Β. Βιλιάρδος - Η πτώχευση της Δύσης

http://www.analyst.gr/2013/12/07/5067/3/

Η πτώχευση της Δύσης

 ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά οδηγεί στα ίδια αποτελέσματα – γεγονός που σημαίνει ότι, αν και χρησιμοποιούνται νέα φάρμακα ή καινούργιοι μέθοδοι για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης, η κατάληξη θα είναι ξανά εκρηκτική

()

“Για να κατανοήσει κανείς τη δίνη, στην οποία έχει «εγκλωβιστεί» ο πλανήτης, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι,το δυτικό «οικονομικό μοντέλο» στηρίζεται στη διαρκή ανάπτυξη – ενώ επηρεάζει καταλυτικά ολόκληρη την υφήλιο.

Ανάπτυξη για να εξασφαλίζονται νέες, περισσότερες δυνατότητες απασχόλησης για τους εργαζομένους – όπου όμως πολλές θέσεις εργασίας καταστρέφονται ταυτόχρονα, από την ανάπτυξη που επιτυγχάνεται με την τεχνολογική πρόοδο (αύξηση της παραγωγικότητας).

Συνεχής ανάπτυξη για να μπορούν να εξασφαλίζουν όλο και λιγότεροι νέοι τις συντάξεις, για όλο και περισσότερους ηλικιωμένους – ανάπτυξη για να υπάρχει η δυνατότητα να εξυπηρετούνται τα διαρκώς αυξανόμενα χρέη και οι τόκοι τους. Χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει μέλλον για τον πλανήτη, έτσι όπως είναι σήμερα οργανωμένος.

Η οικονομία όμως της βιομηχανικής δύσης έχει σταματήσει να αναπτύσσεται τις τελευταίες δεκαετίες – γεγονός που τεκμηριώνεται από τη στασιμότητα των αμοιβών των εργαζομένων, καθώς επίσης από το ότι, η όποια αύξηση καταγράφηκε, ήταν το αποτέλεσμα της δημιουργίας κερδοσκοπικών υπερβολών.

Οι υπερβολές αυτές (φούσκες) στις χρηματαγορές δεν ήταν (και δεν είναι) τυχαίες – αποτελώντας ουσιαστικά αγωνιώδεις, απελπισμένες προσπάθειες, για να δημιουργηθούν νέες δυνατότητες απασχόλησης, σε ένα μη υγιές οικονομικό σύστημα και περιβάλλον.

Σήμερα, με τις ενδείξεις ενός παγκόσμιου κραχ εντονότερες από ποτέ, έχει γίνει κατανοητό το ότι, οι φούσκες δεν εξασφαλίζουν αλλά καταστρέφουν τις θέσεις εργασίας – αφού συμβάλλουν τα μέγιστα στην αναδιανομή του πλούτου εις βάρος των εργαζομένων, με αποτέλεσμα να μειώνεται η συνολική ζήτηση και να οδηγούνται στο περιθώριο, να θάβονται ζωντανοί εκατομμύρια άνθρωποι.

Η Δύση όμως έχει διασπαστεί, όσον αφορά την επιλογή της σωστής λύσης για το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει – εμφανίζοντας συμπτώματα παράνοιας, έντονης σχιζοφρένειας. Ειδικότερα, η Γερμανία έχει την άποψη πως το φάρμακο είναι ο περιορισμός των πιστώσεων (λιτότητα) ισχυριζόμενη ότι, η ανάπτυξη θα επιστρέψει, όταν πραγματοποιηθούν οι απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές.

Για παράδειγμα η Ισπανία, όπου η έκρηξη της φούσκας των ακινήτων μείωσε την ανταγωνιστικότητα της, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στην ανεργία χιλιάδες άνθρωποι, πρέπει να δημιουργήσει θέσεις εργασίας σε νέους τομείς – γεγονός που προϋποθέτει την μετεκπαίδευση των εργαζομένων, η οποία απαιτεί χρόνο, καθώς επίσης μία ευέλικτη αγορά εργασίας. Το ίδιο και η Ελλάδα, στην οποία όμως η μείωση της ανταγωνιστικότητας οφείλεται, κατά τη Γερμανία, στη φούσκα της διαφθοράς, των υψηλών αμοιβών, της χαμηλής παραγωγικότητας και της υπεράριθμης στελέχωσης του δημοσίου.

