Β. Βιλιάρδος - Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ: Διλήμματα και εκβιασμοί, του τύπου «δραχμή ή μνημόνιο» δεν υπάρχουν, είναι ψευδή και δεν πρέπει να δώσουμε σημασία – πόσο μάλλον όταν κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει έναν αποφασισμένο λαό, αλλά όλοι μπορούν να ποδοπατήσουν έναν τρομοκρατημένο λαό “Ο J.M.Keynes, μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1919, έγραψε ένα βιβλίο, στο οποίο περιέγραφε τις εμπειρίες του από τις διαπραγματεύσεις των Βερσαλλιών, με τον τίτλο «Οι οικονομικές συνέπειες της Ειρήνης». Το γενικό συμπέρασμα του ήταν ότι, εάν αντιμετωπίσεις μία χώρα με μεγάλη αυστηρότητα και την πιέσεις οικονομικά, επάνω από τα όρια αντοχής της, τότε τα αποτελέσματα για όλα τα υπόλοιπα κράτη θα είναι καταστροφικά. Κανένας δεν τον άκουσε - γεγονός που οδήγησε τη Γερμανία στον υπερπληθωρισμό, στη χρεοκοπία, στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, στην άνοδο του ναζισμού, στις μαζικές εκτελέσεις των Εβραίων και στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αντίστοιχα σήμερα, εάν έγραφε κανείς ένα βιβλίο με τον τίτλο «Οι οικονομικές συνέπειες της καταπίεσης της Ελλάδας», ίσως κατέληγε στα απαισιόδοξα, δυσοίωνα δυστυχώς συμπεράσματα ότι, (α) αφενός μεν η χώρα μας πολύ δύσκολα θα ξεφύγει από την άδικη, απάνθρωπη οικονομική πίεση που ασκείται στους Πολίτες της, σε συνδυασμό με τον επικίνδυνο «αφελληνισμό» που επιχειρείται σκόπιμα (λαθρομετανάστευση), διατηρώντας το δημοκρατικό πολίτευμα, (β) αφετέρου δε ότι, η Ευρωζώνη θα διαλυθεί ανεξέλεγκτα, με κίνδυνο να προκληθούν μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις, εμφύλιοι πόλεμοι και φυλετικές αντιπαραθέσεις – ενδεχομένως δε, στρατιωτικά πραξικοπήματα. Όμως, εάν εμείς οι Έλληνες κατανοούσαμε πόσο μικρό και εύκολο στην επίλυση του είναι το πρόβλημα μας, συγκριτικά τουλάχιστον με όλες τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης, τότε τα συμπεράσματα μας θα ήταν πολύ πιο αισιόδοξα – αρκεί φυσικά να επιλέγαμε μία επαρκή, ικανή και υπερήφανη ηγεσία, η οποία αφενός μεν θα μπορεί να σταθεί αντάξια των περιστάσεων,αφετέρου δε θα πάψει να σκύβει διαρκώς το κεφάλι στους ξένους”. Ανάλυση Όλοι αναφερόμαστε στην ανάπτυξη, θεωρώντας εύλογα ότι, είναι ο μοναδικός τρόπος για να μπορέσει μία χώρα να ξεφύγει από την κρίση χρέους και δανεισμού - τα σύννεφα της οποίας σκεπάζουν όλο και πιο πολύ τον άλλοτε καταγάλανο ουρανό της Δύσης. Την ίδια στιγμή βέβαια οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν ότι, υπάρχει ένα σοβαρότατο εμπόδιο στο δρόμο μας, το οποίο καθιστά σχεδόν αδύνατη, ανυπέρβλητη ίσως, την αντιμετώπιση του προβλήματος: το ύψος των χρεών, δημοσίων και ιδιωτικών. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, όταν τα χρέη ξεπερνούν το χρυσό κανόνα «60%-60%-60% του ΑΕΠ», όσον αφορά το δημόσιο, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, οι συνεχώς αυξανόμενοι τόκοι, σε συνδυασμό με τα χρεολύσια (δόσεις επιστροφής), εμποδίζουν την ανάπτυξη - έως εκείνη τη στιγμή που εισερχόμαστε σε μία εξαιρετικά καταστροφική ύφεση, σε ένα καθοδικό «σπιράλ του θανάτου», όπου παύει πλέον το χρέος να είναι βιώσιμο (τέτοιου είδους «υπερβολές» αντιμετωπίζονται στο τέλος, εάν καθυστερήσει δηλαδή ο σωστός χειρισμός τους, με βάση την ιστορία, ή με πολέμους, ή με εκτεταμένες διαγραφές - σεισάχθεια). Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, η επίλυση του προβλήματος είναι δυνατή είτε (α) πληθωριστικά (αύξηση της ποσότητας χρήματος), με τεχνητά χαμηλά επιτόκια (financial repression), είτε (β) με την κοινωνικοποίηση των χρεών (αύξηση των φόρων, μεταφορά της ατομικής περιουσίας από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο κλπ.), είτε (γ) με την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, είτε (δ) με τη διαγραφή (haircut) του ποσού που υπερβαίνει το «χρυσό κανόνα», εκ μέρους των πιστωτών, είτε (ε) με τη χρεοκοπία (αδυναμία εξόφλησης).  Όσον αφορά το ιδιωτικό χρέος, επιλέγεται συνήθως η δικαιότερη αναδιανομή των εισοδημάτων (αύξηση της φορολογίας για τους πλουσιότερους, μείωση για τους υπόλοιπους κλπ.) – χωρίς όμως να εμποδίζονται οι κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων και οι χρεοκοπίες, ενώ είναι δυνατόν να νομοθετηθεί η διαγραφή μέρους των χρεών ή/και η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής τους, με χαμηλά επιτόκια. Σε σχέση τώρα με την Ευρωζώνη (κράτη, τράπεζες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά), η επιστροφή στην ανάπτυξη προϋποθέτει, πριν από όλα, τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος εκείνου του χρέους, το οποίο υπερβαίνει το «χρυσό κανόνα».Στη συνέχεια, οφείλει να ακολουθήσει η «δημοσιονομική εκλογίκευση» (ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί, δαπάνες όχι υψηλότερες των εσόδων) και στο τέλος η αύξηση της ανταγωνιστικότητας – κυρίως μέσω των επενδύσεων και πολύ λιγότερο μέσω της μείωσης των αμοιβών. Σε κάθε περίπτωση, η αύξηση των εξαγωγών, με τον ταυτόχρονο περιορισμό των εισαγωγών, είναι αδύνατον να λειτουργήσει ως μέθοδος επίλυσης προβλημάτων εντός της Ευρωζώνης, αφού κάτι τέτοιο δεν λειτουργεί, όταν εφαρμόζεται από πολλές μαζί χώρες, σε μία κοινή αγορά. Από την άλλη πλευρά βέβαια, ούτε ο υπόλοιπος πλανήτης θα το ανεχόταν, αφού μόλις και μετά βίας δέχεται εκείνες τις πλεονασματικές χώρες, οι οποίες έχουν υιοθετήσει αυτή τη μέθοδο επίλυσης (εξωτερίκευσης) των προβλημάτων τους (Ιαπωνία, Κίνα, Γερμανία κλπ.).    Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ Με βάση τα παραπάνω, άμεση προτεραιότητα της Ευρωζώνης είναι η στρατηγική, η οποία θα ακολουθηθεί, για τη μείωση των συνολικών χρεών των κρατών-μελών της. Στα πλαίσια αυτά, στον Πίνακα Ι που ακολουθεί, εμφανίζεται το τεράστιο μέγεθος του προβλήματος, για τις περισσότερες χώρες. ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: ΑΕΠ σε δις € και συνολικά χρέη 2011, δημόσια και ιδιωτικά, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, χωρίς τις τράπεζες Χώρα ΑΕΠ Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Δημόσιο Σύνολο Ιρλανδία 170 245 123 109 477 Πορτογαλία 186 149 106 106 361 Ισπανία 1.182 192 87 67 346 Βέλγιο* 407 175 53 95 323 Γαλλία 2.160 150 61 87 298 Ιταλία 1.728 110 50 121 281 Ελλάδα** 218 74 71 124 269 Γερμανία 2.790 80 60 83 223 *  Το διπλάσιο ΑΕΠ από την Ελλάδα, με τον ίδιο αριθμό εργαζομένων! ** Μετά από την αφαίρεση των 100 δις € χρέους (PSI), χωρίς την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.   Πηγή: MM (IMF), World Factbook Πίνακας: Β. Βιλιάρδος Όπως φαίνεται από τον Πίνακα Ι, εάν ακολουθήσουμε το χρυσό κανόνα (60-60-60: 180), τότε απαιτείται μία μείωση του χρέους της Ιρλανδίας, για παράδειγμα, της τάξης του 297% του ΑΕΠ της (477-180) – ήτοι κατά 505,9 δις €, πάντοτε χωρίς να υπολογίσουμε τις τράπεζες. Ο κυριότερος «ασθενής» δε είναι οι επιχειρήσεις της χώρας, από τις οποίες θα έπρεπε να διαγραφούν περί τα 185% του ΑΕΠ – δηλαδή, 314 δις €. Στον Πίνακα ΙΙ που ακολουθεί, καταγράφονται οι μέσες συνολικές «άριστες» μειώσεις