Β.Βιλιάρδος-ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΚΑΙ Η ΔΡΑΧΜΗ

ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΚΑΙ Η ΔΡΑΧΜΗ: Όταν οι πολίτες μία χώρας δεν ξέρουν που πηγαίνουν, είναι αδύνατον να συνδράμουν στην επίλυση των προβλημάτων του κράτους τους – ενώ χωρίς αυτούς, δεν μπορεί ποτέ να επιτύχει μία κυβέρνηση

Ολόκληρη η συνέντευξη, μέρος της οποίας δημοσιεύθηκε με κάποιες μικρές αλλαγές στο news247 -

Εισαγωγή: Λίγες ημέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής, η οποία θα κρίνει την «τύχη» του ελληνικού δημόσιου χρέους, ο κ. Β.Βιλιάρδος αναλύει και εξηγεί, τι σημαίνει «κούρεμα» σε πραγματικά νούμερα και υπό τις σημερινές συνθήκες, τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα για να αποφύγει την πτώχευση, έστω και την ύστατη στιγμή, καθώς επίσης τι θα σημάνει η μονομερής και οικιοθελής αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις του για την αποδοτικότητα των μέτρων της κυβέρνησης και κατά πόσο οι θυσίες των Ελλήνων «πιάνουν τόπο»"; Ακολουθούν οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις:

Συνέντευξη

Αρχικά, μάθαμε τους όρους στάση πληρωμών ή απλή χρεοκοπία, που επέρχεται μονομερώς και ελεγχόμενη, που προϋποθέτει τη συμφωνία των πιστωτών μας. Κι εκεί που πιστέψαμε, πως μάθαμε τις "επιλογές" μας, μας έγιναν οικείοι οι όροι ευρεία αναδιάρθρωση, συντεταγμένη χρεοκοπία και «κούρεμα χρέους». Τι διαφορά έχουν οι όροι αυτοί μεταξύ τους; Πόσες παραλλαγές χρεοκοπίας υπάρχουν; Τι είναι με απλά λόγια το «κούρεμα», ισοδυναμεί με κυριολεκτική διαγραφή μέρους του χρέους;

Ουσιαστικά υπάρχουν οι δύο βασικές μορφές που αναφέρετε: η χρεοκοπία δηλαδή, με ή χωρίς τη συμφωνία των δανειστών. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλές παραλλαγές, ανάλογα με τον τρόπο που χειρίζεται μία κυβέρνηση (ή που της επιτρέπεται να χειρισθεί) την αδυναμία εξόφλησης των οφειλών της. Το «κούρεμα» είναι η κυριολεκτική διαγραφή ενός μέρους των χρεών του κράτους - όπως συμβαίνει με μία επιχείρηση, η οποία έχει υπαχθεί στο άρθρο 99 του πτωχευτικού κώδικα και στη συνέχεια διαπραγματεύεται με τους πιστωτές της, με στόχο να της διαγράψουν ένα ποσοστό του χρέους της για να γίνει βιώσιμη.

Τι είναι το πιστωτικό γεγονός και για ποιο λόγο συνδέονται συχνά οι δύο αυτοί όροι, πιστωτικό γεγονός και «κούρεμα» χρέους;

Πιστωτικό γεγονός είναι ο χαρακτηρισμός της χρεοκοπίας εκ μέρους των εταιρειών αξιολόγησης, ο οποίος επιτρέπει στους κατόχους ασφαλιστηρίων έναντι πιστωτικών απωλειών (CDS), να εισπράξουν τις ζημίες τους από τις ασφαλιστικές, από τις οποίες έχουν αγοράσει τα CDS. Δηλαδή, οι κάτοχοι ομολόγων, οι οποίοι τα ασφαλίζουν για να μη χάσουν τα χρήματα τους, πληρώνονται από τις εταιρείες ασφάλισης, όταν η απώλεια χαρακτηρισθεί ως πιστωτικό γεγονός (χρεοκοπία).