Αντίθετα τόσο οι Η.Π.Α., όσο και η Ιαπωνία, πιστεύουν πως το φάρμακο είναι η αναθέρμανση της ζήτησης – με τη βοήθεια της παροχής ρευστότητας (αύξηση των πιστώσεων) στο σύστημα, εκ μέρους των κεντρικών τραπεζών. «Επενδύονται πολύ λίγα χρήματα, καταναλώνονται λιγότερα και αποταμιεύονται πάρα πολλά», είναι ο δικός τους ορισμός του προβλήματος.

Τα χρήματα βέβαια παραμένουν εγκλωβισμένα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημιουργώντας κερδοσκοπικές φούσκες – όπου όμως πιστεύεται πως πρόκειται για ένα παροδικό φαινόμενο, οπότε τα χρήματα (πιστώσεις) θα οδηγηθούν στην πραγματική οικονομία, αυξάνοντας τη ζήτηση και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας.

Η Μ. Βρετανία ευρίσκεται κάπου στο ενδιάμεσο, αφού αυξάνει προσεκτικά την ποσότητα χρήματος, ενώ εφαρμόζει μία περιορισμένη πολιτική λιτότητας – χωρίς όμως επιτυχία, όπως δεν έχουν επιτυχία και οι δύο προηγούμενοι.

Σε κάθε περίπτωση, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι εξαθλιώνονται, υποφέρουν και πεθαίνουν τόσο από τη μία, όσο και από την άλλη πολιτική που εφαρμόζεται, τα ποσά που κερδίζει η ελίτ από τις φούσκες είναι ιλιγγιώδη, τα περισσότερα στην ιστορία του δυτικού κόσμου – επίσης, τα χρήματα που ιδιοποιούνται οι ισχυρές χώρες, εις βάρος των αδύναμων και υπερχρεωμένων κρατών.      

Κατά την άποψη μας, το πρόβλημα δεν θα λυθεί εάν δεν συντονισθεί ολόκληρη η Δύση, αποφασίζοντας τηνυιοθέτηση μίας κοινής γραμμής – όποια και αν είναι αυτή, είτε η γερμανική, είτε η αμερικανική, αφού διαφορετικά θα πτωχεύσει. Εν τούτοις, απαιτείται αμέσως μετά η ριζική αλλαγή του οικονομικού μας συστήματος – η εύρεση κάποιου άλλου, το οποίο να μην στηρίζεται στην ανάπτυξη που, μεταξύ άλλων, καταναλώνει ανεύθυνα τους περιορισμένους φυσικούς πόρους του πλανήτη”.

 .

Ανάλυση       

Ενώ όλοι μας ασχολούμαστε με την Ελλάδα, θεωρώντας ότι αυτά που συμβαίνουν στην πατρίδα μας αποτελούν εξαίρεση, είναι δηλαδή μοναδικά στον πλανήτη, η πείνα στη Βρετανία έχει φτάσει σε επίπεδα «εκτάκτου ανάγκης», όπως επίσης η δημόσια υγεία – με την πολιτική λιτότητας, σε συνδυασμό με τον περιορισμό του κράτους πρόνοιας, να εντείνουν τα προβλήματα.

Σύμφωνα με εφημερίδα της χώρας (Independent), μία ομάδα γιατρών, καθώς επίσης ανώτατων ακαδημαϊκών από το ιατρικό ερευνητικό συμβούλιο και από δύο κορυφαία πανεπιστήμια δήλωσε ότι, παρατηρείται μία απότομη αύξηση στον αριθμό των ατόμων, τα οποία χρειάζονται επειγόντως επισιτιστική βοήθεια – ενώ εάν δεν ληφθούν αμέσως μέτρα, θα είναι πολύ αργά για να προληφθούν οι συνέπειες. Στο γράφημα που ακολουθεί, φαίνεται η ραγδαία αύξηση εκείνων των Βρετανών, οι οποίοι λαμβάνουν επισιτιστική βοήθεια.

.

Τάση αύξησης επισιτιστικής βοήθειας στη Βρετανία

.