ανά χώρα:    ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: ΑΕΠ σε δις €, συνολικά χρέη 2011, χωρίς τις τράπεζες, «άριστο» ποσόν διαγραφής ως προς το ΑΕΠ (άριστο ποσοστό χρέους 180% του ΑΕΠ) και συνολικό απαιτούμενο ποσόν διαγραφής, σε δις €  Χώρα ΑΕΠ Σύνολο Διαγραφή/ΑΕΠ Ποσόν διαγραφής Ιρλανδία 170 477 297% 504,9 Πορτογαλία 186 361 181% 336,6 Ισπανία 1.182 346 166% 1.962,1 Βέλγιο 407 323 143% 582,0 Γαλλία 2.160 298 118% 2.548,8 Ιταλία 1.728 281 101% 1.745,3 Ελλάδα** 218 269 89% 194,0 Γερμανία 2.790 223 43% 1.199,7 Πίνακας: Β. Βιλιάρδος Από τους αριθμούς στον Πίνακα ΙΙ κατανοούμε ότι, αν και η πλέον επικίνδυνη χώρα της Ευρωζώνης είναι η Ιρλανδία, ακολουθούμενη από την Πορτογαλία κοκ, η πραγματική απειλή είναι η Γαλλία – αμέσως μετά η Ισπανία και η Ιταλία. Η αιτία είναι το απόλυτο μέγεθος σε € του συνολικού χρέους των χωρών αυτών, το οποίο είναι σχεδόν απίθανο να αντιμετωπισθεί «κεντρικά» από την Ευρωζώνη (με τη βοήθεια του ταμείου σταθερότητας κλπ.). Επίσης συμπεραίνουμε ότι, οι συνεχείς επιθέσεις εναντίον της Ελλάδας έχουν αποκλειστικά και μόνο στόχο, να καλύψουν τα πολύ μεγαλύτερα προβλήματα των άλλων κρατών, αφού η χώρα μας θα όφειλε να διαγράψει (ποσοστιαία και αριθμητικά), τα λιγότερα χρέη από όλες τις υπόλοιπες. Η ΙΡΛΑΝΔΙΑ Η χώρα, ευρισκόμενη υπό την «αιγίδα» της Τρόικας, έχει περιορίσει τις κοινωνικές δαπάνες της κατά πολλές εκατοντάδες εκ. €, έχει μειώσει τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων κατά μέσον όρο 14%, ενώ έχει αυξήσει το ΦΠΑ στο 23% - παράλληλα,έχει κοινωνικοποιήσει τις τεράστιες ζημίες των τραπεζών της, τυπώνοντας χρήματα με την άδεια της ΕΚΤ, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το δημόσιο χρέος της στο τετραπλάσιο: από περίπου 25% του ΑΕΠ της το 2007, πάνω από το 100% σήμερα. Παρά τα πακέτα διάσωσης δε και την άγρια πολιτική λιτότητας, στην οποία υποβλήθηκαν αδιαμαρτύρητα οι πολίτες της, το δημόσιο χρέος συνεχίζει να αυξάνεται και υπολογίζεται να ανέλθει στο 118% του ΑΕΠ της το 2013. Αν και η οικονομία της επανήλθε στην ανάπτυξη το 2011 (0,9%), με τη βοήθεια των εξαγωγών (όπου δραστηριοποιούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου ξένες επιχειρήσεις, κυρίως αμερικανικές, λόγω της χαμηλής φορολογίας, σε συνδυασμό με το ότι αποτελεί τη «πύλη εισόδου» για τις πωλήσεις τους στη  Ευρωζώνη), η εσωτερική αγορά της χαρακτηρίζεται από μία βαθειά ύφεση – στην οποία η χώρα βυθίστηκε, μετά την χρηματοπιστωτική κρίση. Το ΑΕΠ της περιορίσθηκε κατά 14%, η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 13%, ενώ το ποσοστό των επενδύσεων των νοικοκυριών της κατέρρευσε κατά 75% - ένα τρομακτικό μέγεθος. Όπως τεκμηριώσαμε με τους Πίνακες Ι και ΙΙ, το δημόσιο χρέος της Ιρλανδίας είναι το μικρότερο πρόβλημα της – αφού, εάν υπολογισθεί η υπερχρέωση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών της, θα φτάσει κανείς σήμερα στο αστρονομικό ποσόν του 389% του ΑΕΠ της. Ακόμη λοιπόν και αν τα νοικοκυριά της πουλούσαν ολόκληρη την περιουσία τους αμέσως, δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να εξοφλήσουν τα χρέη τους – κάτι που φυσικά δεν ισχύει για την Ελλάδα, η ιδιωτική περιουσία των νοικοκυριών της οποίας είναι πολλαπλάσια των χρεών τους. Επομένως, η Ιρλανδία είναι αθεράπευτα χρεοκοπημένη, από όποια πλευρά και αν το εξετάσει κανείς. Εν τούτοις, η χώρα είναι μικρή, οπότε τα προβλήματα της δεν είναι τόσο σημαντικά για την υπόλοιπη Ευρωζώνη – αφού τα χρέη της δεν είναι υπερβολικά, σε απόλυτα μεγέθη (όπως επίσης