Οι ζημίες αυτές είναι είτε ολόκληρη η αξία των ομολόγων του κράτους που αδυνατεί να τα πληρώσει στη λήξη τους, είτε μέρος της αξίας τους, εάν το κράτος διαγράψει (κουρέψει)  ένα ποσόν και πληρώσει το υπόλοιπο. Στην περίπτωση της Ελλάδας, με βάση τη συμφωνία της 21^ης Ιουλίου, η οποία προβλέπει την εθελούσια διαγραφή ύψους 21% εκ μέρους των δανειστών, οι εταιρείες αξιολόγησης έχουν συμφωνήσει να μην χαρακτηρισθεί ως πιστωτικό γεγονός – άρα όχι σαν χρεοκοπία, οπότε δεν θα πληρώσουν οι ασφαλιστικές εταιρείες την απώλεια του 21%, αλλά θα το χάσουν οι κάτοχοι των ομολόγων.   

Σε ποιους χρωστάει η Ελλάδα ακριβώς και ποιος αποφασίζει το «κούρεμα»;

Στον Πίνακα που ακολουθεί βλέπετε σε ποιους ακριβώς χρωστούσε η Ελλάδα (τους κυριότερους), λίγους μήνες πριν (κάποια από τα ποσά έχουν διαφοροποιηθεί έκτοτε). Ουσιαστικά το «κούρεμα» αποφασίζεται από την κυβέρνηση, με τη συμφωνία των πιστωτών - αφού διαφορετικά πρόκειται για μονομερή άρνηση εξόφλησης μέρους των χρεών. Σήμερα, η διαπραγμάτευση είναι μεταξύ της Ευρωζώνης και των δανειστών μας, μάλλον ερήμην μας, με στόχο να μην χαρακτηρισθεί πιστωτικό γεγονός η διαγραφή και να συνοδευθεί με την παροχή εγγυήσεων η πληρωμή των υπολοίπων - εκ μέρους της Ευρώπης για τους δανειστές μας και εκ μέρους της Ελλάδας προς την Ευρώπη.  

ΠΙΝΑΚΑΣ: Οι μεγαλύτεροι δανειστές της Ελλάδας (σε δις €)

Οργανισμός	Ποσόν	Οργανισμός	Ποσόν
ΕΚΤ	49,0	Groupama (Γαλλία)	2,0
Χώρες ΕΕ	38,0	CNP (Γαλλία)	2,0
Δημόσια Ελληνικά ταμεία	30,0	ΑΧΑ (Γαλλία)	1,9
Ξένα δημόσια ταμεία	25,0	Τράπεζα Κύπρου	1,8
ΔΝΤ	15,0	Deutsche Bank	1,6
Εθνική τράπεζα (ΕΤΕ)*	13,2	LBBW (Γερμανία)	1,4
Κεντρικές τράπεζες ΟΝΕ	13,1	ING (Ολλανδία)	1,4
Eurobank	9,0	Allianz (Γερμανία)	1,3
Τράπεζα Πειραιώς	8,0	BPCE (Γαλλία)	1,2
FMS (HRE)	6,3	Ageas (Βέλγιο)	1,2
Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ)	6,0	RBS (Βρετανία)	1,1
BNP Paribas	5,0	DZ Bank (Γερμανία)	1,0
Αγροτική (ΑΤΕ)	4,6	Unicredito (Ιταλία)	0,9
Alpha bank	3,7	Intesa SP (Ιταλία)	0,8
Dexia **	3,5	HSBC (Βρετανία)	0,8
Ταχυδρομικό Ταμ. (ΤΤ)	3,1	Erste Bank (Αυστρία)	0,8
Generali (Ιταλία)	3,0	Munich Re (Γερμανία)	0,7
Commerzbank (Γερμανία)	2,9	Rabobank (Ολλανδία)	0,6
Societe Generale (Γαλλία)	2,9	Credit Agricole	0,6
Marfin (Ελλάδα)	2,3	KBC (Βέλγιο)	0,6

* ΕΤΕ 13,2 δις € ομόλογα και 5,4 δις € δάνεια, συνολικά 18,6 δις €

** Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Γαλλία

Πηγή: Barclays Capital

Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Σημείωση: Η Ελλάδα οφείλει στις τράπεζες των Η.Π.Α. μόλις 1,5 δις $. Εν τούτοις, οι υπόλοιπες τοποθετήσεις των αμερικανικών τραπεζών είναι της τάξης των 34 δις $, αφού αυτές ασφαλίζουν κυρίως τις ευρωπαϊκές με CDS.