Περαιτέρω, ενώ οι αγορές της Ευρώπης έχουν αποσυνδεθεί εντελώς από τη «θεμελιώδη πραγματικότητα», η μεγαλύτερη αγορά ομολόγων παγκοσμίως, η ιαπωνική, είναι «κλινικά νεκρή» – αφού ανατροφοδοτείται σχεδόν μόνο από την κεντρική τράπεζα της χώρας, διατηρούμενη τεχνητά στη ζωή, χωρίς καμία επαφή με το «περιβάλλον».

Σύμφωνα με τους ειδικούς (Mizuho), οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής νομίζουν ανόητα ότι, μπορούν να διατηρήσουν το επίπεδο δανεισμού, χωρίς προβλήματα – με τις λειτουργίες της αγοράς να θυσιάζονται, στο βωμό της καταπολέμησης του αποπληθωρισμού.

Η ρευστότητα όμως έχει «εξατμισθεί», αφού η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει «καταβροχθίσει» το μεγαλύτερο μέρος της – γεγονός που σημαίνει ότι, τυχόν περιορισμός των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης (τύπωμα χρημάτων), θα μπορούσε να προκαλέσει μία ραγδαία πτώση των τιμών των ομολόγων. Η πρόσφατη πτώση (διάγραμμα), επιβεβαιώνει αναμφίβολα τα παραπάνω συμπεράσματα.

.

Εξέλιξη των τιμές των ομολόγων της Ιαπωνίας τις τελευταίες 3 ημέρες

.

Η κατάρρευση τώρα των τιμών των ομολόγων θα δημιουργήσει στην Ιαπωνία, όπως προβλέπεται και για τις Η.Π.Α., πολύ μεγάλα προβλήματα, όσον αφορά την ομαλοποίηση της οικονομίας. Απλούστερα, η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας έχει «δολοφονήσει» την αγορά κρατικών ομολόγων, με εξαιρετικά οδυνηρά αποτελέσματα για το μέλλον της χώρας – η οποία πολύ δύσκολα θα αποφύγει τη χρεοκοπία, «εξάγοντας» μεγάλα δεινά σε παγκόσμια κλίμακα.

Σαν αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών, καθώς επίσης των μέτρων ποσοτικής διευκόλυνσης, τα οποία θα διευρυνθούν στις αρχές του επομένου έτους, για να αποφευχθεί η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης λόγω της αύξησης του ΦΠΑ, τα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας, όπως και πολλοί άλλοι επενδυτές, εγκαταλείπουν τις αγορές ομολόγων – επιλέγοντας την τοποθέτηση τους στις μετοχές, με προβλεπόμενο αποτέλεσμα την περαιτέρω, κατακόρυφη αύξηση των χρηματιστηριακών δεικτών και την κατάρρευση του γεν.

ΟΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

Αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα τον πλανήτη στη νέα, παγκοσμιοποιημένη και σε ακραίο βαθμό επικίνδυνη μορφή του, είναι η αλληλεξάρτηση όλων των χωρών μεταξύ τους – λόγω της οποίας είναι εξαιρετικά αυξημένος ο κίνδυνος ενός παγκόσμιου κραχ.

Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν να μετατραπούν σε μπούμερανγκ οι ελπίδες των κεντρικών τραπεζών της Δύσης, να εξάγουν τον πληθωρισμό στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – τον οποίο αναμφίβολα «επωάζει» η συνεχής αύξηση των ποσοτήτων χρημάτων (QE).

Η αύξηση αυτή, με στόχο να αποφευχθεί ο αποπληθωρισμός, είναι κάτι παραπάνω από επικίνδυνη – πόσο μάλλον όταν τα νέα χρήματα (διάγραμμα που ακολουθεί), έχουν φτάσει ήδη στα ιλιγγιώδη επίπεδα των 10 τρις $.

.

Εξέλιξη αύξησης ποσοτήτων ρευστότητας συνολικά των Fed, EKT, Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας, Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας, Κεντρική Τράπεζα της Κίνας

.

