ένα δέκατο, πάλι καλά – να μη μείνουμε πολύ πίσω από «την Ευρώπη».
Τώρα η δημόσια συζήτηση άλλαξε, και ξαφνικά μοιάζει με τις κουβέντες της παρέας. Το δίλημμα «δημόσιο ή ιδιωτικό;» μεταλλάχτηκε: «με τον αργόμισθο ή με το φοροφυγά;». Το «συνδικάτα ή εργοδοσία;» μεταλλάχτηκε: «να κόψουμε τη σύνταξη από τα 52 ή τα ιατρικά υλικά που τα πληρώνουμε για χρυσάφι;». Αρχίσαμε να συζητάμε για την πραγματική Ελλάδα, όχι για μια θεωρητική μικτή οικονομία. Οι καθημερινές εμπειρίες του καθενός ταυτίστηκαν με τα μεγάλα ζητήματα. Αυτό είναι υγιές. Είναι η αρχή της αυτογνωσίας.
Αλλά η οικονομία είναι πολύπλοκη, και οι εμπειρίες μας είναι χαοτικές, ποικίλες και αντιφατικές. Είναι εύκολο να καταλήξουμε σε υπερβολές, να μείνουμε σε καταγγελίες και μονόλογους, να χάσουμε τις αιτίες και την προοπτική. Από τη δημώδη εμπειρία πρέπει να ξαναστήσουμε μια λόγια θεωρία για την ελληνική οικονομία, που να εστιάζει στα ουσιώδη, να τα εξηγεί, και να ορίζει επιλογές.

Θεωρίες της ιδιομορφίας

Μια καλή προσέγγιση είναι να εντοπίσουμε σε τι διαφέρουμε από τις αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες, που συνειδητά ή ασυνείδητα τις έχουμε για πρότυπο. Ακόμα και όταν τις επικρίνουμε, αυτές έχουμε ως μέτρο σύγκρισης, τόσο για την ιδιωτική κατανάλωση όσο και για τις κοινωνικές υπηρεσίες. Για το σκοπό αυτό είναι χρήσιμη μια νεοθεσμική οπτική, που αναλύει τις παραλλαγές του καπιταλισμού και τις σχετίζει με τις ιστορικές καταβολές και τους θεσμούς κάθε χώρας³.
Οι θεσμοί είναι μια ευρεία έννοια, που επιδέχεται διαφορετικούς ορισμούς. Στον πιο γενικό ορισμό ο όρος περιλαμβάνει τους επίσημους θεσμούς (το σχολείο) και τους ανεπίσημους (το φροντιστήριο και το ιδιαίτερο). Περιλαμβάνει τις ρυθμίσεις (ιατρική νομοθεσία), τους οργανισμούς (το νοσοκομείο), αλλά και τις συχνές συμπεριφορές (το φακελάκι). Περιλαμβάνει επίσης, σε μερικές θεωρήσεις, την ιδεολογία (τι είναι πρόοδος) και τη νοοτροπία (εργασιακή ηθική).
Η νεοθεσμική θεώρηση επιδιώκει να φωτίσει και να εξηγήσει τις μικρο-οικονομικές συμπεριφορές που διαμόρφωσαν τα μακρο-μεγέθη. Γιατί αφήσαμε την κοινωνική ασφάλιση να χρεοκοπήσει; Γιατί δεν πληρώνουμε φόρους; Γιατί δεν έχουμε εξαγώγιμα βιομηχανικά προϊόντα; Γιατί κάνουν φροντιστήριο οι μαθητές των λυκείων; Σε τι είμαστε διαφορετικοί σε αυτό το επίπεδο από τους Γερμανούς;
Η πρόχειρη εμπειρική απάντηση είναι ένας πολύ μακρύς κατάλογος: διαφθορά, πελατειακό σύστημα, γραφειοκρατία, οικογενειοκρατία, διαπλοκή, καταναλωτισμός, παπαγαλία στο σχολείο, καχυποψία, αλλά και ευέλικτες επιχειρήσεις, πτυχιούχοι, φιλοδοξία, κινητικότητα, πολιτική άποψη, αντίσταση, πολυγλωσσία, εργατικότητα (υπό όρους), εξωστρέφεια. Δεν βοηθάει όμως πολύ μια τέτοια παράθεση. Πιο διαφωτιστικό είναι, από όλο το πλέγμα των θεσμών που απαρτίζουν την ελληνική μικροοικονομία, να ξεχωρίσουμε λίγα και βασικά, όπου διαφέρουμε από τις πιο αναπτυγμένες οικονομίες. Τα ακόλουθα θεωρώ ότι είναι τα κρίσιμα στοιχεία της ελληνικής ιδιομορφίας:
Το πλήθος και το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, μαζί με τη μεγάλη διασπορά της ιδιοκτησίας των ακινήτων (νοικοκυραίοι).
Η μεγάλη έκταση και διασπορά των προσόδων (ραντιέρηδες).
Η ελλιπής συνείδηση συνεργασίας και παράλληλα η μεγάλη ανταπόκριση σε κίνητρα και αντικίνητρα (καιροσκόποι).
Η Ελλάδα είναι μια καπιταλιστική οικονομία με κοινωνικό κράτος, όπως πολλές άλλες. Αλλά όπως και κάθε άλλη έχει τη δική της δυναμική, που δημιουργείται από τα ιδιαίτερα στοιχεία της μαζί με τα γενικά στοιχεία του καπιταλισμού.

ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΙΟΙ
‘Ενας θεμελιακός θεσμός

Δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη και στον ΟΟΣΑ που να έχει τόσο πολλούς αυτοαπασχολούμενους και τόσα μικροαφεντικά όπως η Ελλάδα σε αναλογία με τον πληθυσμό. Στην Ελλάδα το 57% όσων απασχολούνται στη «μη χρηματοοικονομική επιχειρηματική οικονομία» (ΜΧΕΟ) είναι είτε αυτοαπασχολούμενοι είτε σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 10 απασχολούμενους. Στο σύνολο της ΕΕ των «27» ο δείκτης είναι 30%. Η Ιταλία έρχεται δεύτερη με 47%, η Πορτογαλία τρίτη με 42%. Η Γαλλία είναι στο 27%, η Μ. Βρετανία στο 21%, η Γερμανία στο 18%. Το νέο μας πρότυπο, η Δανία, στο 20%⁴.
Εξίσου κατακερματισμένη είναι και η γεωργία, που δεν περιλαμβάνεται στα παραπάνω. Στην αμπελοπαραγωγό Κορινθία ο μέσος εξαγωγικός αμπελώνας είναι κάτω από 30 στρέμματα και ο μεγαλύτερος κάτω από 200. Οι ανταγωνιστές της Κορινθίας στη Μούρθια της Ισπανίας έχουν πάνω από 1.000 στρέμματα ο καθένας. Το ίδιο και στην Καλιφόρνια, στη Νότιο Αφρική, στη Χιλή, στην Αίγυπτο.
Στο σύνολο της οικονομίας, οι απασχολούμενοι σε επιχειρήσεις άνω των 250 εργαζομένων δεν ξεπερνούν το 9% του εργατικού δυναμικού – μαζί με τις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες.
Πώς έχει συμβεί να έχουμε τόσο πολλές και μικρές επιχειρήσεις –αμπέλια, ελαιοτριβεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, μίνι μάρκετ, ιατρεία, θέατρα, μπουτίκ, βιοτεχνίες ενδυμάτων, εταιρειούλες πληροφορικής– και γιατί πολύ λίγους μεγάλους εργοδότες;
Το οφείλουμε στην ιστορία, που απέτρεψε σε εμάς την πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου των δυτικών οικονομιών, στους θεσμούς του σημερινού κράτους, που βοηθούν να επιβιώσει η μικρή ιδιοκτησία και εμποδίζουν τη μεγέθυνση των επιχειρήσεων, αλλά και στη νοοτροπία που μας αποτρέπει από το να συνεργαζόμαστε.
Η Δυτική Ευρώπη μπήκε στη βιομηχανική εποχή με μεγάλες γαιοκτησίες και πλήθος ακτήμονες εργάτες, κληρονομιά της φεουδαρχίας. Το νέο ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε μέσα σε μια κοινωνία από μικροϊδιοκτήτες, συνέπεια της οθωμανικής πολιτικής που στήριζε τον μικρό γεωργό και αποθάρρυνε τη μεγάλη γαιοκτησία. Η πολιτική γης του νέου κράτους συνέχισε να ευνοεί τον μικρό κλήρο. Ακόμα και τα μεγάλα τσιφλίκια της Θεσσαλίας κατακερματίστηκαν με τα χρόνια. Η μεγάλη πλειονότητα των οικογενειών είχε κάποια ακίνητη περιουσία, αγροτική ή αστική, όπου έστησε μια αγροτική εκμετάλλευση ή ένα μαγαζί ή έχτισε ιδιόκτητο σπίτι. Σε αυτό η Ελλάδα ήταν τελείως διαφορετική από όλη τη μη Οθωμανική Ευρώπη. Οι δε γείτονές μας στα Βαλκάνια, όσοι είχαν εκτεταμένη μικροϊδιοκτησία, την απώλεσαν με τον σοσιαλισμό.
Οι μικροεπιχειρήσεις εξακολουθούν να είναι η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας μετά από 180 χρόνια σύγχρονου κράτους, με αστικούς θεσμούς και με περίπου ελεύθερη αγορά. Αυτό είναι αξιοπερίεργο. Σε μια σύγχρονη οικονομία το μέγεθος είναι πλεονέκτημα – αν όχι σε όλες τις δουλειές, πάντως σε πάρα πολλές. Εδώ όμως οι επιχειρήσεις δεν μεγαλώνουν. Ας απαριθμήσουμε τις αιτίες.
Οι οικογένειες με ιδιοκτησία, έστω και μικρή, δεν στέλνουν τα παιδιά τους να γίνουν εργάτες. Αν αποφασίσουν να γίνουν χαμηλόμισθοι υπάλληλοι, αυτό γίνεται μόνο σε δουλειές με εργασιακή ασφάλεια και καλή σύνταξη – στο Δημόσιο ή στις τράπεζες. Αλλιώς προτιμάνε το χωράφι ή το μικρομάγαζο των γονιών. Το νοικοκυριό αντιστέκεται στην προλεταριοποίηση.
Οι νόμοι δεν εφαρμόζονται ομοιόμορφα. Η φορολογία, η κοινωνική ασφάλιση, οι κανονισμοί εργασίας κ.ά. επιβαρύνουν περισσότερο τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, επειδή οι μικρές παρανομούν πιο εύκολα. Όταν το ταμείο το κρατάει η οικογένεια μπορεί να αποκρύψει πωλήσεις ή να απασχολήσει ανασφάλιστους. Ενώ όταν η τιμολόγηση και οι προσλήψεις καταγράφονται σε οργανωμένο λογιστήριο από υπαλλήλους, η φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή ενέχει μεγαλύτερο ρίσκο. Συνεπώς στην Ελλάδα η ανομία ευνοεί τον κατακερματισμό. Το κράτος γενικά δεν κυνηγάει τους μικρούς.
Οι ξένες άμεσες επενδύσεις αποθαρρύνονται. Σε άλλες περιφερειακές χώρες δημιουργήθηκε μεγάλη βιομηχανία από το ξένο κεφάλαιο. Εδώ, η γραφειοκρατία, η διαφθορά, η αντίσταση των τοπικών κοινωνιών, η ρητορική του λαϊκισμού είχαν αποτέλεσμα να έρθουν σχετικά λίγοι ξένοι επενδυτές και να παραμείνουν πολύ λιγότεροι. Σημαντικές εξαιρέσεις, οι κλάδοι των μη εμπορεύσιμων (non-tradable) υπηρεσιών: τράπεζες, τηλεφωνία, λιανικό εμπόριο.⁵ Σε αυτούς οι ξένοι ήρθαν γιατί το ψηλό κόστος εισόδου και λειτουργίας δεν τους αποτρέπει – το καλύπτουν με ψηλότερες τιμές. Άλλο να έχεις να ανταγωνιστείς στην παγκόσμια αγορά και άλλο μόνο τις ελληνικές επιχειρήσεις στην ελληνική αγορά.
Στα παραπάνω ας προστεθούν οι πάμπολλοι κανονισμοί και απαγορεύσεις που προστατεύουν τον υπάρχοντα τρόπο λειτουργίας σε δεκάδες κλάδους, καθώς και το μικρό μέγεθος των οικοπέδων.
Είναι τόσο ισχυρή η θεσμική προτίμηση προς τη μικρή κλίμακα, ώστε ούτε οι πρόσφυγες του 1922, ούτε οι μετανάστες μετά το 1990 δεν έγιναν μόνιμο προλεταριάτο για μεγάλους εργοδότες, όπως συνέβη αντίστοιχα αλλού. Ενώ οι μικροεργοδότες πλούτισαν στα χωράφια και στις πόλεις στην πλάτη των μεταναστών.
Η αυτοαπασχόληση, η μικροεργοδοσία, η οικογενειακή επιχείρηση είναι σταθερός και θεμελιακός θεσμός της οικονομικής μας οργάνωσης. Ίσως ο πιο θεμελιακός. Η ποσοστιαία συμμετοχή τους στην απασχόληση και στο εισόδημα δεν πρόκειται να συρρικνωθεί υπό κανονικές συνθήκες. Ούτε καν μια βαθιά και μακροχρόνια ύφεση δεν θα το αλλάξει αυτό. Μόνο μια επανάσταση στους θεσμούς θα το άλλαζε.
Είναι σημαντικό το εξής: ο θεσμός ορίζει την εξειδίκευση και όχι το αντίστροφο. Δηλαδή, επειδή είμαστε μια κοινωνία μικροεπιχειρηματιών, δεν μπορούμε να παράγουμε ηλεκτρονικές συσκευές – και όχι, επειδή δεν παράγουμε συσκευές, είμαστε μικροεπιχειρηματίες. Αυτό δεν έχει γίνει συνείδηση στην τεχνοκρατία που σχεδιάζει κατά καιρούς τις πολιτικές της ανάπτυξης. Πιστεύει ότι με κατάλληλες χρηματοδοτήσεις και υποδομές μπορεί να δημιουργηθούν ανταγωνιστικές βιομηχανίες σε κλάδους που απαιτούν μεγαλύτερη κλίμακα. Σε κάθε εποχή οι μικροϊδιοκτήτες θα κάνουν τις εργασίες που τους ταιριάζουν – χτες σφουγγαράδες, σήμερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, αύριο τι;