Πρόσφατα ο Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, Μ. Σάλλας, ανέφερε ότι ένα κούρεμα της τάξεως 50% δεν ισοδυναμεί με περισσότερα από 20 με 25 δισ. ευρώ από τα 360 δισ. ευρώ, που είναι το συνολικό ελληνικό δημόσιο χρέος. Πρακτικά, με πραγματικά νούμερα, τι σημαίνει «κούρεμα» της τάξεως του 50% ή 60%, όσον αφορά τη μείωση του χρέους; Ποια δάνεια αφορά και ποια εξαιρούνται;

Πιθανότατα η Τράπεζα Πειραιώς έχει σε γενικές γραμμές δίκιο, εάν πράγματι έχει συμφωνηθεί να εξαιρεθούν τα ομόλογα ύψους 60 δις € που κατέχει η ΕΚΤ (αν και τα έχει αγοράσει σε χαμηλότερες τιμές), τα δάνεια της Τρόικας ύψους  65 δις €,  τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου (15 δις €), άλλα δάνεια του δημοσίου (20 δις €), καθώς επίσης τα ομόλογα λήξης μετά το 2010 (45 δις €) – ενώ φυσικά δεν θα υπάρξει διαγραφή των απαιτήσεων όλων όσων δανειστών μας δεν συμφωνήσουν.

Συνολικά λοιπόν δεν θα διαγραφεί τίποτα από περίπου 250 δις € οπότε, εάν θεωρήσουμε ότι το χρέος είναι σήμερα 360 δις €, θα διαγραφόταν το 50% από τα 110 δις € - ήτοι γύρω στα 55 δις € το ανώτατο, με ένα μεγάλο μέρος να αφορά δικές μας τράπεζες και δικά μας ασφαλιστικά ταμεία (άρα η διαγραφή των δανείων των ξένων δεν θα υπερέβαινε τα 25-30 δις €).  

Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο υπουργός Οικονομικών, Ευ. Βενιζέλος, ξεκαθάρισε, πως τα έσοδα που θα προέκυπταν ή θα προκύψουν από τις αποκρατικοποιήσεις, θα χρησίμευαν ή θα χρησιμεύσουν στη μείωση του δημόσιου χρέους και όχι του ελλείμματος. Συνεπώς, ποιο το νόημα των αποκρατικοποιήσεων, εάν το δημόσιο χρέος περικοπεί με το «κούρεμα»;

Τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις προφανώς μειώνουν το χρέος και όχι τα ελλείμματα - όπως συμβαίνει όταν μία επιχείρηση πουλάει τα μηχανήματα της για να εξοφλήσει τις τράπεζες και όχι για να καλύψει τις λειτουργικές ζημίες της.  Κατά τη γνώμη μου, οφείλουμε να είμαστε αντίθετοι με την αποκρατικοποίηση των κοινωφελών και στρατηγικών επιχειρήσεων της πατρίδας μας, καθώς επίσης των κερδοφόρων.  Ειδικά όσον αφορά τις τελευταίες, τα έσοδα από την πώληση τους μειώνουν μεν το δημόσιο χρέος, αλλά αυξάνουν τα ελλείμματα, αφού παύει το δημόσιο να εισπράττει τα κέρδη τους. Η αύξηση τώρα των ελλειμμάτων εκβάλει στα χρέη, οπότε σε τελική ανάλυση τα χρέη επανέρχονται.

Στην προκειμένη περίπτωση, είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Η.Π.Α. οι οποίες, ενώ ιδιωτικοποίησαν τα πάντα, τα χρέη τους αυξήθηκαν - από σχεδόν μηδενικά το 1980, στο 100% σήμερα του ΑΕΠ. Το «κούρεμα», στο ύψος που αναφέρεται, δεν φτάνει για τη βιώσιμη μείωση του χρέους – οπότε θα συνεχίσουν να απαιτούνται ιδιωτικοποιήσεις από τους δανειστές, πόσο μάλλον αφού είναι απαραίτητη προϋπόθεση της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, για την άσκηση της οποίας υποχρεώνει το ΔΝΤ τα θύματα του.  