Οι φόβοι της «εκπυρσοκρότησης του όπλου προς τα πίσω» εντείνονται από το γεγονός ότι, τα ανεξόφλητα χρέη των επιχειρήσεων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ – πλησιάζοντας τα 460 δις $. Δηλαδή, στο υψηλότερο σημείο από την εποχή της ασιατικής κρίσης (1997/98).

Για την καλύτερη κατανόηση του γεγονότος αυτού, τα χρέη των συγκεκριμένων εταιρειών έχουν τετραπλασιαστεί σε σχέση με το 2008, αποτελώντας το 10% των συνολικών χρεών όλων των επιχειρήσεων του πλανήτη.

Πρόκειται προφανώς για ένα εξοργιστικά επικίνδυνο ύψος, έχοντας προκληθεί από τη συνεχή παροχή ρευστότητας, με μηδενικό κόστος, εκ μέρους των κεντρικών τραπεζών της Δύσης. Ειδικά από την πλευρά της Fed, η οποία ρισκάρισε, δυστυχώς  συνειδητά την κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος - απλά και μόνο για να συνεχίσει να τρέφεται η οικονομική ελίτ, από τις σάρκες της πλειοψηφίας των πολιτών της Δύσης, καθώς επίσης των υπολοίπων κρατών του πλανήτη.

Σε πολλές χώρες λοιπόν είναι ήδη εμφανή τα συμπτώματα της δημιουργίας «πιστωτικών υπερβολών» (φούσκες) στα χρηματιστήρια – όπως φάνηκε, μεταξύ άλλων, από την εισαγωγή του Twitter (άρθρο) το οποίο, παρά το ότι δεν έχει ακόμη δημιουργήσει κέρδη (63 εκ. $ ζημίες στο πρώτο εξάμηνο του 2013), ενώ δεν προβλέπεται ούτε στο άμεσο μέλλον, αξιολογήθηκε από τους επενδυτές στα 16 δις $.

Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το Facebook (άρθρο), το οποίο ξεπέρασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ διαστρέβλωσης – ενώ νομίσματα φούσκες και από το πουθενά, χωρίς κανένα απολύτως αντίκρισμα, όπως το Bitcoin ή το Litecoin, έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.

Ευτυχώς, με την απαγόρευση της Κίνας, όσον αφορά τις συναλλαγές των τραπεζών της με το διαδικτυακό νόμισμα, η τιμή του μειώθηκε κατά 32% περίπου – μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα (διάγραμμα, όπου φαίνεται η αντίστροφη σχέση του με το χρυσό) και με τεράστιους όγκους, κατά 400 $ στα 840 $ από 1.242 προηγουμένως (-51% το Litecoin).

.

Εξέλιξη Bitcoin

.

Ειδικά όσον αφορά το Bitcoin, διαπιστώθηκε πως τις τελευταίες ημέρες οι κάτοχοι του αγόραζαν μαζικά χρυσό, πληρώνοντας με το συγκεκριμένο νόμισμα – γεγονός απόλυτα φυσικό, αφού λίγο καιρό πριν αγόραζαν με ένα Bitcoin μία ουγγιά ασημιού (20 $), ενώ στις αρχές της εβδομάδας αγόραζαν μία ολόκληρη ουγγιά χρυσού(1.240 $).

.

Αριθμός συναλλαγών με Bitcoin το τρέχον έτος (2013)

.

Οι συναλλαγές δε με το νόμισμα αυτό αυξάνονται γεωμετρικά  – όπως φαίνεται από το προηγούμενο διάγραμμα (πηγή η υπηρεσία πληρωμών Bitpay, η οποία κατέγραψε το Νοέμβριο 55.288 συναλλαγές).

Εν τούτοις, η «κυκλικά προσαρμοσμένη τιμή προς κέρδη» (CAPE or Shiller-P/E) στις Η.Π.Α., με βάση την οποία κρίνεται εάν είναι φθηνό ή ακριβό ένα χρηματιστήριο, δεν είναι υπερβολικά υψηλή, όπως φαίνεται από το διάγραμμα που ακολουθεί – το οποίο «προδίδει» ακριβώς τη φούσκα του διαδικτύου (2000).

.

.