Οικογενειακές στρατηγικές

Μια οικονομία μικρών μονάδων ωθεί τα νοικοκυριά σε άλλες επιλογές από μια οικονομία υπαλλήλων και μεγάλων οργανισμών. Η οικογένεια αναζητά τη σταθερότητα στην πολυέργεια⁶, δηλαδή σε πολλαπλές πηγές εισοδήματος, όσες μπορεί να βρει και να προσποριστεί. Υπάρχει οικογενειακή αλληλεγγύη: τα πολλαπλά εισοδήματα απαιτούν πολλαπλά χέρια: ο πατέρας έχει το πρατήριο βενζίνης για τη σιγουριά, ο γιος σπουδάζει πληροφορική για το κάτι παραπάνω, αλλά άμα δεν του βγει δεν θα πεινάσει. Η κόρη, κατά προτίμηση δασκάλα ή υπάλληλος του Δήμου – κάτι σταθερό που αφήνει ελεύθερο χρόνο για να φροντίζει γέροντες γονείς και την επόμενη γενιά. Αν το οικογενειακό μαγαζί πάει καλά, η οικογένεια ολόκληρη το δουλεύει. Αν όχι, μένει να δουλεύει με ένα-δυο μέλη. Το σύστημα έχει θαυμαστή σταθερότητα, ευελιξία και διάρκεια.
Σε οικονομία μικροϊδιοκτητών, οι επενδύσεις των νοικοκυριών διαφέρουν από αυτές στις οικονομίες της μεγάλης κλίμακας. Κατευθύνονται, απόλυτα ορθολογικά, σε ακίνητα και σε εκπαίδευση. Στις δυτικές οικονομίες οι αποταμιεύσεις επενδύονται συλλογικά μέσα από ασφαλιστικά ταμεία, ή από αμοιβαία κεφάλαια, ή από καταθέσεις. Καταλήγουν ως χρηματοδότηση στη βιομηχανία, στην τεχνολογία, σε υποδομές, και γενικά σε μεγάλους οργανισμούς. Στην ελληνική μικρή οικονομία η χρηματική αποταμίευση δεν έχει αξιόπιστες συλλογικές διεξόδους.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει άλλη μορφή στη μικροϊδιοκτησία. Στις δυτικές οικονομίες μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από καριέρα – δηλαδή χτίζοντας σχέση με μια μεγάλη επιχείρηση ή οργανισμό. Η ανώτατη εκπαίδευση είναι χρήσιμη μόνο ως πρώτο βήμα στην καριέρα – αν η αγορά εργασίας δεν την ζητά ούτε οι νέοι την επιδιώκουν. Στη μικρή ιδιοκτησία, η αξία του ανθρώπου επενδύεται στα ατομικά του στοιχεία. Η αγορά εργασίας δεν δίνει σαφή μηνύματα. Σημασία έχουν τα εφόδια που θα κατέχω σε μια γενικά αβέβαιη πορεία. Σπουδάζω μηχανικός, όχι επειδή προσδοκώ να δουλέψω στη Volkswagen, αλλά επειδή θα έχω επιλογές ως έμπορος, κατασκευαστής, εργολάβος, μελετητής, και ίσως ίσως στέλεχος. Γι’ αυτό τα νοικοκυριά υπερεπενδύουν στην εκπαίδευση των παιδιών: σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών και πανελλαδικών εξετάσεων, σε δαπάνες διαβίωσης των φοιτητών. Στους εθνικούς λογαριασμούς αυτές οι δαπάνες φαίνονται ως κατανάλωση. Αλλά είναι επένδυση.