Όσον αφορά στην καθημερινότητα των Ελλήνων, ένα «κούρεμα» χρέους, για παράδειγμα της τάξεως του 50%, μιλώντας πάλι με πραγματικά νούμερα, πώς θα επηρεάσει τις καταθέσεις μας, τα δάνειά μας, τις τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών και εν γένει το βιοτικό μας επίπεδο;

Αυτού καθαυτού η διαγραφή μέρους του χρέους από εκείνους τους δανειστές, οι οποίοι τελικά θα συμφωνήσουν, επειδή θα φοβηθούν ότι διαφορετικά θα χρεοκοπήσει η Ελλάδα και θα τα χάσουν όλα (μόνο αυτός είναι ο λόγος της ενδεχόμενης συμφωνίας τους), δεν πρόκειται να επηρεάσει την καθημερινότητα μας. Εν τούτοις, πρόκειται για χρεοκοπία, η οποία θα έχει τεράστια επακόλουθα για το βιοτικό μας επίπεδο. Για παράδειγμα, οι τράπεζες δεν πρόκειται να ανταπεξέλθουν με διαγραφή μεγαλύτερη του 21% - οπότε θα κρατικοποιηθούν κάποιες, θα σταματήσει η παροχή δανείων προς τις επιχειρήσεις, θα χρεοκοπήσουν αρκετές, θα αυξηθεί η ανεργία, οι τιμές επίσης κοκ.  

Ποιοι είναι οι δείκτες μέτρησης και πόσο μπορούν να «εξυπηρετήσουν», ώστε να αντιλαμβάνεται ένα κράτους πόσο κοντά βρίσκεται στη χρεοκοπία και άρα ίσως, να την αποφύγει; Είναι το μεγάλο δημόσιο χρέος ή το έλλειμμα ενός κράτους, που οδηγούν μία χώρα στη χρεοκοπία;

Οι βασικοί δείκτες είναι το δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ, τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, τα ελλείμματα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, ο ρυθμός ανάπτυξης και τα επιτόκια δανεισμού. Όταν το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 90% του ΑΕΠ, τα ετήσια ελλείμματα του προϋπολογισμού το 4%, τα ελλείμματα του ισοζυγίου το 6%, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι αρνητικός (ύφεση) και τα επιτόκια δανεισμού ξεπερνούν το 5%, το κράτος οφείλει να ενεργήσει αμέσως, με στόχο να αντιστρέψει την τάση – διαφορετικά δεν αποφεύγει τη χρεοκοπία. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω οδηγεί μία χώρα ανεπιστρεπτί στη χρεοκοπία.  

Μπορεί μία χώρα να έχει ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, ωστόσο να μειώνεται το δημόσιο χρέος της;

Φυσικά, εάν πουλάει δημόσια περιουσία, σε ποσοστό που ξεπερνάει τα ελλείμματα – όπως ένας ιδιώτης πουλάει τα περιουσιακά στοιχεία του, για να ανταπεξέλθει με τα χρέη και με τα έξοδα του.   

Πόσο απέχει το «κούρεμα» από την πτώχευση; Ποια είναι τα στάδια πριν τη χρεοκοπία και πόσα «σκαλοπάτια» απέχει μία χώρα, εν προκειμένω η Ελλάδα, από τον «πάτο», εάν μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε έτσι;

Το «κούρεμα» είναι πτώχευση - οπότε δεν απέχει καθόλου. Τα στάδια είναι η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, η αδυναμία εύρεσης δανειακών κεφαλαίων, ο δανεισμός από το ΔΝΤ και η αδυναμία εκπλήρωσης-τήρησης των απαιτήσεων του ΔΝΤ (το ΔΝΤ είναι  ουσιαστικά ένας σύνδικος κρατικής πτώχευσης, ένας μπράβος των τοκογλύφων καλύτερα) - η οποία έχει σαν αποτέλεσμα το σταμάτημα των δόσεων εκ μέρους του. Το πόσο απέχουμε «από τον πάτο» μπορείτε να το συμπεράνετε μόνοι σας.        

Είναι το «κούρεμα» η ενδεδειγμένη λύση πλέον για την Ελλάδα; Έχουμε αποφύγει τον κίνδυνο της χρεοκοπίας; Κι αν όχι, πώς θα μπορούσαμε να την αποτρέψουμε με τα σημερινά πλέον δεδομένα;

Δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση, ενώ είμαστε τόσο κοντά στη χρεοκοπία, όσο ποτέ. Θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να την αποτρέψουμε, εκμεταλλευόμενοι το ότι είμαστε μέλος της Ευρωζώνης, καθώς επίσης τη ζημία που θα προκαλούσε η χρεοκοπία μας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η οποία υπολογίζεται στα 5 τρις €.