Ειδικότερα, ο μέσος όρος της δεκαετούς σχέσης «CAPE-ratio» από το 1871 είναι 17 – με χαμηλότερο το 7 (1933) και υψηλότερο το 42,5 (2000). Σήμερα, ο αμερικανικός δείκτης S&P βρίσκεται στο 24,6 – οπότε δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «υπερβολή» ή ως «φούσκα έτοιμη να εκραγεί».

Η αιτία είναι κατά πολλούς η μεγάλη κερδοφορία των επιχειρήσεων, εις βάρος των εργαζομένων – η οποία όμως μπορεί να αντιστραφεί απότομα και ξαφνικά, ανατρέποντας ριζικά τα συμπεράσματα που εξάγονται από το παραπάνω διάγραμμα.

 .

Η ΦΟΥΣΚΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ      

Η φούσκα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ίσως πιο απειλητική, από την αντίστοιχη στη Δύση, επειδή έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο γκρεμό. Η αιτία είναι το ότι, λόγω των χαμηλών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών οι επενδυτές, αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις, τοποθέτησαν τεράστιες ποσότητες χρημάτων στις αναδυόμενες χώρες – πριν από όλους οι τράπεζες, καθώς επίσης τα κερδοσκοπικά κεφάλαια (hedge funds).

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σημειώσουμε πως, μία από τις παρενέργειες των χαμηλών επιτοκίων, εκτός από την προηγούμενη, είναι η μείωση των χρημάτων των συνταξιοδοτικών ταμείων και ασφαλιστικών εταιρειών – όταν ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος από τα επιτόκια καταθέσεων. Προσπαθώντας λοιπόν κανείς να επιλύσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης με τα χαμηλά επιτόκια, δημιουργεί άλλα προβλήματα, όχι λιγότερο σοβαρά.

Συνεχίζοντας, οι επιχειρήσεις των συγκεκριμένων χωρών, δανείσθηκαν από τους επενδυτές απίστευτα ποσά σε δολάρια, για να αναπτύξουν τις δραστηριότητες τους – κερδίζοντας από τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις, καθώς επίσης από τα πρωτοφανή στην ιστορία χαμηλά επιτόκια. Στο ξεκίνημα λοιπόν της ανόδου, οι αυξημένες ισοτιμίες των νομισμάτων κρατών όπως η Νότια Αφρική, η Ινδία, η Βραζιλία και η Τουρκία, λόγω των μεγάλων εισροών συναλλάγματος, στήριξαν ακόμη περισσότερο το ρυθμό ανάπτυξης τους.

Σήμερα όμως ευρίσκονται υπό κλιμακούμενη πίεση – αφού η απλή ανακοίνωση της Fed την άνοιξη, σύμφωνα με την οποία θα σταματούσε ενδεχομένως η παροχή ρευστότητας εκ μέρους της (QE), οδήγησε αρκετούς επενδυτές στη μαζική απόσυρση των κεφαλαίων τους από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Αμέσως μετά, τα νομίσματα πολλών από αυτές τις χώρες βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση (διάγραμμα), ενώ σταθεροποιήθηκαν μόνο με τη βοήθεια των μαζικών παρεμβάσεων των κεντρικών τους τραπεζών, στην αγορά συναλλάγματος.

.

Εξέλιξη συναλλαγμάτων των αναπτυσσόμενων χωρών

.

Μοναδική εξαίρεση ήταν φυσικά η Κίνα – η οποία άλλωστε δεν επιτρέπει την ελεύθερη διακύμανση του νομίσματος της. Η Fed βέβαια, αντιλαμβανόμενη τι ακριβώς θα ακολουθούσε, αναίρεσε την ανακοίνωση της - αποτελώντας σήμερα «όμηρο» της πολιτικής της, αφού αδυνατεί να σταματήσει την παροχή ρευστότητας (πόσο μάλλον να αποσύρει, ως οφείλει, την πλεονάζουσα), με ανυπολόγιστες συνέπειες για το μέλλον του πλανήτη.