Δυναμική

Ο θεσμός είναι σταθερός εφόσον μπορεί να παράγει αρκετό εισόδημα για τα μέλη του, έστω με κρίσεις και μεταλλάξεις. Αλλά δεν υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στον κόσμο που οι τοπικές οικονομίες μικροεπιχειρήσεων να είναι διεθνώς ανταγωνιστικές – στη βόρεια Ιταλία βρίσκονται τα λίγα πετυχημένα παραδείγματα. Στην Ελλάδα ήταν ανταγωνιστική κατά καιρούς η μικρής κλίμακας γεωργία και ο τουρισμός, και είχαν μεγάλη συμβολή τα εμβάσματα από προσωπική εργασία– από τους μετανάστες και τους ναυτικούς. Αλλά αυτά δεν έφταναν και τα συμπληρώναμε με δάνεια και επιχορηγήσεις από το εξωτερικό.
Τώρα που στέρεψαν τα δάνεια, η Ελλάδα θα χρειαστεί να γίνει ανταγωνιστική σε περισσότερους κλάδους. Μπορούν αυτό να το πετύχουν οι μικροεπιχειρήσεις; Δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερο πρόβλημα η μετάβαση σε νέες δραστηριότητες. Η ελληνική πολυέργεια των οικογενειών αυτό σημαίνει. Δεν πρόκειται για οικογένειες που αφοσιώνονται στην ίδια τέχνη από γενιά σε γενιά. Τα παιδιά σπουδάζουν νέα αντικείμενα και οι γονείς τα στηρίζουν.
Τρία είναι τα μεγάλα μειονεκτήματα της μικρής κλίμακας: το κόστος (οικονομίες κλίμακας), ο συντονισμός (κόστος συναλλαγών, οικονομίες φάσματος) και η συνέχεια (καινοτομία, αναβάθμιση, διαδοχή γενεών). Αν το ευρύτερο θεσμικό περιβάλλον αλλάξει για να βοηθήσει τις μικροεπιχειρήσεις να τα αντιμετωπίσουν, τότε ναι, ίσως μπορέσουμε να χτίσουμε μια ανταγωνιστική οικονομία πάνω στη μικρή κλίμακα. Αλλιώς, είτε φτώχεια είτε απότομη συγκέντρωση του κεφαλαίου.

ΡΑΝΤΙΕΡΗΔΕΣ

Ο όρος πολιτική πρόσοδος δηλώνει τους διάφορους μηχανισμούς με τους οποίους επιχειρήσεις, συντεχνίες και άτομα καρπώνονται εισοδήματα από το κράτος που δεν αντιστοιχούν σε πραγματική προσφορά υπηρεσίας ή προϊόντος. Ο όρος περιλαμβάνει την αργομισθία, τη συνταξιοδότηση με προνομιακούς όρους, τις επιχορηγήσεις χωρίς αναπτυξιακό αποτέλεσμα, τις υπερκοστολογημένες προμήθειες και έργα, και τις μίζες των δημοσίων υπαλλήλων. Περιλαμβάνει επίσης τις ρυθμίσεις που επιτρέπουν σε συντεχνίες να υπερτιμολογούν στην αγορά (κλειστά επαγγέλματα, ρυθμιζόμενες αμοιβές, απαγορεύσεις), και, κάτι λιγότερο φανερό, τα οφέλη από την παρανομία όταν οι ανταγωνιστές σου είναι σύννομοι. Δεν περιλαμβάνει εκείνους του μισθούς του Δημοσίου που αμείβουν πραγματικά εργαζόμενους, ούτε τις συντάξεις, τα επιδόματα ανεργίας, κτλ, που δίνονται με γενικά κοινωνικά κριτήρια.
Μερικοί ανάγουν τη διόγκωση της πολιτικής προσόδου στη δεκαετία του 1980 και στον τρόπο με τον οποίο το ΠΑΣΟΚ ενσωμάτωσε νέα στρώματα και νέα τζάκια στην οικονομική ανάπτυξη. Αλλά η φαυλοκρατία και οι πελατειακές σχέσεις ήταν σύμφυτες με το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του⁷, και το κράτος ήταν πάντα ρυθμιστής στην οικονομία. Η διανομή προσόδων ήταν αναγκαίος μηχανισμός για τη νομιμοποίηση των πολιτικών στα μάτια του κόσμου, αλλά και ο προσπορισμός προσόδων ήταν βασικός λόγος για γίνει κάποιος πολιτικός.
Το κράτος συνολικά υπήρξε ραντιέρης εμβασμάτων, ζώντας σε μεγάλο βαθμό από διεθνείς εισροές: δάνεια που μοίρασε και δεν αποπλήρωσε, σχέδια βοήθειας, και πιο πρόσφατα τα ταμεία της ΕΕ. Τούτα τα εμβάσματα έχουν επηρεάσει σε βάθος την κοινωνία: «Ας περάσει το χρήμα τα σύνορα και θα βρούμε τη μοιρασιά» μου έλεγε ένας μικροεργολάβος αγροτικών εγκαταστάσεων κουβεντιάζοντας πώς θα πάρουμε κάποια επιχορήγηση.
Υπήρχαν και υπάρχουν σημαντικές μη πολιτικές πρόσοδοι στην ιδιωτική οικονομία. Τα έσοδα από τουρισμό ενέχουν μεγάλο στοιχείο προσόδου, εφόσον ο επισκέπτης πληρώνει πρώτα για τον τόπο και μετά για τις υπηρεσίες. Τα εμβάσματα από το εξωτερικό (ναυτιλιακά, μεταναστευτικά) παράγονται μεν από εργασία εκτός συνόρων, αλλά για την τοπική κοινωνία που τα υποδέχεται είναι καθαρή πρόσοδος.