Σε γενικές γραμμές, αφού δηλώσουμε στάση πληρωμών, φυσικά πριν από τη λήξη των ομολόγων, τότε θα πρέπει να διαπραγματευθούμε ψύχραιμα με τους δανειστές μας, επιδιώκοντας την εθελούσια μείωση των επιτοκίων δανεισμού μας στο 1,5% - καθώς επίσης την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων μας, για μία χρονική περίοδο 40-50 ετών, έντιμα και χωρίς καμία διαγραφή.

Φυσικά πρέπει να παραμείνουμε εντός της Ευρωζώνης, απαιτώντας να αντιμετωπισθούμε όπως ακριβώς η Γερμανία το 1953 και διεκδικώντας ενεργά τις γερμανικές επανορθώσεις – επίσης ευρωπαϊκές παραγωγικές επενδύσεις, οι οποίες θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας, αυξάνοντας τις εξαγωγές, το ΑΕΠ και την ανταγωνιστικότητα μας. 

  

Μετά από όλα τα βήματα, που έχει κάνει η Ελλάδα, κυρίως μέσα από τις θυσίες των Ελλήνων πολιτών, τα μέτρα που συνεχίζει να λαμβάνει η κυβέρνηση, εκτιμάτε πως θα έχουν αντίκρισμα; Ειδικά όσον αφορά στις απολύσεις, την εφεδρεία, το «μαχαίρι» στα εισοδήματα και τις συντάξεις και τις διαδοχικές φορολογικές ρυθμίσεις σε ακίνητη περιουσία και μη;

Δεν θα έχουν κανένα αποτέλεσμα αλλά, αντίθετα, είναι αυτά που θα μας καταδικάσουν αμετάκλητα στη χρεοκοπία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος, από το να επιλέγει ένα κράτος, εν μέσω κρίσης, μία πολιτική έντονης λιτότητας. Στη Βολιβία κάποτε αυτού του είδους τα μέτρα είχαν χαρακτηριστεί ως «ο κόσμος ενός τρελού κυβερνήτη, ο οποίος προκαλεί εσκεμμένα ύφεση».   

Πιστεύετε ότι τα μέτρα έχουν αποκτήσει πλέον μόνιμο χαρακτήρα ή κάποια στιγμή θα αρθούν και θα ανακτηθούν τα εργασιακά κυρίως δικαιώματα των Ελλήνων;

Όλα όσα μέτρα έχουν ληφθεί σε άλλες χώρες, οι οποίες έχουν επίσης υιοθετήσει τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική, είναι συνήθως μόνιμου χαρακτήρα. Βέβαια η παιδεία μας, καθώς επίσης η γενικότερη κοινωνική συμπεριφορά μας, όπως η επαγγελματική ή πολιτική ηθική μας κλπ., δεν αξίζουν κάτι καλύτερο. Δεν είναι όμως σωστό να πληρώσουν τα παιδιά μας, για τα δικά μας λάθη. 

Συχνά η Ελλάδα παρομοιάζεται με την περίπτωση της Αργεντινής, που χρεοκόπησε το 2001. Πρόσφατα, η πρόεδρος της χώρας, ανακοίνωσε αυξήσεις σε μισθούς. Η χώρα έχει καταφέρει να σταθεί ξανά στα πόδια της, χωρίς μάλιστα «συμμάχους» και χωρίς πρόσβαση στις αγορές. Μόνος «σύμμαχός» της ήταν το ΔΝΤ κι αυτός για 3 χρόνια... Η Ελλάδα αντίθετα, υποτίθεται πως έχει τη στήριξη της Ευρωζώνης. Άρα, εάν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, πόσο θα μας πάρει για να ανακάμψουμε, να βγούμε και πάλι στις αγορές και με ποιους όρους πλέον;

Η Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με την Αργεντινή – πόσο μάλλον με την τότε χρεοκοπία της, αφού δεν έχει τις ίδιες πλουτοπαραγωγικές πηγές, δεν έχουν επενδύσει οι ίδιοι στα ομόλογα της (στην Αργεντινή οι επενδυτές ήταν κυρίως Hedge funds, στην Ελλάδα τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία), δεν έχει την ίδια γεωπολιτική θέση, δεν έχει το ίδιο ύψος δημοσίου χρέους (η Αργεντινή είχε τότε χρέος ίσο με το 50% του ΑΕΠ της), δεν έχει δικό της νόμισμα, ενώ εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τα σημερινά χρηματοπιστωτικά όπλα μαζικής καταστροφής.