Ένα από τα πιο γνωστά θύματα της παραπάνω εξέλιξης ήταν ο βραζιλιάνος δισεκατομμυριούχος Batista – ο οποίος έχασε μέσα σε ελάχιστους μήνες το 99% της περιουσίας του (34,5 δις $, ο 7^ος πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη), καθώς επίσης το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματικής αυτοκρατορίας του. Η αιτία ήταν το ότι, πολλές από τις εταιρείες του ήταν ζημιογόνες, επιβιώνοντας αφενός μεν από τα δάνεια των ξένων επενδυτών, αφετέρου από τις υποσχέσεις του για μελλοντικά κέρδη.

Ενδεχομένως λοιπόν να ευρισκόμαστε ήδη στο ξεκίνημα μίας σειράς χρεοκοπιών σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες – κάτι ανάλογο δηλαδή, με αυτά που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης (1997-98), η οποία άρχισε από την Ταϋλάνδη, επεκτεινόμενη στη Ρωσία και στη Νότιο Αμερική, μέσα σε χρόνο μηδέν.

Ολοκληρώνοντας, εάν συνεχίσει η πίεση στα νομίσματα των αναπτυσσομένων οικονομιών, όπως παρατηρείται ήδη, θα χρεοκοπήσει ένας μεγάλος αριθμός από τις επιχειρήσεις τους – γεγονός που θα δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα στις βιομηχανικές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη, οι τράπεζες της οποίας έχουν δανείσει μεγάλα ποσά, τα οποία φθάνουν έως και το 50% των συνολικών δανείων τους.

 .

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ενώ μαίνεται η μεγαλύτερη, η πλέον καταστροφική καταιγίδα όλων των εποχών, το ελληνικό πλοίο ευρίσκεται μέσα στο ασφαλέστερο λιμάνι του πλανήτη – στην Ευρωζώνη. Εν τούτοις λεηλατείται, υποφέρει, λιμοκτονεί και εξευτελίζεται από τα μεγαλύτερα πλοία, έχοντας υποστεί τεράστιες βλάβες – με δική του ευθύνη, αλλά και με ευθύνη των άλλων, κυρίως δε της Γερμανίας.

Σύμφωνα με πολλούς, η μοναδική λύση που του απομένει είναι η εγκατάλειψη του ασφαλούς λιμανιού, με κατεύθυνση την ανοιχτή θάλασσα – αψηφώντας την καταιγίδα και τους κινδύνους που εμπερικλείει.Πρόκειται ασφαλώς για μία θαρραλέα και υπερήφανη λύση, την οποία δεν μπορεί κανένας να κατηγορήσει – πόσο μάλλον όταν το ελληνικό πλοίο κινδυνεύει να βυθιστεί μέσα στο λιμάνι, όπου το ένα πλήρωμα συνεχίζει να τρέφεται από τις σάρκες του άλλου, αδυνατώντας ή μη θέλοντας να εξασφαλίσει διαφορετικά την επιβίωση του.

Λογικά βέβαια, θα πρέπει να επισκευασθεί προηγουμένως, εάν θέλει να έχει κάποια ελπίδα επιβίωσης στην ανοιχτή θάλασσα – ειδικά επειδή η καταιγίδα δεν φαίνεται να κοπάζει αλλά, αντίθετα, επιδεινώνεται. Ουσιαστικά λοιπόν αντιμετωπίζει μία κατάσταση του τύπου «εμπρός γκρεμός και πίσω ρέμα» - ένα διαβολικό δίλημμα, στο οποίο πρέπει μεν να δοθεί επειγόντως μία απάντηση, η οποία όμως δεν είναι καθόλου εύκολη.

Αυτό λοιπόν που απομένει, μέχρι να ληφθεί η τελική απόφαση, δεν είναι άλλο από την σθεναρή, συλλογική, τολμηρή άμυνα του, απέναντι στις επιθέσεις των άλλων πληρωμάτων. Επίσης, η δημιουργία συμμαχιών, ενώ παράλληλα θα επισκευάζεται με κάθε θυσία – έτσι ώστε να είναι έτοιμο να εγκαταλείψει το λιμάνι, είτε όταν κοπάσει η καταιγίδα, είτε όταν το αποφασίσουν πολλά καράβια μαζί, είτε όταν ο κίνδυνος να βυθιστεί αύτανδρο μέσα στο λιμάνι είναι μεγαλύτερος, από τον αντίστοιχο στην ανοιχτή, άγρια θάλασσα.