Β. Βιλιάρδος - 2014, υπάρχει ελπίδα;

2014, υπάρχει ελπίδα;

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ

σε 

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ

 / από / Νοεμβρίου 13, 2013 /

Εάν δεν αφαιρέσει κανείς αποφασιστικά και βίαια την τεράστια βδέλλα, η οποία έχει κολλήσει στο σώμα του, απορροφώντας σταδιακά κάθε σταγόνα του αίματος του, κάποια στιγμή θα αντιληφθεί ότι, είναι πλέον πολύ αδύναμος και εξαθλιωμένος για να τα καταφέρει.

(To άρθρο αποτελείται από 2 Σελίδες)

Μία από τις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις τον τελευταίο καιρό, κυρίως λόγω των αισιόδοξων ανακοινώσεων εκ μέρους της κυβέρνησης, με βάση τις οποίες η Ελλάδα θα εισέλθει σε πορεία ανάπτυξης το επόμενο έτος, είναι εάν υπάρχει πράγματι ελπίδα – γεγονός που θα σήμαινε μεταξύ άλλων ότι, η πατρίδα μας έχει φθάσει στο ναδίρ, οπότε είναι μάλλον νομοτελειακή η αντιστροφή της τάσης.

Η ερώτηση διατυπώνεται από τα εκατομμύρια ανέργους, οι οποίοι θέλουν να ελπίζουν ότι θα μπορέσουν να εργασθούν ξανά, από τους εργαζομένους, οι οποίοι αγωνιούν νοιώθοντας τη «δαμόκλειο σπάθη» της ανεργίας να κρέμεται πάνω από το κεφάλι τους, από το 60% των νέων, οι οποίοι δεν μπορούν να βρουν θέσεις εργασίας, από τους χιλιάδες χρεοκοπημένους επιχειρηματίες, από τις εταιρείες που ζημιώνουν καθημερινά, από τις πολλές εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν τον εφιάλτη της πτώχευσης κοκ.

Στα πλαίσια αυτά, εάν θέλει κανείς να είναι υπεύθυνος, οφείλει να εξετάσει εν πρώτοις όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό της χώρας του – ξεκινώντας από το ότι, με μία ύφεση (μείωση του ΑΕΠ) της τάξης του -4% το 2013, σε συνδυασμό με έναναποπληθωρισμό (μείωση του επιπέδου των τιμών) ύψους -2%, ο οποίος έχει αυξητική πορεία, είναι πολύ δύσκολο να κάνει αισιόδοξες προβλέψεις.

Ειδικότερα, ο αποπληθωρισμός εντείνει την ύφεση, αφενός μεν λόγω της πτώσης του επιπέδου των τιμών (το ΑΕΠ είναι ουσιαστικά το γινόμενο των ποσοτήτων επί των τιμών), αφετέρου επειδή περιορίζονται τόσο η κατανάλωση, όσο και οι επενδύσεις – αφού τα νοικοκυριά, καθώς επίσης οι επιχειρήσεις, αντιλαμβανόμενοι την πτώση των τιμών, αναβάλλουν τις αγορές τους για αργότερα, όταν θα είναι χαμηλότερες.

Η ύφεση με τη σειρά της προκαλεί ανεργία, επειδή κάθε πτώση του ΑΕΠ κατά 52 χιλ. € στην Ελλάδα, έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια μίας θέσης εργασίας (ανάλυση), ενώ η ανεργία μειώνει περαιτέρω την κατανάλωση – με αποτέλεσμα να εγκλωβίζεται η οικονομία στον θανατηφόρο καθοδικό σπειροειδή κύκλο του διαβόλου, ο οποίος οδηγεί στη χρεοκοπία κράτη, τράπεζες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Ειδικά όσον αφορά την ανεργία των νέων, η παραπάνω κατάσταση, σε συνδυασμό με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης (η οποία έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούν περισσότερο τις θέσεις εργασίας τους οι ηλικιωμένοι, προφανώς εις βάρος των νέων), δεν επιτρέπει πολλές ελπίδες. Στο διάγραμμα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη της ανεργίας των νέων – η οποία είναι καταστροφική για την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, καθώς επίσης για όλες τις άλλες χώρες, με εξαίρεση τη Γερμανία.

.

Η εξέλιξη της ανεργίας των νέων.
(*Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

.