Εκτός αυτού η Αργεντινή, μετά από τρία χρόνια λεηλασίας της από το ΔΝΤ, κήρυξε μονομερώς στάση πληρωμών. Εάν η Ελλάδα χρεοκοπήσει ελεγχόμενα, τότε δεν πρόκειται να αποφύγει τη μετάλλαξη της σε ένα προτεκτοράτο, αυτού ο οποίος θα κερδίσει τελικά το σημερινό οικονομικό πόλεμο. Εάν κηρύξει μόνη της στάση πληρωμών και διαπραγματευθεί σωστά με τους δανειστές της, τότε η ανάκαμψη θα είναι εξαιρετικά γρήγορη – αν και η έξοδος της στις αγορές δεν θα είναι τόσο εύκολη.    

Πόσο θα επηρεάσει μία πιθανή χρεοκοπία την αλυσίδα της ελληνικής οικονομίας, την ανάπτυξη της χώρας, τις εισαγωγές και τις Τράπεζες; Πόσο θα επηρεάσει τους καταναλωτές, την εργασία ή μάλλον την ανεργία, την αγορά ακινήτων και τα στεγαστικά δάνεια;

Σε γενικές γραμμές, μία χρεοκοπία προκαλεί την κατάρρευση των τραπεζών καθώς επίσης των επιχειρήσεων της πραγματικής οικονομίας και των εσόδων του κράτους. Επομένως ακολουθούν εκτεταμένες απολύσεις, μείωση του ΑΕΠ (ύφεση), τεράστια ανεργία, αδυναμία εισαγωγών, φτώχεια, εγκληματικότητα, αδυναμία πληρωμής των δόσεων των δανείων, μεγάλη πτώση των τιμών των ακινήτων, μεγάλες κοινωνικές αναταραχές, εμφυλίους πολέμους κλπ. (άρθρα μας: Υποθετικό σενάριο χρεοκοπίας, Κρατική χρεοκοπία).  

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει μία «μεμονωμένη» χρεοκοπία, στο πλαίσιο της Ευρωζώνης, όταν ακόμη δεν υπάρχει μόνιμος μηχανισμός διάσωσης;

Σημαίνει ότι θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου και θα ακολουθήσει μία τεράστια κρίση, μεγαλύτερη ακόμη και από τη Μεγάλη Ύφεση του 1930 (άρθρο μας). 

Η Ελλάδα είναι τελικά «ισοδύναμο» και αυτονόητο μέλος της Ευρωζώνης; Τι θα σήμαινε έξοδος από αυτήν και ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις για τη «δραχμή» ή το οποιοδήποτε νέο νόμισμα;  

Θα σήμαινε την αρχή της διάλυσης της Ευρωζώνης – παράλληλα με την επιδρομή των καταναλωτών (bank run) στις τράπεζες της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας κλπ., η οποία θα οδηγούσε σε μία μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση.

Όσον αφορά την πατρίδα μας, η συμμετοχή στο κοινό νόμισμα είναι ουσιαστικά το μοναδικό όπλο της, απέναντι στους πάσης φύσεως εισβολείς. Η Ελλάδα διέθετε μία σχετικά εύρυθμη οικονομία, πριν ακόμη υιοθετήσει το κοινό νόμισμα - οπότε είχε τη δυνατότητα να επιβιώσει. Έκτοτε όμως, οι καταστάσεις έχουν αλλάξει δραματικά, αφού έχουμε σπαταλήσει πάρα πολλά χρήματα, έχουμε υπερχρεωθεί, δεν έχουμε καμία πρόσβαση στις αγορές, η χώρα μας έχει σχεδόν εξ ολοκλήρου «αποβιομηχανοποιηθεί» και παράγει ελάχιστα προϊόντα  - γεγονός που της έχει στερήσει πλέον αρκετά από τα πλεονεκτήματα που διέθετε. Παράλληλα, είναι στο στόχαστρο όλων των μεγάλων δυνάμεων, καθώς επίσης των διεθνών κερδοσκόπων, ενώ δεν είναι φυσικά σε θέση να τους αντιμετωπίσει «μετωπικά».