της Πορτογαλίας). Η ΙΣΠΑΝΙΑ   Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρωζώνης αυτή τι στιγμή είναι η Ισπανία – επειδή, όπως υπολογίζεται από τους διεθνείς οίκους,το δημόσιο, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις της χρωστούν περί τα 3,1 τρις €  - ένα γιγαντιαίο ποσόν, το οποίο αντιστοιχεί στο τριπλάσιο σχεδόν του ΑΕΠ της. Η αιτία του δράματος είναι η ραγδαία ανάπτυξη, στηριζόμενη σχεδόν αποκλειστικά στον κατασκευαστικό τομέα (φούσκα ακινήτων), η οποία διήρκεσε πάνω από τα δεκαπέντε τελευταία χρόνια (αυτό συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία).    Όπως οι Ιρλανδοί και οι Αμερικανοί, έτσι και οι Ισπανοί εμπιστεύθηκαν τις συνεχώς αυξανόμενες τιμές των ακινήτων, τα οποία χρηματοδοτούταν από τις τράπεζες με χαμηλά επιτόκια, καθώς επίσης με υπερτιμολογημένες εγγυήσεις (ενυπόθηκα δάνεια χαμηλής εξασφάλισης). Τέλη του 2011 λοιπόν τα δάνεια των νοικοκυριών πλησίαζαν το 1 τρις € - περισσότερα από το δημόσιο χρέος της χώρας. Παράλληλα, οι κατασκευαστικές επιχειρήσεις της Ισπανίας, εκμεταλλευόμενες επίσης τη φούσκα των ακινήτων στη χώρα τους,αγόραζαν ξένες εταιρείες, ιδίως στο χώρο των υποδομών, δαπανώντας τεράστια ποσά – τα οποία δανείζονταν από τις ισπανικές τράπεζες, με εξαιρετικά συμφέρουσες συνθήκες. Για παράδειγμα, ο πρόεδρος της Ρεάλ Μαδρίτης, ο οποίος ελέγχει την κατασκευαστική εταιρεία ACS, εξαγόρασε για περισσότερα από 2 δις € τη γερμανική ανταγωνίστρια του επιχείρηση - τη γνωστή μας Hochtief. Από την άλλη πλευρά, ο όμιλος έργων υποδομής Abertis εξαγόρασε το 7% της ανταγωνίστριας του ιταλικής εταιρείας Atlantia, ενώ ελέγχει ταυτόχρονα 1.500 χιλ. του γαλλικού δικτύου εθνικών οδών (πηγή: MM).  Στην Ferrovial, στο νούμερο τρία της ισπανικής κατασκευαστικής βιομηχανίας, ανήκουν εθνικοί οδοί στις Η.Π.Α. και στον Καναδά – ενώ συμμετέχει έναντι 10 δις € στη βρετανική ΒΑΑ, η οποία ελέγχει, μεταξύ άλλων, αεροδρόμια στη Γλασκόβη, στο Λονδίνο και στο Εδιμβούργο. Συνολικά, οι τέσσερις μεγαλύτερες κατασκευαστικές επιχειρήσεις της Ισπανίας έχουν χρέη ύψους 87,4 δις € - περί το εφταπλάσιο των ιδίων κεφαλαίων τους.        Υπολογίζεται ότι, το σύνολο των χρεών των μεγάλων επιχειρήσεων της Ισπανίας υπερβαίνει το 1,5 τρις € - είναι δηλαδή σχεδόν διπλάσιο από το δημόσιο χρέος της χώρας. Κατ’ επακόλουθο, η επιβάρυνση του τραπεζικού τομέα είναι τόσο μεγάλη, ώστε είναι πλέον αδύνατη η χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων – γεγονός που δεν επιτρέπει καμία ελπίδα ανάπτυξης. Περαιτέρω, η πρόσφατη επείγουσα κρατικοποίηση της ιδιωτικής τράπεζας Bankia, τεκμηριώνει το γεγονός ότι, η κυβέρνηση της Ισπανίας (ο νέος υπουργός οικονομικών είναι πρώην στέλεχος της Goldman Sachs) σχεδιάζει επίσης, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, να κοινωνικοποιήσει τις ζημίες του ιδιωτικού τομέα, επιβαρύνοντας τους φορολογούμενους πολίτες της χώρας. Απλούστερα, η «συνταγή» που χρησιμοποιείται είναι η λήψη νέων χρεών εκ μέρους του δημοσίου, για την εξυγίανση των χρεοκοπημένων τραπεζών – οι οποίες, στη συνέχεια, θα πρέπει να εξυγιάνουν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις: ένας φαύλος κύκλος χωρίς καμία προοπτική.   