Η δημοκρατική πρόσοδος

Οι μηχανισμοί προσπορισμού προσόδων διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Παράγουν όμως ένα κοινό πολιτισμικό αποτέλεσμα: όλοι σχεδόν οι Έλληνες, από τον μεγάλο επιχειρηματία μέχρι τον μικροοικοπεδούχο στο νησί και τον δημοτικό υπάλληλο στην επαρχία, θεωρούν φυσικό να έχουν κάποια εισοδήματα χωρίς να ρισκάρουν κεφάλαια και χωρίς να εργάζονται παραγωγικά – εισοδήματα σημαντικά για τα μέτρα του καθενός. Αν δεν το πετύχουν αισθάνονται αδικημένοι.
Πώς αναπαραγόταν τόσα χρόνια το σύστημα της προσοδοκρατίας; Η πρώτη αιτία ήταν ότι «λεφτά υπάρχουν» – από τις εισροές από το εξωτερικό, από την απομύζηση της παραγωγής σε μια κοινωνία που μπορούσε κατά καιρούς να παρακολουθεί ικανοποιητικά την τεχνική πρόοδο, αλλά πρόσφατα και από την υπερεκμετάλλευση των μεταναστών.
Η δεύτερη αιτία ήταν ο δημοκρατικός χαρακτήρας του συστήματος. Οι πρόσοδοι είχαν ευρεία διασπορά· ιδίως μετά το 1980 τα περισσότερα νοικοκυριά κάτι τσιμπούσαν από το σύστημα. Η δημοκρατική νομιμοποίηση ενισχύθηκε από νέους μηχανισμούς που προσδίδουν στο σύστημα έναν αντικειμενικό χαρακτήρα: ΑΣΕΠ αντί για ρουσφέτι, πανελλαδικές αντί για το βαθμό του σχολείου. Όταν για να διοριστούν ή να εισαχθούν χρειάζεται να κοπιάσουν και να ανταγωνιστούν τίμια, κανένας δεν αναρωτιέται μήπως η θέση που πήραν είναι άχρηστη. Και θεωρείται άδικο να καταργηθούν τα όποια προνόμια έχει η θέση.

Συμπεριφορές

Όπως κάθε οικονομικός μηχανισμός που κυριαρχεί (ή συγκυριαρχεί) σε μια κοινωνία έτσι και η προσοδοκρατία επιδρά με πολλούς τρόπους στις συμπεριφορές και στη νοοτροπία. Μπορεί να μην πηγάζει από πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, αλλά σίγουρα τις δημιουργεί.
Μηδενικό άθροισμα: η πρόσοδος δεν μεγεθύνει την πίτα, τη μοιράζει. Συνεπώς προϋποθέτει μαχητική διεκδίκηση, και δεν προϋποθέτει παραγωγική εργασία. Εκτρέφει το λαϊκισμό, που βασικό συστατικό του είναι ότι μεταθέτει την ευθύνη για το σύνολο στον άλλο πόλο, στον εχθρό. Στο λαϊκισμό οι πολίτες, ανεξάρτητα από την πραγματική τους θέση στην παραγωγή και στη διανομή, νιώθουν σαν να ανήκουν στο πιο αδύναμο στρώμα, που δικαιούται να διεκδικεί αναδιανομή για λόγους ανθρωπιστικούς, δικαιοσύνης⁸. Δεν τους αφορά πώς θα παραχθεί ο πλούτος, ούτε αν πρέπει η αναδιανομή να γίνει πρώτα σε άλλους, πιο αδύναμους. Την ευθύνη για το όλον την έχουν άλλοι. Ο λαϊκισμός διαφέρει ριζικά σε τούτο από μια σοσιαλιστική στρατηγική που θα άρχιζε από τον τρόπο παραγωγής πριν φτάσει στη διανομή. Ή από μια στρατηγική αναδιανομής που θα εστίαζε στους πραγματικά πιο αδύναμους και αποκλεισμένους.

Επιχειρηματικότητα: αν οι επιχειρήσεις μπορούν να βγάλουν ψηλά κέρδη από τις κρατικές εργολαβίες ή από άλλα προνόμια, επενδύουν πιο πολύ στο να αποκτήσουν τα προνόμια παρά στο να γίνουν ανταγωνιστικές σε μια ανοιχτή αγορά. Με το καιρό αυτό στρεβλώνει όλη τη στρατηγική τους – ο καλός πωλητής είναι αυτός που καλλιεργεί σχέσεις στο Δημόσιο, ο καλός μηχανικός είναι αυτός που ξεχειλώνει το έργο για να κοστίσει περισσότερο, κτλ. Σπάνια μια επιχείρηση κρατικοδίαιτη είναι και ανταγωνιστική. Τα παραδείγματα αρχίζουν από τους εθνικούς προμηθευτές και φτάνουν στις εταιρειούλες πληροφορικής της δεκαετίας του 1990, όπου ευφυέστατοι τεχνικοί έφαγαν τα νιάτα τους σε άκαρπη «έρευνα και ανάπτυξη» για ευρωπαϊκά προγράμματα.