Ουσιαστικά δηλαδή, όταν αναφερόμαστε σε «μονομερή» έξοδο από το Ευρώ και επιστροφή στη δραχμή, αναπολούμε ρομαντικά το παρελθόν και το τότε βιοτικό μας επίπεδο, όπως αναπολεί κάποιος τα παιδικά του χρόνια, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι, οι συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά και πως θα ήταν μάλλον αδύνατον να επιβιώσουμε, με την υποτίμηση που θα ακολουθούσε (50-90%) - η οποία θα εξακόντιζε το εξωτερικό χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, στα ύψη, θα μείωνε τις αμοιβές σε επίπεδα εξαθλίωσης, όπως επίσης όλες τις αξίες (ακίνητα κλπ.).

Παράλληλα, θα ήταν πολύ δύσκολο να ανταπεξέλθουμε με τον πληθωρισμό, με την αδυναμία εισαγωγών (κυρίως ενέργειας και πρώτων υλών), οι οποίες απαιτούν «σκληρό νόμισμα», με την ανεργία και με τόσα άλλα, τα οποία είναι αδύνατον να προβλέψουμε με κάποια σχετική ασφάλεια (άρθρο μας). Τέλος ας μην ξεχνάμε ότι, η ανεργία ύψους 30%, ο υπερπληθωρισμός και η ύφεση, καθώς επίσης μία γενικευμένη οργή για αυτό που φάνταζε ως μία παγκόσμια συνωμοσία εις βάρος της χώρας, ήταν αυτό που αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την ανάληψη της εξουσίας από το ναζισμό στη Γερμανία – ένα «δίδαγμα» της Ιστορίας, το οποίο δεν θα έπρεπε να υποτιμάμε.  

Για άρνηση πληρωμής του χρέους με το χαρακτηρισμό του ως επαχθές ή με την νόμιμη αιτιολογία ότι, η χώρα μας δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού της, δεν μπορούμε να μιλάμε, αφού κάτι τέτοιο προϋποθέτει (α) πως τα χρήματα των δανείων μας σπαταλήθηκαν από δικτατορικά καθεστώτα και (β) ότι η χώρα είναι άνευ πόρων. Το πρώτο δεν ισχύει, αφού τα τελευταία 30 χρόνια είχαμε Δημοκρατία, ενώ το δεύτερο επίσης όχι – αφού διαθέτουμε αποδεδειγμένα μεγάλη δημόσια και ιδιωτική περιουσία, καθώς επίσης πολύ πλούσιο και ανεκμετάλλευτο υπέδαφος.

Ειδικά όσον αφορά το Ecuador, ο πρόεδρος του οποίου (R.Correa) χαρακτήρισε «μονομερώς» τον εξωτερικό δανεισμό ως απεχθή και παράνομο (3,9 δις $ μόλις, η χώρα χρεοκόπησε το 1999 και αναδιάρθρωσε το χρέος της το 2000, χωρίς επιτυχία), ισχυριζόμενος ότι ξεκίνησε από την εποχή της δικτατορίας και συνέχισε να είναι προς όφελος μόνο των ξένων πολυεθνικών, η σημερινή κατάσταση που επικρατεί στο Ecuador, μάλλον δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ωφέλιμη για τη χώρα.      

 

Με ποια ισοτιμία θα γινόταν η υποτίμηση του νέου νομίσματος; Με απλά λόγια, πόσο χειρότερα μπορεί να είναι, εάν επιστρέψουμε στη δραχμή;

Η ισοτιμία θα καθοριζόταν από την κυβέρνηση. Με κριτήριο την απώλεια της ανταγωνιστικότητας μας από την ημερομηνία εισόδου μας, την «εσωτερική» υποτίμηση δηλαδή του Ελληνικού ευρώ, θα έπρεπε να είναι της τάξης του 30-50% υψηλότερη από το 2001 (περί τις 500 δρχ./ευρώ). Αντίθετα, με κριτήριο την ενδεχόμενη, συμφέρουσα μετατροπή των παλαιών ομολόγων σε δραχμές (επιτρέπεται, εάν ψηφισθεί από το κοινοβούλιο), θα έπρεπε να παραμείνει στις τότε 340 δρχ. – όπου όμως θα ακολουθούσε υποτίμηση, μεγαλύτερη από το 50%. Για την επιστροφή μας στη δραχμή και τους κινδύνους, κάτι που θα σήμαινε ότι θα είχαμε τα αποτελέσματα της χρεοκοπίας στο πολλαπλάσιο, αναφέρθηκα παραπάνω.