Κατά την άποψη μας, πρόκειται για μία «συνταγή», η οποία θα δημιουργήσει ακόμη περισσότερα προβλήματα στη χώρα(μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας, επιδείνωση της ύφεσης κλπ.), από αυτά που θα επιλύσει – επίσης στην Ευρωζώνη, η οποία δεν είναι σε θέση να ελέγξει μίας πιθανότατη ισπανική χρεοκοπία. Η ΙΤΑΛΙΑ Όπως και στην Ισπανία, επιχειρείται στην Ιταλία μία σιωπηλή επίθεση στις τράπεζες (bank run), από τους τρομοκρατημένους καταθέτες - οι οποίοι τοποθετούν τις αναλήψεις τους σε γερμανικά ομόλογα δημοσίου και αλλού (με αποτέλεσμα να χρηματοδοτείται η Γερμανία με επιτόκια της τάξης του 1,5%). Μέχρι στιγμής η ΕΚΤ, με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών των χωρών της Ευρωζώνης, ελέγχει σε κάποιο βαθμό το πρόβλημα – ενώ η γερμανική κεντρική τράπεζα έχει δανείσει το ευρωσύστημα (Target II), με περίπου 600 δις €. Όσον αφορά τη διατήρηση των επιτοκίων δανεισμού, για την αγορά ομολόγων του δημοσίου (χρηματοδότηση των κρατών), σε σχετικά βιώσιμα επίπεδα, η ΕΚΤ έχει φροντίσει επίσης – αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό την ποσότητα χρήματος (1 τρις €) και το δανεισμό των εμπορικών τραπεζών με χαμηλά επιτόκια. Παράλληλα, οι πλεονασματικές χώρες (Γερμανία, Ολλανδία κλπ.), διακινδυνεύουν τεράστια ποσά από τις πωλήσεις επί πιστώσει, καθώς επίσης από τις επενδυτικές τοποθετήσεις τους, στις ασθενείς οικονομίες της Ευρωζώνης. Αν και το πρόβλημα της Ιταλίας είναι εύκολα επιλύσημο (όπως και της Ελλάδας), επειδή το ιδιωτικό χρέος της δεν είναι τόσο μεγάλο, όσο αυτό της Ισπανίας, η κατάσταση στο εσωτερικό της είναι εξαιρετικά έντονη. Για να μην επεκταθούμε περισσότερο, αρκούν ίσως τα παρακάτω για να την περιγράψουν: “Σύμφωνα με την επικρατούσα πεποίθηση στην Ιταλία, αυτοί που ανέκαθεν πλήρωναν για όλους τους υπόλοιπους, ήταν οι φτωχοί εργαζόμενοι - όχι οι μεγάλοι φοροφυγάδες, οι «φοροαποφεύγουσες» πολυεθνικές και οι πλούσιοι, οι οποίοι συνεχίζουν να απολαμβάνουν «φορολογική ασυλία», με τη διαφθορά και τη διαπλοκή να βασιλεύει παντού. Αυτό όμως που εξοργίζει περισσότερο από κάθε τι άλλο τους Ιταλούς είναι η ασυδοσία του δημοσίου, όσον αφορά την πληρωμή των υποχρεώσεων του. Το κράτος χρωστάει στις ιδιωτικές επιχειρήσεις περισσότερα από 300 δις € - με αποτέλεσμα πολλές μικρομεσαίες εταιρείες να «κάθονται» επάνω σε απλήρωτα τιμολόγια, τα οποία αφορούν τις απαιτήσεις τους απέναντι στο δημόσιο, για υπηρεσίες που έχουν προ πολλού ολοκληρωθεί. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι πολίτες, όσο και οι επιχειρήσεις, είναι υποχρεωμένοι να εξοφλούν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος εμπρόθεσμα - γεγονός που προκαλεί βίαιες αντιδράσεις, όπως τις επιθέσεις στην ιδιωτική εταιρεία είσπραξης φόρων Equitalia. Αντίθετα με την Ελλάδα, στην οποία οι αντιδράσεις είναι ακόμη πολύ περιορισμένες, στην Ιταλία έχουν εμφανισθεί καταστάσεις αναρχίας - όπως συμπεραίνει κανείς από τις ατομικές ενέργειες εναντίον κρατικών υπηρεσιών, καθώς επίσης από την επίθεση εναντίον ενός «manager» την προηγούμενη εβδομάδα, ο οποίος πυροβολήθηκε στο δρόμο. Την ευθύνη αυτής της ενέργειας ανέλαβε μία αναρχική ομάδα - γεγονός που θύμισε τη δεκαετία του 70, κατά την οποία οι πυροβολισμοί στα πόδια χαρακτήριζαν τον τρόπο επίθεσης της «ερυθρής ταξιαρχίας» (μίας τρομοκρατικής ομάδας, η οποία ήταν τότε υπεύθυνη για δολοφονίες και απαγωγές, με στόχο την «απορρύθμιση» της χώρας). Στην Ιταλία, οι Αρχές υποπτεύονται τη σύνδεση των σημερινών αναρχικών ομάδων, με αντίστοιχες Ελληνικές - με αποτέλεσμα να έχει προβληματιστεί το κράτος σε μεγάλο βαθμό. Η επιτροπή εθνικής ασφάλειας της χώρας θα αποφασίσει πιθανότατα τη δραστηριοποίηση του στρατού, για την προστασία των δημοσίων οργανισμών και των κεντρικών εγκαταστάσεων των μεγάλων επιχειρήσεων. Πολλοί αναρωτιούνται, εάν θα δούμε σύντομα και στην Ευρώπη τη δημιουργία «πράσινων ζωνών», όπως στη Βραζιλία, στο Ιράκ κλπ. - ζώνες ερμητικά κλεισμένες και προστατευμένες με αστυνομικούς ή/και με στρατό, εντός των οποίων θα ζουν και θα εργάζονται εκείνοι οι πολίτες, οι οποίοι θα μπορούν να ανταπεξέλθουν με το κόστος. Όπως λέγεται στην Ιταλία, η άγρια πολιτική λιτότητας, σε συνδυασμό με την υπερβολική φορολόγηση όλων εκείνων, οι οποίοι δεν μπορούν να την αποφύγουν, αφενός μεν εκτρέφει τον εξτρεμισμό (ακροδεξιό και ακροαριστερό), αφετέρου την καθαρή τρομοκρατία και την αναρχία - με αποτέλεσμα να γίνεται όλο και μεγαλύτερος ο κίνδυνος κοινωνικών εξεγέρσεων σε μία κλίμακα, η οποία θα είναι αδύνατον να ελεγχτεί”. Η ΓΑΛΛΙΑ Κατά την άποψη μας, το πρόβλημα της Γαλλίας είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό της Ιταλίας – όχι μόνο λόγω του απολύτου μεγέθους του, αλλά και των δομών του δημοσίου της χώρας (γραφειοκρατία κλπ.), για τις οποίες είναι απαραίτητη μία αναδιάρθρωση, σχεδόν ανάλογη με αυτήν της Ελλάδας. Δυστυχώς για τη Γαλλία, η βιομηχανία της έχει συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό, οι επιχειρήσεις της είναι υπερβολικά χρεωμένες, ενώ οι τράπεζες της αρκετά εκτεθειμένες στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της Ισπανίας (112 δις € - πηγή BBC, Ιούνιος 2011), η οποία είναι με τη σειρά της ο κύριος δανειστής της Πορτογαλίας (65,7 δις €) – επίσης της Ελλάδας (41,4 δις €) και της Ιταλίας, η οποία οφείλει στη Γαλλία το τεράστιο ποσόν των 309 δις €. Επομένως, είναι εγκλωβισμένη επικίνδυνα στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης, αποτελώντας το κεντρικό συγκοινωνούν δοχείο του Νότου. Τέλος, η εκτίμηση της Γερμανίας για τη Γαλλία είναι η παρακάτω: “Η Γαλλία είναι τόσο λίγο αυτάρκης, όσο και η οποιαδήποτε άλλη βιομηχανική χώρα της Ευρώπης ή του πλανήτη. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, πρέπει να είναι ανταγωνιστική ή, καλύτερα, να γίνει ξανά. Κάτι τέτοιο μπορεί να το πετύχει, εντός της Ευρωζώνης, είτε με τη βοήθεια της εσωτερικής υποτίμησης (μειώσεις μισθών), είτε με ένα «άγριο» πρόγραμμα λιτότητας, όπως αυτό που εφαρμόζεται στην Ελλάδα. Εάν η Γαλλία αποφασίσει να παραμείνει στην Ευρωζώνη, τότε διακινδυνεύει έναν εμφύλιο πόλεμο, μέσα από εκτεταμένες κοινωνικές αναταραχές. Η μοναδική εναλλακτική δυνατότητα του νέου προέδρου της είναι να εγκαταλείψει αμέσως τη ζώνη του ευρώ, να υιοθετήσει ξανά το φράγκο και να το αφήσει να υποτιμηθεί όσο περισσότερο γίνεται. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί η Γαλλία να κερδίσει ξανά την εξαγωγική ισχύ της, την οποία έχει χάσει εντελώς, καθώς επίσης ο πρόεδρος της να αποφύγει τη μάχη εναντίον της αριστεράς - επίσης, την μη τήρηση των (σοσιαλιστικά υπερβολικών) προεκλογικών του υποσχέσεων” (W.Hanke). ΤΟ ΔΟΜΙΚΟ (ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΟ) ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη των οικονομολόγων μεγάλης επενδυτικής τράπεζας, υπάρχει ένα όριο ταχύτητας (speedlimit) στην επιδιωκόμενη πολιτική λιτότητας και περιορισμού των ελλειμμάτων μίας χώρας. Ειδικότερα, όταν οι μειώσεις των δαπανών και οι αυξήσεις των φόρων φτάσουν σε ένα ορισμένο «ανώτατο» μέγεθος, τότε επενεργούν αρνητικά σε μία Οικονομία, δυσχεραίνοντας «αντιπαραγωγικά» τη συνολική της θέση και προοπτική. Το όριο αυτό επιτυγχάνεται, κατά μέσον όρο, όταν οι κυβερνήσεις προσπαθούν να περιορίσουν αμέσως τα «δομικά ελλείμματα» της χώρας τους, προ τόκων, περισσότερο από το 2% του ΑΕΠ της. Για να έχουμε μία συγκριτική εικόνα, η Ελλάδα, έχει