Μετρήσεις και προϋπολογισμοί: ο ραντιέρης δεν έχει ανάγκη να μετρήσει τον κόσμο, ο παραγωγός έχει. Ο ραντιέρης θα παζαρέψει. Ο παραγωγός θα σχεδιάσει τις εισροές και τις εκροές του, θα προσπαθήσει να μεγιστοποιήσει το περιθώριο ανάμεσα στις δύο. Ό,τι κάνει ο ραντιέρης κάνει και το κράτος της προσοδοκρατίας. Παζαρεύει συνεχώς με διάφορες ομάδες (αδιόριστους για διορισμούς, αγρότες για παροχές, επιχειρηματίες για έργα), στις οποίες πάντα δίνει κάτι παραπάνω από εκεί που ξεκίνησε. Δεν δεσμεύεται από ένα απόλυτο όριο δαπανών ή φοροαπαλλαγών. Καταλήγει σχεδόν πάντα με έλλειμμα, χωρίς να το έχει προγραμματίσει. Αλλά και πέρα από τα δημοσιονομικά, η κοινωνία δεν ζητά μετρήσεις: ούτε για τους ρύπους, ούτε την ποιότητα των νοσοκομείων, ούτε για την επίδραση της αστυνόμευσης στην εγκληματικότητα. Δεν υπάρχει καμιά πίεση στις δημόσιες υπηρεσίες να μετρήσουν και να αξιολογήσουν. Κάπως έτσι καταλήγουμε στα Greek statistics – πολύ πριν τη σκόπιμη παραποίηση των αριθμών.

ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΙ

Ίσως να είμαστε το ίδιο εργατικοί με τους Δυτικούς όταν έχουμε τις ίδιες επιλογές με αυτούς. Είμαστε όμως λιγότερο συνεργατικοί.
Στη θεωρία παιγνίων καιροσκόπος (ή οπορτουνιστής) είναι αυτός που αρπάζει την ευκαιρία να βγάλει ένα καλό κέρδος σήμερα, ακόμα και αν αυτό δυσχεράνει τη θέση του αύριο. Συνήθως, είναι αυτός που παραβαίνει έναν κανόνα ή χαλάει μια συνεργασία για να κάνει την αρπαχτή.
Ο ταβερνιάρης στην Πλάκα που σερβίρει σαβούρα στους τουρίστες αυτό κάνει: παραβαίνει την άτυπη σύμβαση του εστιάτορα με τον πελάτη, για να βγάλει καλό κέρδος στη μερίδα, με κίνδυνο ο πελάτης να μην ξαναέρθει. Πράττει απόλυτα ορθολογικά, γιατί ο τουρίστας είναι περαστικός και δεν θα ξαναερχόταν έτσι κι αλλιώς. Αυτό χαλάει τη γενική εικόνα της Αθήνας, αλλά δεν τον ενδιαφέρει, γιατί η εικόνα διαμορφώνεται από όλες τις ταβέρνες μαζί, όχι από τη δική του.
Στον αντίποδα της καιροσκοπίας είναι η συμμόρφωση ή η συνεργασία. Η επιχείρηση που επενδύει στην ποιότητα, ο εργολάβος που αποθέτει τα μπάζα στη μακρινή επίσημη χωματερή αντί για το διπλανό χωράφι, ο συνεργάτης που δουλεύει σκληρά αντί να λουφάρει σε βάρος της ομάδας, ο επαγγελματίας που δεν φοροδιαφεύγει είναι στη γλώσσα της θεωρίας παιγνίων συνεργάσιμος (cooperator).

Οι ρίζες της συνεργασίας

Οι Έλληνες φέρονται πιο καιροσκοπικά από τους Σουηδούς ή και τους Γάλλους. Η διαφορετική συμπεριφορά δεν έχει μια μόνο αιτία. Υπάρχει πολιτισμική διαφορά νοοτροπίας. Παράλληλα η δομή των κινήτρων και των κυρώσεων συγκριτικά ευνοεί την αρπαχτή. Τα δύο επίπεδα (νοοτροπία – δομή) αλληλεπιδρούν μέσα από την ανοχή (δεν σε καταγγέλλω που φοροδιαφεύγεις) και τη δυσπιστία (σε ρίχνω, γιατί φοβάμαι ότι θα με ρίξεις).
Πού οφείλεται η πολιτισμική διαφορά στην έφεση για συνεργασία, και πόσο βαθιά είναι; Σε τέτοια ερωτήματα η συστηματική έρευνα και θεωρία διεθνώς τώρα ξεκινάει, ουσιαστικά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Για την Ελλάδα η πιο ενδιαφέρουσα αφήγηση είναι του Στέλιου Ράμφου, για την «άπρακτη εξατομίκευση». Η ανθρωπολογία του προσώπου διαμορφώθηκε διαφορετικά σε εμάς από ό,τι στη Δύση. Εκεί «σκοπός του ατόμου είναι η εντός του ανακεφαλαίωση, ει δυνατόν, της συνολικής κοινωνικής και πνευματικής εξελίξεως – η εν ευαισθησία καθολικότης του ως ανθρώπου»⁹. Ο δυτικός άνθρωπος έχει εσωτερικεύσει τους κανόνες της κοινωνίας – τους έχει εξατομικεύσει. Στους Έλληνες, όταν διασπάστηκαν οι συλλογικές δομές του μεσαίωνα, μείναμε στον ατομισμό χωρίς την εξατομίκευση.
Συναφής αλλά διακριτός παράγοντας ήταν η εξέλιξη των πολιτικών θεσμών και των οικονομικών ιεραρχιών. Στη Δύση η φεουδαρχία, η μοναρχία και η Καθολική Εκκλησία με την αλληλεπίδρασή τους δημιούργησαν το απολυταρχικό κράτος που είχε την ευθύνη να καθοδηγεί την κοινωνία. Το κράτος αυτό το κληρονόμησε η αστική τάξη και ενίσχυσε τον καθοδηγητικό του ρόλο¹⁰. Παράλληλα, στη βιομηχανική επανάσταση αναπτύχθηκαν οι μεγάλες επιχειρήσεις-ιεραρχίες που έδιναν σταθερούς ρόλους σε εργάτες και υπαλλήλους. Αυτά δεν έγιναν στην Ελλάδα, που αποτίναξε το οθωμανικό κράτος, δεν το μετεξέλιξε, και που αντιστάθηκε στις οικονομικές ιεραρχίες.
Με άλλα λόγια, οι αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες δεν στηρίχτηκαν μόνο στην ελεύθερη αγορά και στα ατομικά κίνητρα. Στηρίχτηκαν σε ιεραρχικούς οργανισμούς (κάθετους κανόνες) και σε στρατηγικές συνεργασίας (οριζόντιους κανόνες). Ο πετυχημένος και ιδεολογικά ηγεμονικός καπιταλισμός είναι ελεύθερη αγορά ενσωματωμένη σε κοινωνία κανόνων και ευθύνης. Αλλιώς είναι ή ζούγκλα ή μικρομάγαζα. Εμείς δεν έχουμε αποδεχθεί ούτε τους κάθετους κανόνες ούτε τους οριζόντιους – ούτε πειθαρχούντες ούτε πειθαρχημένοι. Αν έχουμε αποφύγει τη ζούγκλα είναι γιατί έχουμε κρατήσει τα μικρομάγαζα.