Ο κ. Βενιζέλος χαρακτήρισε την έξοδο από την Ευρωζώνη, ως επιλογή που «οδηγεί όχι σε εθνική υπερηφάνεια, αλλά σε εξαθλίωση». Υπάρχει συμφέρων για την Ελλάδα τρόπος εξόδου;

Ανεξάρτητα από υπερηφάνειες και εγωισμούς, εγώ τουλάχιστον δεν βλέπω να υπάρχει συμφέρων τρόπος εξόδου. Θα ήταν σίγουρα σωστό να μην είχαμε εισέλθει στο χώρο του ευρώ ή, ακόμη καλύτερα, να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί, αφού εισήλθαμε. Σήμερα όμως είναι πολύ αργά για να αποχωρήσουμε μονομερώς, εάν βέβαια δεν θέλουμε να καταλήξουμε σαν την Κούβα ή τη Β. Κορέα – εκτός εάν διαλυθεί τελικά ολόκληρη η Ευρωζώνη. 

Μετά τη συναίνεση, που με τόση «έμφαση» ζητούσε ο πρωθυπουργός και δεν επετεύχθη ποτέ, σειρά τώρα έχουν τα σενάρια άμεσης προσφυγής στην κάλπη ή συγκρότησης κυβέρνησης εθνικής ενότητας - συνεργασίας - εκτάκτου ανάγκης, όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται. Κατά πόσο θα μπορούσε να βοηθήσει την κατάσταση μία από τις δύο επιλογές;

Λυπάμαι, αλλά ο τομέας της Πολιτικής δεν ανήκει στο δικό μου γνωστικό πεδίο. Πάντως, συναίνεση ή μη, αυτό που έχει σημασία είναι η εκπόνηση ενός ρεαλιστικού σχεδίου εξόδου μας από την κρίση - ένα business plan δηλαδή, με τη ενεργητική συνδρομή των ικανότερων Ελλήνων, το οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει. Όταν οι πολίτες μία χώρας δεν ξέρουν που πηγαίνουν, τι ακριβώς απαιτείται από αυτούς ή τις μελλοντικές τους προοπτικές, είναι αδύνατον να συνδράμουν στην επίλυση των προβλημάτων του κράτους τους. Όμως, χωρίς αυτούς, δεν μπορεί ποτέ να επιτύχει μία κυβέρνηση – ακόμη και αν ήταν η καλύτερη όλου του πλανήτη.        

Είναι με άλλα λόγια θετική η αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης και κατ' επέκταση της κυβέρνησης ή συμφέρει τη χώρα, να δίνεται προς τα έξω η εικόνα ή εντύπωση σταθερότητας;

Η σταθερότητα μίας αξιόπιστης χώρας, επηρεάζει θετικά τις αγορές – αρκεί βέβαια να μην είναι ψεύτικη, με σκοπό απλά να παραπλανήσει. Οι αγορές είναι δυστυχώς πολύ πιο έξυπνες, σημαντικά πιο γρήγορες και εξαιρετικά πιο αποτελεσματικές  από την Πολιτική. Η Ελλάδα έχει αντικειμενικά πολύ λιγότερα προβλήματα από αρκετές άλλες χώρες της Δύσης, αφού διαθέτει μεγάλη δημόσια περιουσία, χαμηλό συνολικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό), απίστευτη φυσική ομορφιά και πλούσιο υπέδαφος. Δυστυχώς όμως, έκανε τεράστια διαχειριστικά σφάλματα, δεν κατάφερε ποτέ να δημιουργήσει ένα σωστό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, ενώ δεν κυβερνήθηκε καμία εποχή ανιδιοτελώς, με όραμα ή από τα ικανότερα άτομα της. 

Βασίλης Βιλιάρδος  (copyright)

Αθήνα, 20. Οκτωβρίου 2011

viliardos@kbanalysis.com