Συνεχίζοντας, εάν επιβληθούν νέα μέτρα εκ μέρους της κυβέρνησης, παράλληλα με την κατάργηση του νόμου περί μη κατάσχεσης της πρώτης κατοικίας από τις τράπεζες, ο οποίος θα προκαλέσει την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, είναι μάλλον ανόητο να ισχυρισθεί κανείς ότι, η χώρα ευρίσκεται στο ναδίρ – αφού συνεχίζουν να προκαλούνται «ρήγματα» στα αδύναμα θεμέλια της οικονομίας της.

Βέβαια, μετά από σχεδόν έξι χρόνια ύφεσης, η οποία μείωσε το ΑΕΠ σωρευτικά κατά περίπου 25%,

είναι εύλογο να περιμένει κανείς ανάπτυξη

 το 2014, έστω κάτω από το 1% – οπότε δεν πρέπει να είμαστε εντελώς απαισιόδοξοι, παρά το ότι δεν μπορούμε να τεκμηριώσουμε την όποια αισιοδοξία μας.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει ένας «χρυσός κανόνας», ένα αξίωμα καλύτερα της οικονομίας, σύμφωνα με το οποίο «εκείνες οι χώρες, οι οποίες «γλιστρούν» στον αποπληθωρισμό, πόσο μάλλον αυτές που βυθίζονται εντός του, πρέπει να υπολογίζουν τουλάχιστον με μία χαμένη δεκαετία» – γεγονός που ελπίζουμε να μην αποδειχθεί στην Ελλάδα, η οποία θα αποτελούσε τότε μία από τις λίγες εξαιρέσεις του κανόνα.

Ολοκληρώνοντας, είναι σωστό να συμπληρώσουμε εδώ ότι, ο αποπληθωρισμός ευνοεί την αγορά ομολόγων του δημοσίου, επειδή οι εγγυημένες αποδόσεις τους είναι πάντοτε θετικές, ευρισκόμενες πάω από το μηδέν – οπότε διευκολύνει το δανεισμό των κρατών (ειδικά της Ιταλίας και της Ισπανίας στην Ευρώπη, λόγω των υψηλών επιτοκίων, οπότε δεν είναι απίθανο να ακολουθήσει ανάλογο «ράλι»).

Είναι δε αρνητικός για τις μετοχές, με αποτέλεσμα να ακολουθεί συνήθως πτώση των δεικτών των χρηματιστηρίων - οι οποίοι όμως ευνοούνται από τα διάφορα πακέτα «ποσοτικής διευκόλυνσης» των κεντρικών τραπεζών (εκτύπωση νέων χρημάτων).

 .

Η Ευρωζώνη και η υπόλοιπη Ευρώπη

Περαιτέρω, οφείλουμε να εξετάσουμε τι συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης επειδή, εάν είναι σε αυτές οι συνθήκες καλύτερες, ίσως βοηθηθεί η οικονομία της πατρίδας μας – αν και η τερατώδης επιμονή της Γερμανίας (άρθρο) στην πολιτική λιτότητας, δεν επιτρέπει θετικές προσδοκίες.

Εξετάζοντας την Ισπανία, διακρίνουμε αμέσως αφενός μεν τα τεράστια προβλήματα της στο χρηματοπιστωτικό τομέα, όπουπαραποιείται το ύψος των τραπεζικών επισφαλειών, αφετέρου στον προϋπολογισμό – όπου η Eurostat, σε μία από τις λιγότερο ίσως δημοσιοποιημένες ανακοινώσεις της προηγούμενης εβδομάδας, «ενοχοποιεί» την ισπανική κυβέρνηση για «πλαστογραφία».

Η έκθεση της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας παραδόξως αφαιρέθηκε από την επίσημη ιστοσελίδα της (ο σύνδεσμος εδώ) – γεγονός που ανάγκασε πολλούς να υποψιασθούν ένα μεγάλο σκάνδαλο, κατηγορώντας την Κομισιόν για «γκεμπελικές τακτικές». Ας μην ξεχνάμε δε ότι, ο υπουργός οικονομικών της Ισπανίας (Luis de Guindos), ήταν πρώην διευθυντής της τοπικής Lehmann Brothers.