Οι θεσμοί των καιροσκόπων

Η καιροσκοπική νοοτροπία εξηγεί γιατί αποτυχαίνουν οι συνεταιρισμοί και πετυχαίνουν οι συντεχνίες. Ο συνεταιρισμός διαχειρίζεται ένα συλλογικό αγαθό – για παράδειγμα, ένα συσκευαστήριο για τα αγροτικά προϊόντα των μελών του ή μια κρατική επιχορήγηση που δίνεται για να γίνει το συσκευαστήριο. Χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη και συμμόρφωση στους κανόνες τα μέλη κοιτάνε πώς θα κερδίσουν ο καθένας ρίχνοντας τη ζημιά στο συλλογικό αγαθό. Θα στείλουν στο συσκευαστήριο τη δεύτερη ποιότητα, αλλά το καλό θα το πουλήσουν ιδιωτικά – ή θα φάνε την επιχορήγηση χωρίς να επενδύσουν, γιατί δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο για συνεταίρο.
Η συντεχνία δεν έχει συλλογικό αγαθό, έχει συλλογική διεκδίκηση. Τα μέλη αναγνωρίζουν το κοινό συμφέρον στην κοινή επαγγελματική ταμπέλα, και διεκδικούν προνόμια κοινά μεν, αλλά που θα τα καρπωθούν ιδιωτικά. Είναι μια συνεργασία με χαμηλή επένδυση και ρίσκο, όπως αρμόζει σε σύνολα με χαλαρούς δεσμούς συνεργασίας.
Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύξαμε μερικούς αξιοθαύμαστους οικονομικούς θεσμούς, που όμως ξενίζουν τους δυτικής παιδείας τεχνοκράτες. Οι μεταχρονολογημένες επιταγές, με το νομικό πλαίσιο που τις διέπει, ενισχύουν την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους συναλλασσόμενους γιατί επιφέρουν άμεση κύρωση στον εκδότη της ακάλυπτης επιταγής χωρίς να παρεμβάλλεται η γραφειοκρατία μιας τράπεζας. Ο καθένας αναλαμβάνει την ευθύνη για τον αντισυμβαλλόμενο που επιλέγει. Το πρόσωπο, η φήμη, μετράει ιδιαίτερα. Είναι εντυπωσιακό ότι κανένας αποδέκτης μεταχρονολογημένης επιταγής δεν την εμφανίζει πρόωρα για πληρωμή, ενώ νομικά το δικαιούται. Αν το κάνει, η αγορά θα τον αποβάλει. Αυτόν τον θεσμό της ίσος-προς-ίσον χρηματοδότησης, με την ατομική και ονομαστική ευθύνη, θα πρέπει να τον διαφυλάξουμε, και όχι να θέλουμε να τον καταργήσουμε. Η ιεραρχική χρηματοδότηση των τραπεζών περιθωριοποιεί τη ατομική ευθύνη και ενισχύει τον καιροσκοπισμό.

Το μέλλον της συνεργασίας

Ο καιροσκόπος δεν είναι φύσει απατεώνας. Είναι «ορθολογικά εγωιστής». Θα συμμορφωθεί στους κανόνες όταν τον συμφέρει. Αν βρεθεί σε περιβάλλον όπου πλειοψηφούν οι συνεργάσιμοι και υπάρχουν κυρώσεις στην καιροσκοπία, τότε μετατρέπεται σε συνεργάσιμο¹¹. Το πρόβλημα εδώ είναι ο φαύλος κύκλος. Αν το σύνολο ξεκινάει με πλειονότητα καιροσκόπων, πολύ δύσκολα θα συγκλίνει σε ένα καθεστώς συνεργασίας. Για αυτό μετράει τόσο πολύ η ιστορική κληρονομιά.
Στη Δύση η κληρονομιά ήταν υπέρ της συνεργασίας. Υπάρχουν όμως φόβοι ότι τις τελευταίες δεκαετίες φθείρονται οι θεσμοί και διογκώνεται ο ατομισμός. Οι αιτίες που αναφέρονται είναι πολλές, από τη διάβρωση της οικογένειας, τον καταναλωτισμό και τα ατομικά δικαιώματα μέχρι τον οικονομικό φιλελευθερισμό, την εισοδηματική ανισότητα και τις προσόδους. Μήπως εκεί που τείνουν οι Δυτικοί είμαστε ήδη εμείς; Μήπως είμαστε εικόνα από το δυστοπικό τους μέλλον;
Μια αντίρροπη τάση έρχεται από την τεχνολογία. Οι πλατφόρμες ενημέρωσης και συνεργασίας που καθιστούν διάφανη τη συνεισφορά του καθενός και άχρηστη την ιεραρχία επιτρέπουν για πρώτη φορά στην ιστορία να δημιουργούνται συλλογικά προϊόντα με καταμερισμό ατομικής ευθύνης. Δίνουν ένα πλαίσιο συνεργασίας για καιροσκόπους· π.χ. δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε μοναχικό προγραμματιστή να πουλήσει υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα δίνουν μεγάλη δύναμη στην εθελοντική προσφορά του ελεύθερου χρόνου (λ.χ. Wikipedia) και επιτρέπουν τη συντήρηση μερικών συλλογικών αγαθών χωρίς μεγάλες προσωπικές θυσίες. Μήπως ο ελληνικός ατομισμός βρει τώρα μια δημιουργική θέση στην παγκόσμια οικονομία;