μειώσει το «δομικό» της έλλειμμα περισσότερο από το 12% του ΑΕΠ της από το 2009 – κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ μέχρι σήμερα σε μία ανεπτυγμένη οικονομία (η Γερμανία, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του δικού της προγράμματος λιτότητας, με την ονομασία «Agenda 2010», δεν είχε υπερβεί ποτέ το 2% του ΑΕΠ της). Πάντοτε κατά την ίδια μελέτη, τα επιτρεπόμενα «όρια ταχύτητας» μείωσης των δομικών ελλειμμάτων, διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή – ενώ μπορεί να είναι χαμηλότερα από το 2%, αλλά ποτέ υψηλότερα. Εάν η οικονομία ενός κράτους είναι εξαγωγική, όπως στο παράδειγμα της Γερμανίας ή της Ολλανδίας, τότε η ζημία που προκαλούν τα προγράμματα λιτότητας είναι μικρότερη, επειδή η μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης αντισταθμίζεται από την αύξηση των εξαγωγών – για εκείνο το χρονικό διάστημα όμως και εφόσον η ανάπτυξη στις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού είναι θετική. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, στις σημερινές συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης, καθώς επίσης μίας γενικότερης κρίσης χρέους και δανεισμού, το 2% «δομική λιτότητα», ακόμη και για ένα εξαγωγικά ισχυρό κράτος, θα ήταν αδύνατον να επιτευχθεί – πόσο μάλλον σε μία αδύναμη εξαγωγικά χώρα, όπως η Ελλάδα, η οποία οδηγείται στην κυριολεξία στο «ικρίωμα» από τη Γερμανία, ένα κράτος που γνωρίζει πολύ καλά ότι, απαιτεί το ανέφικτο από τη χώρα μας. Περαιτέρω, εάν υπάρχουν επί πλέον σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, όπως στην περίπτωση των χωρών-μελών της Ευρωζώνης,  οι οποίες αποκλείουν την υποτίμηση του νομίσματος, τα «όρια ταχύτητας» μείωσης των δομικών ελλειμμάτων είναι ακόμη μικρότερα. Επίσης, όταν η εκάστοτε κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να βοηθήσει, μειώνοντας τα βασικά επιτόκια δανεισμού. Στην περίπτωση λοιπόν της Ελλάδας, οι εξαγωγές της οποίας είναι της τάξης του 10% του ΑΕΠ, ενώ η κεντρική της τράπεζα δεν μπορεί να βοηθήσει, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, το ΑΕΠ της έχει συρρικνωθεί σχεδόν κατά 20% από το ξεκίνημα της κρίσης – επίσης δεν αποτελεί έκπληξη το ότι, το ποσοστό του δημοσίου χρέους της, ως προς το ΑΕΠ, συνεχίζει να αυξάνεται, παρά τη τρομακτική πολιτική λιτότητας. Οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, το «δομικό» (διαρθρωτικό) έλλειμμα είναι εκείνο το έλλειμμα του τακτικού προϋπολογισμού, στο οποίο δεν συμπεριλαμβάνονται (απομονώνονται) οι επιδράσεις από τις διακυμάνσεις του ρυθμού ανάπτυξης – οι οποίες είναι εποχιακές, με αποτέλεσμα να διαφοροποιούν, μη ισορροπημένα, τα μεγέθη (φορολογικά έσοδα κλπ.). Στο παράδειγμα της Ελλάδας, το έλλειμμα λόγω της ύφεσης από τα «έκτακτα μέτρα», δεν θα έπρεπε να συνυπολογίζεται, εάν θα επιθυμούσαμε να εξετάσουμε αντικειμενικά το ποσοστό μείωσης του. Ειδικότερα, εάν το ΑΕΠ της Ελλάδας επανερχόταν στο προηγούμενο μέγεθος του (240 δις €), τότε τα έσοδα του δημοσίου θα αυξάνονταν κατά περίπου 9 δις € - με αποτέλεσμα να εμφανίζει πρωτογενές (προ τόκων) πλεόνασμα, ενώ το έλλειμμα (20 δις €) να περιορισθεί από περίπου 9,5% του σημερινού ΑΕΠ (206 δις €), στα 4,6% του ΑΕΠ πριν από την ύφεση (αριθμοί κατά προσέγγιση). Εάν δε η Ελλάδα δανειζόταν με το επιτόκιο που δανείζεται η Γερμανία (1,5%), τότε οι τόκοι θα μειώνονταν στα 4 δις €, από περίπου 14 δις € (στα 270 δις € σημερινό χρέος), οπότε το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μηδενιζόταν. Ήδη η Κομισιόν έχοντας κατανοήσει το θέμα του δομικού (διαρθρωτικού) ελλείμματος, προσανατολίζεται σε έναν νέο τρόπο αποτύπωσης των μεγεθών, ο οποίος θα το συμπεριλαμβάνει. ΕΠΙΛΟΓΟΣ “Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει έναν αποφασισμένο λαό, αλλά όλοι μπορούν να ποδοπατήσουν έναν τρομοκρατημένο λαό”.   