Στην Ιταλία η κατάσταση, ειδικά αυτή των τραπεζών, είναι εξαιρετικά κρίσιμη – ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που κατηγορούν τον Ιταλό διοικητή της ΕΚΤ, ισχυριζόμενοι ότι ενισχύει κρυφά τόσο τις τράπεζες (επιτρέποντας τους να δανείζονται τεράστια ποσά από την κεντρική, χωρίς τις απαιτούμενες εγγυήσεις), όσο και το κράτος – επειδή οι ιταλικές τράπεζες αγοράζουν ομόλογα του δημοσίου, με τα ποσά που δανείζονται από την ΕΚΤ.

Τέλος, ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης της Ιταλίας από το 2009 έως και το πρώτο τρίμηνο του 2012, συγκριτικά με της υπόλοιπες χώρες του G7, όπως φαίνεται από το διάγραμμα που ακολουθεί, είναι απογοητευτικός – όπως επίσης της Μ. Βρετανίας και της Γαλλίας.

.

Ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης των G7, από το 2009.
(*Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

.

Συνεχίζοντας, η Αυστρίαέχει επίσης τραπεζικό πρόβλημα, κυρίως λόγω της επέκτασης των τραπεζών της στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης – στις οποίες τόσο τα νοικοκυριά, όσο και οι επιχειρήσεις αδυνατούν να εξοφλήσουν τα δάνεια τους. Εν τούτοις, καταφέρνει μέχρι στιγμής να διατηρεί κρυφές τις μεγάλες αδυναμίες της – όπως επίσης η Ολλανδία, η οποία υποφέρει από τη φούσκα των ακινήτων, σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα προβλήματα των τραπεζών της.

Πάντως, οι εταιρείες αξιολόγησης S&P και Moody’s προειδοποίησαν την Αυστρία με μείωση της πιστοληπτικής της ικανότητας, εάν το χρέος της ξεπεράσει το 80% του ΑΕΠ – κάτι που θα μπορούσε να συμβεί, εάν δεν επιλυθούν τα προβλήματα της Hypo Alpe Adria Bank. Η τράπεζα αντιμετωπίζει κινδύνους ύψους 18 δις €, τους οποίους θα υποχρεωθεί πιθανότατα να αναλάβει το δημόσιο – το οποίο βοήθησε ήδη την HAAB πριν από 5 χρόνια, μέσω του κρατικού προϋπολογισμού.

Περαιτέρω, αν και εμείς πιστεύουμε ότι, το μέλλον της Ευρωζώνης θα κριθεί στην Ιταλία, οι περισσότεροι θεωρούν ότι ηΓαλλία θα αποτελέσει την αρχή του τέλους – αφού η σοσιαλιστική κυβέρνηση της «πνέει τα λοίσθια», η αντιευρωπαϊκή ακροδεξιά αυξάνει συνεχώς την εκλογική της δύναμη, δεν προωθούνται οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της, η πιστοληπτική της αξιολόγηση μειώνεται διαρκώς (γεγονός που επιδεινώνει την αντίστοιχη του ESM), ενώ η ανταγωνιστικότητα της καταρρέει.

Όσο για τη Μάλτα, η οποία προσπαθεί να αυξήσει τα έσοδα της πουλώντας διαβατήρια σε μετανάστες, έναντι 650.000 €, μετατρέποντας δηλαδή την παροχή υπηκοότητας σε εμπόρευμα, με στόχο την είσπραξη 30 εκ. € το πρώτο έτος (2014), δεν είναι καθόλου δύσκολο να κρίνει κανείς εξ αυτού το μέγεθος των προβλημάτων της.

Οι υπόλοιπες προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης (Βέλγιο, Πορτογαλία, Ιρλανδία), δεν φαίνεται να καλυτερεύουν τις προοπτικές τους – ειδικά η Πορτογαλία, το μέλλον της οποίας κρέμεται από μία πολύ λεπτή κλωστή. Εκτός Ευρωζώνης δε, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη – ούτε για τη Σουηδία, ούτε, κυρίως, για τη Μ. Βρετανία, η οποία προσπαθεί να επιβιώσει με την εκτύπωση νέων χρημάτων.

 .

Ο υπόλοιπος πλανήτης

Στις Η.Π.Α. τώρα, η κατάσταση επιδεινώνεται μέρα με την ημέρα – ενώ αρκετοί αναλυτές, συγκρίνοντας τα σημερινά οικονομικά δεδομένα της υπερδύναμης, με αυτά του 1930, αναρωτιούνται εάν θα ακολουθήσει ξανά ένας παγκόσμιος πόλεμος. Ειδικότερα, στο διάγραμμα που ακολουθεί, φαίνεται καθαρά η «παρόμοια» εξέλιξη των δεικτών S&P και Dow Jones μεταξύ των ετών 2007-2013, συγκριτικά με τον Dow Jones 1930-1942:

.