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ

Κλείνω με λίγα προλεγόμενα σε μια μεγάλη συζήτηση.
Η πολιτική ανάπτυξης θα πετύχει μόνο αν εστιάσει στις οικογενειακές στρατηγικές, στις μικροεπιχειρήσεις, στην προσοδοκρατία και στον καιροσκοπισμό – είτε για να αξιοποιήσει μερικά στοιχεία τους, είτε για να τα αλλάξει.
Ένα νέο ελληνικό αναπτυξιακό μοντέλο δεν θα μοιάζει με τα πετυχημένα διεθνώς. Ξεκινάει από άλλες βάσεις, και θα έχει άλλη τροχιά. Ας αποδεχθούμε την ιδιομορφία.
Η κοινωνία έχει αναπτύξει ανεπίσημους θεσμούς ευρείας αποδοχής. Τα φροντιστήρια, για παράδειγμα, που δεν κλείνουν ποτέ όταν γίνονται καταλήψεις στα σχολεία. Ή τις μεταχρονολογημένες επιταγές. Ας σκεφτούμε πώς θα τους αξιοποιήσουμε.
Δεν έχουμε μεγάλες επιχειρήσεις στα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Θα ενισχύσουμε τη συγκέντρωση του κεφαλαίου εκεί, και με ποιο τρόπο; Να ένα ερώτημα-αγκάθι για όλο το ιδεολογικό φάσμα. Και αν ναι, πώς θα αποτρέψουμε την προσοδοθηρία και τον καιροσκοπισμό που εισχωρούν σε όλες τις μεγάλης κλίμακας προσπάθειες στη χώρα μας;
Οι μικρές μονάδες θα είναι πάντα κρίσιμες σε εμάς. Χρειάζεται να γίνουν εξωστρεφείς, ανταγωνιστικές, να καινοτομούν, να συντονίζονται, να μην επιβαρύνονται από τη δημόσια διοίκηση. Όλα τα συστήματα του Δημοσίου, εκπαιδευτικό, φορολογικό, ασφαλιστικό, έρευνα, υποδομές, πρέπει να υποστηρίξουν αυτούς τους στόχους. Το αναπτυξιακό λογοπλαίσιο να διαμορφωθεί πάνω στη μικρή κλίμακα.
Ο καθείς και τα όπλα του.
КартиниПодаръциikoniИдея за подаръкикониикониПравославни иконииконописikoniсвети георги

1. Ευχαριστώ τους Σ. Γεωργανά, Γ. Πάνζαρη και Μ. Φραγκιά για τις παρατηρήσεις τους. [↩]
2. Παλιότερα, από αριστερή οπτική, οι Κ. Τσουκαλάς, Κ. Βεργόπουλος, Ν. Μουζέλης, Μ. Παπαγιαννάκης. Πιο πρόσφατα, από εκσυγχρονιστική φιλελεύθερη οπτική, οι Χ. Τσούκας, Γ. Παγουλάτος, Θ. Πελαγίδης και Μ. Μητσόπουλος. [↩]
3. Douglass C. North, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, 1990· David S. Landes, The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich and Some So Poor, W. W. Norton & Company 1999· Lawrence E. Harrison & Samuel P. Huntington (ed.), Culture Matters: How Values Shape Human Progress, Basic Books 2001· Peter A. Hall, David Soskice (ed.), Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage, Oxford University Press 2001· Bruno Amable, The Diversity of Modern Capitalism, Oxford University Press 2004. [↩]
4. Manfred Schmiemann, Enterprises by Size Class, Eurostat (2008). Στοιχεία έτους 2005. [↩]
5. Ενώ στους διεθνώς εμπορεύσιμους κλάδους κυριαρχεί η οικονομία του φραπέ,, που τη λοιδορεί όλη η τεχνοκρατία και η γραφειοκρατία, αλλά που αυτή ελπίζουμε ότι θα στηρίξει το εξωτερικό ισοζύγιο· βλ. «Εσωτερική υποτίμηση» στο ιστολόγιο [↩]
6. Ο όρος είναι του Γ. Β. Δερτιλή· βλ. Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920, Bιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2004, Τ.1 σελ. 70 [↩]
7. Για μια γλαφυρή αφήγηση βλ. Ευάγγελος Κοροβίνης, Η νεοελληνική φαυλοκρατία, Αρμός, Αθήνα 2007. [↩]
8. Ernesto Laclau, On Populist Reason, Verso 2005. [↩]
9. Στέλιος Ράμφος, Ο καημός του ενός. Κεφάλαια της ψυχικής ιστορίας των Ελλήνων, Αρμός, Αθήνα 2000, σ. 14. [↩]
10. Gianfranco Poggi, The Development of the Modern State. A Sociological Introduction, Stanford University Press, 1978, κεφ. 4. [↩]
11. Elinor Ostrom, Collective Action and the Evolution of Social Norms, Journal of Economic Perspectives, Vol. 14, No 3, Summer 2000. [↩]