Από την παραπάνω ανάλυση συμπεραίνουμε ξανά ότι, η Ελλάδα χρησιμοποιείται για την κάλυψη των τεράστιων προβλημάτων της Ευρωζώνης, των ισχυρών κρατών της (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία), καθώς επίσης των Η.Π.Α. – από όπου αναμένεται να ξεσπάσει κάποια στιγμή η μητέρα των κρίσεων. Οφείλουμε λοιπόν να κάνουμε υπομονή, να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να πάψουμε να επηρεαζόμαστε – περιμένοντας να δούμε εάν θα συμφωνηθεί είτε η από κοινού αντιμετώπιση της κρίσης (Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης), είτε η διάλυση της Ευρωζώνης. Φυσικά δεν πρέπει να ληφθεί κανένα απολύτως νέο μέτρο – πόσο μάλλον να μειωθούν οι μισθοί και οι συντάξεις, ή να αυξηθεί η φορολογία. Περαιτέρω, όπως έχουμε αναφέρει αρκετές φορές, διλήμματα και συνεχιζόμενοι εκβιασμοί, από όπου και αν προέρχονται, του τύπου «δραχμή ή μνημόνιο» δεν υπάρχουν – είναι ψευδή και δεν πρέπει να δώσουμε καμία απολύτως σημασία, όταν κληθούμε να επιλέξουμε ξανά στις εκλογές. Άλλωστε, ο μοναδικός τρόπος για να καταλήξουμε οικιοθελώς στη δραχμή, δεν είναι άλλος από την πιστή εφαρμογή του μνημονίου - το οποίο επινοήθηκε ενδεχομένως με αυτόν ακριβώς το σκοπό.   Σε κάθε περίπτωση, το ΔΝΤ πρέπει να εκδιωχθεί άμεσα από την Ευρωζώνη και από την Ελλάδα, εάν δεν θέλουμε να καταστραφούν όλες οι επόμενες γενιές – εάν δεν επιθυμούμε να επιτρέψουμε τη λεηλασία της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας μας, την εξαθλίωση των συμπολιτών μας και το διεθνή εξευτελισμό της Ελλάδας. Φυσικά, οι περισσότεροι από εμάς θέλουμε να παραμείνουμε στο ευρώ και στην Ενωμένη Ευρώπη – κάτι που κανένας δεν μπορεί να μας το απαγορεύσει, κανένας δεν μπορεί να μας αναγκάσει να κάνουμε το αντίθετο, αλλά ούτε και να το συνδέσει με «ενδοτικές παραχωρήσεις» εκ μέρους μας. Ακόμη και αν μας υποχρεώσουν να χρεοκοπήσουμε, σταματώντας τη χρηματοδότηση του δημοσίου, εμείς θα προτιμούσαμε να συμβεί εντός της Ευρωζώνης – αφού κανένας δεν μπορεί να μας επιβάλλει κάτι άλλο.    Επίσης δεν υπάρχουν διλήμματα «κυβέρνησης ή ακυβερνησίας», αφού έχουν λυθεί από το σύνταγμα μας - πόσο μάλλον όταν, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ελλάδα έχει μία κυβέρνηση, έστω προσωρινή, για την οποία δεν συντρέχει κανένας λόγος να ντρεπόμαστε. Ως οφείλει, ένας γιατρός είναι στο υπουργείο υγείας, ένας στρατιωτικός στο υπουργείο άμυνας, ανιδιοτελείς επιστήμονες σε όλα σχεδόν τα υπόλοιπα - συνολικά, ένας περιορισμένος αριθμός υπουργών, ανάλογος με τον πληθυσμό, τις οικονομικές δυνατότητες και τις υποχρεώσεις της πατρίδας μας. Παράλληλα, αν και για διαδικαστικούς λόγους (υπηρεσιακή κυβέρνηση), υπάρχει για πρώτη φορά σαφής διαχωρισμός της εκτελεστικής από τη νομοθετική εξουσία, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς, εάν θα ήταν αυτή η τελική λύση (σε συνδυασμό ίσως με την άμεση δημοκρατία) που θα επιθυμούσαν οι Έλληνες Πολίτες – αφού οι βουλευτές και τα κόμματα είναι αυτά ακριβώς που επιλέχθηκαν, από την πλέον ώριμη, από τη μοναδική καλύτερα «εκλογική ανατροπή» σε ολόκληρη την Ευρώπη, για την οποία είμαστε όλοι υπερήφανοι.   Βασίλης Βιλιάρδος  (copyright) Αθήνα, 20. Μαΐου 2012   viliardos@kbanalysis.com