Η «παρόμοια» εξέλιξη των δεικτών S&P και Dow Jones μεταξύ των ετών 2007-2013, συγκριτικά με τον Dow Jones 1930-1942.

.

Αντίστοιχα συγκρίνονται οι αποδόσεις των βραχυπρόθεσμων ομολόγων (Treasury Bills), οι οποίες, όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, δεν έχουν καμία διαφορά με την τότε εποχή – γεγονός που σίγουρα δεν είναι θετικό για την αμερικανική οικονομία, ενώ υποδηλώνει ξαφνική κατάρρευση των χρηματιστηρίων.

Έχοντας τώρα αναφερθεί πάρα πολλές φορές στα τεράστια προβλήματα των Η.Π.Α., κυρίως στα δίδυμα ελλείμματα και στο δημόσιο χρέος, όπου δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς το πρόσφατα χρεοκοπημένο Ντιτρόιτ, καθώς επίσης τις υπόλοιπες αμερικανικές πόλεις-υποψηφίους, θεωρούμε ότι οι συγκρίσεις αυτές δεν είναι καθόλου υπερβολικές.

Πόσο μάλλον όταν όλες οι κεντρικές τράπεζες του πλανήτη προσπαθούν να υποτιμήσουν την ίδια χρονική περίοδο (συνέβη κάτι ανάλογο το 1930) τα νομίσματα τους – με αποτέλεσμα να πλέει ολόκληρη σχεδόν η υφήλιος σε μία τεχνητή θάλασσα ρευστότητας η οποία, εάν τυχόν στεγνώσει, θα προκαλέσει τεράστιες καταστροφές.

.

Σύγκριση της πορείας των αποδόσεων των βραχυπρόθεσμων ομολόγων (Treasury Bills) της Αμερικής, μεταξύ του σήμερα και της περιόδου 1927-1942.
(*Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

.

Στον υπόλοιπο πλανήτη, όπου η Ιαπωνία ουσιαστικά ψυχορραγεί, ενώ η Κίνα αντιμετωπίζει το φόβο της έκρηξης της φούσκας ακινήτων, με τεράστια προβλήματα στον τραπεζικό της τομέα, η κατάσταση δεν είναι καθόλου καλή – ούτε φυσικά στις αναπτυσσόμενες οικονομίες (Βραζιλία, Ρωσία κλπ.), στις οποίες ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνεται επικίνδυνα.

 .

Συμπέρασμα

Με κριτήριο όλα τα παραπάνω, δεν είναι καθόλου εύκολο να ισχυρισθεί κανείς ότι, υπάρχει πραγματικά ελπίδα καλυτέρευσης του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων το 2014 – πόσο μάλλον να διαβεβαιώσει τους εργαζομένους πως δεν θα χάσουν τη δουλειά τους, τους ανέργους ότι θα βρουν μία θέση εργασίας, τους επιχειρηματίες ότι δεν θα χρεοκοπήσουν, τους ιδιοκτήτες κεφαλαίων ότι αξίζει να επενδύσουν κοκ.

Βέβαια, για μία πάμπλουτη χώρα, όπως η Ελλάδα, υπάρχουν λύσεις – οι οποίες είναι συνδεδεμένες με ορισμένες προϋποθέσεις, όπως έχει τεκμηριωθεί στην ανάλυση «Η Τρόικα, η δραχμή και το ευρώ». Η σημαντικότερη όλων των προϋποθέσεων είναι ασφαλώς η εκδίωξη της Τρόικας, καθώς επίσης η σωστή αντιμετώπιση της Γερμανίας – όπου όμως, η κάθε ημέρα που περνάει ανεκμετάλλευτη, δυσχεραίνει κατά πολύ τις προοπτικές επιτυχίας.

Σε κάθε περίπτωση, εάν δεν αφαιρέσει κανείς αποφασιστικά και βίαια την τεράστια βδέλλα, η οποία έχει κολλήσει στο σώμα του, απορροφώντας σταδιακά κάθε σταγόνα του αίματος του, κάποια στιγμή θα αντιληφθεί ότι, είναι πλέον πολύ αδύναμος και εξαθλιωμένος για να τα καταφέρει.